Aszur-resza-iszi I

Mapa Asyrii za rządów Aszur-resza-iszi I

Aszur-resza-iszi I, Aszur-reszi-iszi I – król Asyrii w latach 1132–1115 p.n.e. (lub 1133–1116 p.n.e.), syn i następca Mutakkil-Nusku, ojciec i poprzednik Tiglat-Pilesera I. Za jego panowania polityczna i ekonomiczna sytuacja w Asyrii polepszyła się na tyle, iż był on w stanie wyprawiać się na zachód przeciw napływającym koczowniczym plemionom Ahlamu oraz w północne rejony gór Zagros przeciw plemionom górskim Lullumu (Lulubejów) i Quti (Gutejów). Z sukcesami odpierał też najazdy królów babilońskich, pokonując nawet jednego z nich w bitwie. Prowadził prace budowlane przy świątyniach i pałacach w Aszur i Niniwie.

Źródła

Do czasów współczesnych zachowało się kilkanaście inskrypcji królewskich Aszur-resza-iszi I dokumentujących głównie jego dokonania budowlane, przede wszystkim w miastach Aszur i Niniwa. Władca ten wymieniany jest też w Asyryjskiej liście królów (III 23-25), w Kronice synchronistycznej (II 1'-13'), we fragmencie asyryjskiej kroniki, w Synchronistycznej liście królów (II 14-16) oraz we fragmentach dwóch innych synchronistycznych list królów (KAV 10 i KAV 12).

Imię

Akadyjskie imię tego władcy, brzmiące Aššur-rēša-iši lub Aššur-rēšī-išši, znaczy „Aszur uniósł mą głowę”. W transliteracji z pisma klinowego zapisywane ono jest w formie ^maš-šur-SAG-i-ši (we własnych inskrypcjach tego władcy, w Asyryjskiej liście królów, w Kronice synchronistycznej, we fragmencie kroniki asyryjskiej, w Synchronistycznej liście królów, we fragmencie synchronistycznej listy królów KAV 10 i we fragmencie synchronistycznej listy królów KAV 12).

Tytulatura

W swych własnych inskrypcjach Aszur-resza-iszi I nazywa siebie „zarządcą boga Aszura” (ŠID aš-šur), „potężnym królem” (MAN KALA), „królem wszechświata” (MAN KIŠ) i „królem Asyrii” (MAN KUR aš-šur). Przykładem może być prolog inskrypcji tego władcy opisującej odbudowę świątyni bogini Isztar w Niniwie:

„Aszur-resza-iszi, wybraniec boga Enlila, zarządca boga Aszura, którego panowanie bogowie Anu, Enlil i Ea, wielcy bogowie, wyznaczyli dla właściwego zarządzania Asyrią i którego kapłaństwo pobłogosławili, potężny król, król wszechświata, król Asyrii”

prolog jednej z inskrypcji Aszur-resza-iszi I

W bardziej rozbudowanej wersji tej samej inskrypcji nazywany jest on też dodatkowo „bezlitosnym bohaterem w walce, który miażdży wrogów Aszura, potężną uzdą, która kontroluje niepokornych” oraz „tym, który trzyma berło sprawiedliwości, które gromadzi rozproszonych poddanych, zdobywcą (wszystkich) krajów, mścicielem Asyrii”.

Pochodzenie i rodzina

W swych własnych inskrypcjach Aszur-resza-iszi I przedstawia siebie jako syna Mutakkil-Nusku i wnuka Aszur-dana I. Z informacji zawartych w Asyryjskiej liście królów wiadomo, iż Mutakkil-Nusku, ojciec Aszur-resza-iszi I, doszedł do władzy w wyniku przewrotu pałacowego, w którym usunięty został z tronu jego brat, Ninurta-tukulti-Aszur. Po śmierci Aszur-resza-iszi I władza nad Asyrią przeszła w ręce jego syna Tiglat-Pilesera I, a następnie jego wnuków i prawnuków.

Panowanie

Według Asyryjskiej listy królów Aszur-resza-iszi I przejął władzę w Asyrii po swym ojcu Mutakkil-Nusku i panował przez 18 lat. Za jego rządów, datowanych na lata 1132–1115 p.n.e. lub ewentualnie 1133–1116 p.n.e., sytuacja w Asyrii zaczęła się stabilizować i poprawiać, głównie dzięki jego zdecydowanym działaniom skierowanym przeciw koczowniczym plemionom Ahlamu (Aramejczyków), Quti (Gutejów) i Lullumu (Lulubejów) na wschodnich i zachodnich granicach królestwa. Z sukcesami również odpierał ataki królów babilońskich, którzy próbowali najeżdżać jego ziemie. Fragment asyryjskiej kroniki podaje, że w odpowiedzi na atak babilońskiego króla Ninurta-nadin-szumi (1132–1127 p.n.e.), Aszur-resza-iszi I zebrał swe oddziały i stawił mu czoła pod miastem Arbela, zmuszając najprawdopodobniej jego wojska do odwrotu. Z kolei według Kroniki synchronistycznej Aszur-resza-iszi I wyprawiać się musiał dwukrotnie przeciw babilońskiemu królowi Nabuchodonozorowi I (1126–1105 p.n.e.), który próbował zdobyć asyryjskie twierdze Zanqi i Idi. Za drugim razem doszło do bitwy, w której zwycięstwo odnieść miał król asyryjski:

„Nabuchodonozor (z) rydwanami i piechotą wyruszył aby zdobyć Idi, twierdzę asyryjską. Aszur-resza-iszi wysłał rydwany (i) piechotę na pomoc (twierdzy). Walczył z nim (tj. z Nabuchodonozorem), doprowadził do jego klęski, pozabijał jego oddziały (i) zdobył jego obóz. Czterdzieści jego rydwanów (z) uprzężą zostało zabranych (i) Karasztu, jego (tj. Nabuchodonozora) dowódca wojsk, został pojmany”

fragment Kroniki synchronistycznej

Zachowane inskrypcje Aszur-resza-iszi I koncentrują się głównie na jego działalności budowlanej w miastach Aszur i Niniwa. W Aszur prowadził prace budowlane przy podwójnej świątyni bogów Anu i Adada, przy świątyni boga Aszura i przy pałacu. W Niniwie odbudował wieże bramne świątyni Isztar, które uszkodzone zostały w trakcie trzęsienia ziemi, a także prowadził pewne prace przy pałacu i innej budowli, najprawdopodobniej arsenale. Są też dowody, że wzniósł swój pałac w prowincjonalnym mieście Apku (Apqu-ša-Adad).

W inskrypcji późniejszego asyryjskiego władcy Salmanasara III (858–824 p.n.e.) Aszur-resza-iszi I (aš-šur-SAG-i-ši) wymieniany jest jako jeden z budowniczych murów miejskich w Aszur.

Bibliografia

• Fabritius K., Aššur-rēšī-išši, w: Radner K. (red.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, t. 1/I (A), 1998, s. 213–214.
• Grayson A.K., Assyrian and Babylonian Chronicles, Eisenbrauns, 2000.
• Grayson A.K., Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (to 1115 BC), tom I z serii The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods (RIMA 1), University of Toronto Press 2002.
• Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980–1983, s. 86–135.
• Leick G., Who's Who in the Ancient Near East (hasło Ashur-resha-ishi I), London and New York 2002, s. 32.

Linki zewnętrzne

• Fragment asyryjskiej kroniki (rządy króla Aszur-resza-iszi I) (ang.)