Rangi en Papa
| Rangi en Papa | ||
| ||
| Papa en Rangi in ’n stywe omhelsing. | ||
| Soort god | Polinesies | |
| God van | die lug en aarde | |
| Kinders | Tu Rongo Tane Tangaroa Tawhirimatea e.a. | |
Die oerpaartjie Rangi en Papa (of Ranginui en Papatuanuku) verskyn in die Maori-mitologie om die oorsprong van die wêreld te verduidelik, hoewel daar baie verskillende weergawes is.[nota 1] In sommige Suideiland-dialekte word Rangi ook Raki of Rakinui genoem.
Die mite
[wysig | wysig bron]Rangi en Papa is die oerouers, die lugvader en aardmoeder, wat in ’n stywe omhelsing lê. Hulle het baie seuns (tot 70 in sommige mites) wat noodgedwonge in die donkerte tussen hulle woon. Die kinders raak gefrustreerd met die klein ruimte en Tu, die toekomstige god van oorlog, stel voor hulle maak hul ouers dood. Tane stem nie saam nie en stel voor hulle skei eerder hul ouers: deur Rangi die lug in te stuur en Papa onder te los om vir hulle te sorg. Tane se broers Rongo, Tangaroa, Haumia-tiketike en Tu probeer vergeefs om hul ouers te skei. Naderhand lê Tane op sy rug, druk met sy sterk bene teen hulle en skei hulle eindelik. Rangi styg in die lug op (Grey 1956:2-3). Tane soek toe hemelliggame as ligte sodat sy pa ordentlik aangetrek kan wees. Hy kry die sterre en gooi hulle saam met die son en maan in die lug op (Orbell 1998:145).
Hoewel die ander kinders saamgestem het om hul ouers te skei, is Tawhirimatea, die toekomstige god van storms en winde, woedend daaroor. Hy kan nie die uitroepe en trane van sy ouers uitstaan nie en belowe sy sibbes hulle sal voortaan met sy woede te doen kry. Hy styg in die lug op om by sy pa aan te sluit, en van daar af straf hy die aarde en see met gewelddadige storms (Grey 1956:3-6, Tregear 1891:54). Hy val die woude van Tane aan, breek die stamme van die bome en vel hulle neer sodat hulle op die grond lê, verrot en kos vir insekte word. (Grey 1956:3-6, Tregear 1891:54, Biggs 1966:448-449).
Toe val hy die oseane aan en Tangaroa, die god van die see, vlug. Twee van Tangaroa se afstammelinge, Ikatere, vader van die visse, en Tu-te-wehiwehi (of Tu-te-wanawana), die voorvader van reptiele, is beangs deur Tawhirimatea se woede. Die visse vlug die see in en die reptiele die woude in. Sedertdien is Tangaroa kwaad dat Tane sy kinders weggesteek het. Daarom voorsien Tane Tu se afstammelinge (die mens) met kano's, vishoeke en nette om Tangaroa se afstammelinge te vang. Tangaroa neem wraak deur die kano's te laat omkeer en storms te stuur wat huise, grond en bome wegvee (Grey 1971:5-6).
Hierna val Tawhirimatea sy broers Rongo en Haumia-tiketike, die gode van verwerkte en onverwerkte kos, aan. Hulle is baie bang vir Tawhirimatea, maar Papa steek hulle weg sodat Tawhirimatea hulle nie kan kry nie. Daarna haal Tawhirimatea sy woede op Tu uit. Dié staan egter vas, en eindelik neem die gode se woede af en heers daar vrede.
Deur dit alles, en tot vandag, bly Rangi en Papa na mekaar verlang. Rangi se trane val neer op Papa om te wys hoe lief hy haar het. Soms gaan Papa tot uiterstes deur te dein en uit te reik na haar geliefde maat, maar alles vergeefs. As daar mis is, is dit Papa se sugte wanneer die warmte van haar liggaam na Rangi verlang (Grey 1956:11).
Nota
[wysig | wysig bron]- ↑ Dié artikel ia grootliks geskoei op die skryfwerk van 'n Te Arawa-hoofman, Wiremu Maihi Te Rangikāheke, wat die skrywer van 'n groot deel van die materiaal in George Grey se Nga Mahi a nga Tupuna (Grey, 1971) is wat oorspronklik in 1853 gepubliseer is en later in Engels vertaal is as Polynesian Mythology (Grey, 1956). Dit is belangrik om te verstaan dat dié weergawe net een van baie Maori-weergawes van die skeppingsmite is.
Bronne
[wysig | wysig bron]- B.G. Biggs, 'Maori Myths and Traditions' in A.H. McLintock (editor), Encyclopaedia of New Zealand, 3 Volumes. (Government Printer: Wellington), 1966, II:447-454.
- G. Grey, Nga Mahi a Nga Tupuna, fourth edition. First published 1854. (Reed: Wellington), 1971.
- G. Grey, Polynesian Mythology, Illustrated edition, reprinted 1976. (Whitcombe and Tombs: Christchurch), 1956.
- M. Orbell, The Concise Encyclopedia of Māori Myth and Legend (Canterbury University Press: Christchurch), 1998.
- A. Smith, Songs and Stories of Taranaki from the Writings of Te Kahui Kararehe (MacMillan Brown Centre for Pacific Studies: Christchurch), 1993.
- E.R.Tregear,Maori-Polynesian Comparative Dictionary (Lyon and Blair: Lambton Quay), 1891.
- K. Wiki, Voices Magazine (Kyro August-Allen Wiki-Ewart: Napier)2013.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Polynesian Mythology, George Grey (1854)
- Samuel K. Parker, Dialectics of Power in the Maori Creation Myth in Pacific Studies, vol. 10 no. 3, Julie 1987 Geargiveer 16 Maart 2007 op Wayback Machine
- Papatūānuku – the land Geargiveer 3 April 2009 op Wayback Machine in Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
