Hina (godin)

Hina/Sina
'"Mararu": Offerandes van dankbaarheid aan die Tahitiaanse godin Hina (Houtsnee deur Paul Gauguin, 1894).
Soort god	Polinesies
God van	die maan
Sibbes	Maui
Metgesel	Irawaru/Tinirau/Te Tuna/Maui
Kinders	Tuhuruhuru

Hina is ’n vorm van die Proto-Austronesiese woord vir "matriarg". Verwante woorde kom voor in Taiwan en deur Suidoos-Asië en Polinesië in die vorme Ina, Sina, Tina en Hina. In Maleis het dit die bykomende betekenis van "baarmoeder" en in die Polinesiese mitologie is daar verskeie godinne met dié naam.

Nieu-Seeland

In Nieu-Seeland word Hina gewoonlik beskou as óf die ouer suster óf die vrou van Maui. Die mees algemene verhaal oor haar as Maui se vrou gaan oor Te Tunaroa, die vader van alle palings, wat eendag die poel besoek waar Hina bad. Eendag, terwyl sy bad, skuur hy teen haar. Dit gebeur ’n paar keer totdat hy teen Hina se geslagsdele skuur en haar molesteer.

Toe Maui hiervan hoor, val hy Te Tunaroa aan. Hy kap sy lyf in stukke – die stert val in die see en word die seepalings, terwyl sy kop in die moeras val en die varswaterpalings word. Kleiner stukke verander in ander visse.

In ’n paar stories is Hina die ouer suster van Maui. Sy leer Maui om die toue te vleg wat nodig is om die son te vang; sy gebruik ’n string van haar eie hare om die toue ekstrasterk te maak. Dié legende wys die belangrike rituele status wat ouer susters in die tradisionele Maori-gemeenskap het.

Hina word ook verbind met verskillende fases van die maan onder die name Hinatea ("Ligte Hina") en Hinauri ("Donker Hina"). Die maan is ook bekend onder die naam Mahina. Hinatea was aanvanklik getroud met ’n man met die naam Irawaru. Op ’n hengeluitstappie maak hy Maui, wat nie ’n groot vis kon vang nie, kwaad. Uit weerwraak val Maui vir Irawaru aan toe hulle terugvaar. Hy druk hom onder hul boot in en breek so sy rug en ander bene. Irawaru word toe in ’n hond verander.

Toe Hina hoor wat Maui gedoen het, spring sy in die see. Sy verdrink egter nie en word deur die golwe na Motutapu ("Heilige Eiland") gedra. Sy verander haar naam in Hinauri as aanduiding van haar donkerder gemoedstoestand. Eindelik word sy deur die mense van Motutapu verwelkom en na Tinirau, god van die visse, geneem on sy nuwe vrou te word. Die ander vroue is jaloers en probeer Hinauri aanval, maar sy maak hulle met haar bonatuurlike kragte dood en word Tinirau se senior vrou. (Biggs 1966:450).

Hina is die ma van Tuhuruhuru, vir wie die inisiasieritueel deur die priester Kae uitgevoer word. Hierna leen Tinirau vir Kae sy troetelwalvis om hom huis toe te neem. Ondanks streng waarskuwings dwing Kae die walvis, Tutunui, na vlak water waar dit gestrand raak. Dit word toe deur Kae en sy mense doodgemaak, gebraai en geëet. Toe Tinirau dit hoor, is hy woedend en stuur Hinauri saam met ander vroue (hulle is dikwels Tinirau se susters) om Kae gevange te neem. Die susters begin onwelvoeglik dans om Kae te laat lag sodat hulle sy skewe tande kan sien. Toe sing hulle ’n towerlied wat Kae vas laat slaap en dra hom terug na Motutapu. Toe Kae wakker word, is hy in Tinirau se huis. Tinirau beskuldig hom van verraad en maak hom dood (Grey 1970:69, Tregear 1891:110, Biggs 1966:450).

Mangaia

’n Meisie met die naam Hina-moe-aitu ("Hina-wat-met-’n-god-slaap") swem dikwels in ’n poel mat baie palings in. Eendag verander die een paling in ’n jong man, Tuna, en hulle word minnaars.

Nadat hulle ’n ruk saam was, vertel Tuna vir Hina dat dit die volgende dag hard gaan reën en dat hy in sy oorspronklike palingvorm op die drumpel van haar huis gaan uitspoel. Wanneer dit gebeur, moet Hina sy kop afkap en dit begrawe. Dan moet sy die plek waar sy kop begrawe is, dikwels besoek.

Hina gehoorsaam Tuna en keer getrou terug na die plek waar sy die kop begrawe het. Ná baie dae sien sy ’n loot op die plek opkom. Nog ’n loot verskyn en die twee lote groei tot hulle kokospalms is, die eerste kokospalms wat die mens sien.

Op Mangaia word die kokosneut se wit vleis "Tuna se brein" genoem, en daar word gesê ’n mens kan ’n gesig sien as jy na die vrug kyk.

Tuamotu en Tahiti

Die godin Hina was ’n tyd lank Te Tuna, god van die palings, se vrou. Sy word toe moeg vir hom en besluit om elders liefde te gaan soek. Nadat sy vir Tuna vertel het sy gaan vir hom lekker kos soek, verlaat sy hom en gaan aan wal. Sy soek oral ’n nuwe minnaar, maar die mans is bang vir Tuna se wraak. Eindelik ontmoet sy Maui, wie se ma hom aanpor om die godin as vrou te vat.

Toe die ander mense dit hoor, gaan vertel hulle vir Tuna. Eers gee hy nie om nie, maar die mense val hom so lastig daaroor dat hy besluit om sy vrou terug te wen.

Hy gaan saam met vier metgeselle op ’n groot golf na Maui se huis. Maar Maui se krag laat die golf terugdraai en dit laat Tuna en sy metgeselle op die rotse gestrand. Maui maak drie van Tuna se metgeselle dood, terwyl een met ’n gebreekte been ontsnap. Maar hy spaar Tuna se lewe.

Tuna woon ’n ruk lank in vrede in Maui se huis. Eendag daag hy Maui egter uit tot ’n tweegeveg. Elk sal in die ander een se lyf spring en hom probeer doodmaak. As Tuna vir Maui doodmaak, sal hy sy vrou terugvat. Dit is eerste Tuna se beurt. Hy maak homself klein en gaan Maui se liggaam binne, maar Maui kom niks oor nie. Daarna is dit sy beurt. Hy maak homself klein, gaan Tuna se liggaam binne en skeur dit uitmekaar. Hy kap daarna Tuna se kop af en op sy ma se voorstel begrawe hy dit in ’n hoek van sy huis. Mettertyd kom ’n loot daar op en word die eerste kokospalm wat die mens sien.

Hawaii

Houtbeelde van Hina (regs) en Kūkaʻilimoku.

Baie verhale oor die godin Hina, veral in verband met die maan, kom voor in hoofstuk 15 (“Hina Myths”) van Martha Beckwith se Hawaiian Mythology.

Sy word meestal beskryf as ’n baie mooi, slim en vasberade jong vrou by wie mans en ander skepsels aanlê. Hina word moeg daarvoor om tussen die ander mense te woon; sy vlug na die maan en word die godin daarvan.

Samoa

In Samoa is die godin se naam Sina. Een voorbeeld van die baie legendes oor haar is Sina en die paling, wat verbind word met die Mata o le Alelo-poel op die eiland Savai'i.

Bronne en bibliografie

• Adams, Richard. The Legend of Te Tuna. London: Sidgwick & Jackson, 1986.
• Alpers, Anthony. Legends of the South Sea. London: John Murray, 1970.
• Beckwith, Martha. Hawaiian Mythology. New Haven: Yale UP, 1940.
• Campbell, Joseph. The Masks of God: Primitive Mythology. New York: Viking, 1970.
• Luquet, G.H. “Oceanic Mythology”. New Larousse Encyclopedia of Mythology (ed. Felix Guirand, trans. Richard Aldington and Delano Ames, London: Hamlyn, 1968), pp. 449–72.
• Reed, A. W. Myths and Legends of Maoriland. Wellington: A.H. & A.W. Reed, 1961.
• Sykes, B. "The Seven Daughters of Eve" New York, London: W. W. Norton,2001.
• Wilkinson, Philip. Illustrated Dictionary of Mythology. New York: DK, 1998.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia