1851

**1851. po kalendarima**
Gregorijanski	1851. (MDCCCLI)
Ab urbe condita	2604.
Islamski	1267–1268.
Iranski	1229–1230.
Hebrejski	5611–5612.
Bizantski	7359–7360.
Koptski	1567–1568.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1906–1907.
• Shaka Samvat	1773–1774.
• Kali Yuga	4952–4953.
	Kineski
• Kontinualno	4487–4488.
• 60 godina	Yin Metal Svinja; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11851.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1820-e 1830-e 1840-e – 1850-e – 1860-e 1870-e 1880-e
Godine:	1848 1849 1850 – 1851 – 1852 1853 1854

Ovo je članak o godini 1851.

Godina 1851 (MDCCCLI) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u ponedjeljak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

11. 1. (11. 2.?) - Jintianska pobuna označava "zvaničan" početak Tajpinškog ustanka u Kini, na čelu sa Hong Xiuquanom koji proglašava "Nebesko Carstvo Najvišeg Mira" (Taiping Tianguo).
21. 1. - Železnička nesreća kod Avenweddea u Nemačkoj, trojica poginulih, lakše povređen pruski princ Friedrich.

1. 2. - Prva nemačka podmornica, Brandtaucher, potonula u Kielu na probnoj vožnji.
9. 2. - Matica ilirska dobila pravila na glavnoj skupštini^[1].
15. 2. - U Bostonu uhapšen odbegli rob Shadrach Minkins (prema prošlogodišnjem zakonu o odbeglim robovima), ali ga abolicionisti oslobodili iz sudnice.

1. 3. - Prvi broj časopisa "Pravdonoša" u Zadru (izlazi do rujna 1852, urednik Ante Kuzmanić).
11. 3. - Praizvedba Verdijeve opere Rigoletto u Veneciji.
mart - Ljubomir Nenadović se susreo u Napulju sa Njegošem, do maja putuje s njim što će opisati u "Pismima iz Italije".
mart - Frederick Scott Archer objavio kolodijumski proces fotografije (dominantna tehnika 1850-tih do 1880-tih).
mart - Odlučeno da se Topolivnica premesti iz Beograda u Kragujevac (zgrada izgrađena 1853)^[2].
20. 3. - Omer-pašinom voljom ubijen hercegovački vezir Ali-paša Rizvanbegović.

26. 3. - U pariskom Panteonu izveden eksperiment sa Foucaultovim klatnom.
27. 3. - Pripadnici jednog dobrovoljačkog bataljona naišli na Dolinu Yosemite u Kaliforniji i prvi ostavili izveštaj o njoj.
31. 3. - Raspuštena Vojska Schleswig-Holsteina (ishod Prvog rata za Šlezvig).

April/Travanj – Jun/Lipanj

2. 4. - Mongkut (Rama IV) je novi kralj Sijama (Tajlanda) - krunisan je 15. maja, vlada do 1868.
14. 4. - Car Franjo Josip otvorio Carevinsko vijeće koje se sastoji od njegovih odabranika^[1].
20. 4. - Liberalna pobuna u Santjagu, prva runda Čileanske revolucije - uprkos ovome, konzervativac Manuel Montt će biti izabran u junu a pobunjenici će biti poraženi do kraja decembra.
26. 4. - Pobuna oficira prinudila portugalsku kraljicu Mariju II da smeni markiza od Tomara i za premijera postavi vojvodu od Saldanhe (do 1856).

1. 5. - Kraljica Viktorija otvara u Londonu Veliku izložbu delâ industrije svih nacija (traje do 11. oktobra).
6. 5. - John Gorrie patentirao mašinu za pravljenje leda ali naprava ismejana.
maj-avgust - Velika poplava na Srednjem zapadu SAD, uništen Des Moines, Iowa.

3. 6. - U Topčideru otvoreno prvo beogradsko strelište.
5. 6. - U SAD počinje objavljivanje feljtona "Čiča Tomina koliba".
lipanj - Vjekoslav Karas portretira Omer-pašu Latasa u Travniku, što će Andrić opisati u romanu.
lipanj - Matica ilirska predložila slavenskim književnim društvima sastanak u cilju približavanja "načina pisanja" kod Slavena - to izaziva pozornost ministra unutarnjih poslova von Bacha^[1].
15. 6. - Jacob Fussell napravio u Pensilvaniji prvu fabriku sladoleda.
21. 6. - Adolf Anderssen i Lionel Kieseritzky odigrali Besmrtnu partiju u pauzi šahovskog turnira u Londonu.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

1. 7. - Kolonija Victoria izdvojena iz New South Walesa. Na teritoriji je pronađeno zlato što dovodi do zlatne groznice i velikog uvećanja stanovništva.
19. 7. - Francuska nacionalna skupština odbacila ustavne reforme koje je predložio predsednik Bonaparta, takođe je ukinula opšte pravo glasa kako bi ga lišila podrške.
23. 7. - Carevom voljom u Beču osnovan Centralni institut za meteorologiju i zemaljski magnetizam, najstariji meteo zavod na svetu.
28. 7. - Totalno pomračenje Sunca, u sh. krajevima prekriveno 80-90% diska^[3].
29. 7. - Annibale de Gasparis otkrio asteroid 15 Eunomia, najveći kamenitog tipa.

avgust - Narciso López preduzeo neuspešnu ekspediciju na špansku Kubu - ne nailazi na podršku, biće pogubljen 1. septembra.

16. 8. - Parobrod SS Baltic prešao Atlantik za 9 dana, 19 sati i 26 minuta, čime je zaslužio Plavu vrpcu.
avgust, druga polovina - Promenjena organizacija Vojvodstva, grof Koronini je novi guverner i predsednik zemaljske vlade; Vojvodstvo i Tamiški Banat podeljeni u pet okružja (lugoško, temišvarsko, torontalsko, somborsko i novosadsko)^[4].
18. 8. - Izbija Platinski rat između Brazila i Argentine oko utjecaja nad Urugvajem, Paragvajem i bazenom Rio de la Plate, argentinska opozicija se takođe bori protiv diktatora de Rosasa (do veljače '52).
20. 8. - Kitolovac Ann Alexander potopljen od ranjenog kita ulješure u južnom Pacifiku.
20. 8. - Austrijski car oglasio da ukida odgovornost bečkog ministarstva (vlade) prema narodnomu zastupstvu; istovremeno od ministra-predsednika i predsednika skupštine traži "savet" treba li zadržati ustav iz 1849^[1].
22. 8. - Jahta America pobedila u trci kod Engleske, po njoj će biti nazvan trofej America's Cup.

septembar - Ispod La Manša položen prvi podmorski komunikacioni kabl sa odgovarajućom zaštitom.
18. 9. - Osnovan The New York Times (u početku The New York Daily Times).

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

oktobar - Osnovana novinska agencija Reuters.
oktobar - Knežev predstavnik (predsednik vlade) Avram Petronijević otišao u Carigrad na poziv turske vlade, pokušava da pokrene pitanje nasledstva kneževskog dostojanstva^[5] (tamo će ostati do smrti sledećeg aprila).
18. 10. - Objavljeno englesko izdanje romana Moby-Dick, pod naslovom The Whale; američko izdanje, pod poznatim naslovom, objavljeno sledećeg meseca.
24. 10. - William Lassell otkrio Uranove satelite Ariel i Umbriel.
31. 10. (19. 10. po j.k.) - Umro je Petar II Petrović Njegoš, vladika i vladar Crne Gore; naslediće ga sledeće godine Danilo, koji se trenutno nalazi u Sankt Petersburgu (pretendenti u zemlji su Pero Tomov i Đorđije Savov Petrović). Njegoš je prvobitno sahranjen u Cetinjskom manastiru a 1855. prenesen na Lovćen^[6].
31. 10. - Upraviteljstvo varoši Beograda donelo pravila za gašenje požara.

13. 11. (1. 11. po j.k.) - Otvorena železnička pruga Sankt Petersburg - Moskva (Nikolajevska).
13. 11. - Dennyjeva družina stigla na mesto budućeg Seattlea.
18. 11. - Georg V postaje poslednji kralj Hanovera (do 1866).
26 - 27. 11. - Bombardovanje Saléa: francuska mornarica bombarduje marokanski grad čiji su građani opljačkali francuski teretnjak.

Državni udar u Francuskoj: konjica u Parizu

2. 12. - Državni udar u Francuskoj: predsednik Bonaparte raspustio Skupštinu, vratio univerzalno pravo glasa i najavio ustavne promene; oružani otpor je ubrzo ugušen.
13. 12. - Proglas bana Jelačića kojim poziva hrvatske rodoljube da sakupe 100.000 forinti za narodno kazalište u Zagrebu^[1].
20. 12. - Na beogradskom Topčideru osnovana prva kazneno-popravna ustanova u Srbiji.
20 - 21. 12. - Francuski ustavni referendum navodno daje ogromnu većinu za predsednika Bonapartu.
22. 12. - Britanski inostrani ministar Palmerston prinuđen na ostavku jer je samovoljno čestitao Bonaparti na puču.
24. 12. - Požar u Kongresnoj biblioteci SAD.
26 - 27. 12. - Britanska mornarica bombarduje ostrvo Lagos, oba (vladar) Kosoko beži.
31. 12. - Franjo Josip I. izdaje tzv. Silvestrovski patent kojim je ukinut oktroirani austrijski ustav iz 1849 - neoapsolutizam traje do 1867, do 1859. naziva se Bachov apsolutizam.

Kroz godinu

Počinje izlaziti časopis Arkiv za pověstnicu jugoslavensku (do 1875), izdavač Ivan Kukuljević Sakcinski.
Objavljena Njegoševa poema "Lažni car Šćepan Mali".
U Zagrebu objavljeno djelo Ivana Franje Jukića "Zemljopis i poviestnica Bosne".
Zabranjen ulazak u Vojvodinu listovima iz Srbije^[7].
Josip Juraj Štrosmajer postao i apostolski vikar za Srbiju.
U Bosni ukinute spahije, čime je prevladano dvovlašće starog i novog plemstva^[8]; takođe ukinuti i esnafi.
Druga knjiga pesama Branka Radičevića.
Osnovana New York and Mississippi Valley Printing Telegraph Company, kasniji Western Union.
Osnovana B. B. and R. Knight Corporation, kasniji Fruit of the Loom.
Na inicijativu velikog vezira Mustafa Rešid-paše osnovan Savet znanja (Encümen-i daniş) za promovisanje učenosti.
David Livingstone stigao na izvorište Zambezija.
Mlada Cixi izabrana za jednu od supružnica kineskog cara Xianfenga.
Otkriveno Ostrvo princa od Velsa (Nunavut).
Nauka i tehnika:
- Objavljene Navier-Stokesove jednadžbe.
- Hermann von Helmholtz izmislio oftalmoskop.
- Auguste Comte počinje objavljivanje "Sistema pozitivne politike" (do '54).

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1851.

18. 1. - Heinrich Friedjung, austrijski istoričar, novinar († 1920)
26. 2. - Slavko Cuvaj, ban Hrvatske († 1931)
19. 3. - Roque Sáenz Peña, predsednik Argentine († 1914)
19. 4. - Đorđe Krstić, slikar († 1907)
13. 5. - Laza Lazarević, srpski pisac († 1891)
20. 5. - Emile Berliner, pronalazač gramofonske ploče († 1929)
9. 6. - Charles Joseph Bonaparte, američki političar († 1921)
12. 6. - Oliver Lodge, fizičar († 1940)
8. 7. - Arthur Evans, arheolog († 1941)
14. 8. - Doc Holliday, zubar, kockar, revolveraš († 1887)
28. 8. - Ivan Tavčar, književnik, političar († 1923)
1. 9. - Karl Kellner, hemičar, mistik († 1905)
4. 9. - Andrija Fijan, glumac, redatelj († 1911)
19. 9. - Ivan Hribar, gradonačelnik Ljubljane († 1941)
21. 9. - Mijo Kišpatić, mineralog († 1926)
26. 9. - Ivo Benko, astronom († 1903)
29. 9. - Dimitrije Mita Cenić, srpski novinar, publicista, socijalista († 1888)
2. 10. - Ferdinand Foch, maršal Francuske († 1929)
11. 10. - Josif Marinković, srpski kompozitor († 1931)
6. 11. - Charles Dow, novinar, suosnivač Dow Jones († 1902)
10. 12. - Melvil Dewey, bibliotekar, koncipirao klasifikaciju († 1931)
17. 12. - Otto Schott, pronalazač borosilikatnog stakla († 1935)
19. 12. - Stjepan Kugli, knjižar, nakladnik († 1915)
? - Jefrem Bojović, episkop žički († 1933)
? - Svetozar Mašin, inženjer, prvi suprug Drage Lunjevice Mašin († 1886)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1851.

27. 1. - John James Audubon, prirodnjak, ilustrator (* 1785)
1. 2. - Mary Wollstonecraft Shelley, književnica (* 1797)
18. 2. - Carl Gustav Jacob Jacobi, matematičar (* 1804)
23. 2. - Nikola Mazarović, sastavljač pjesmarice (* 1760)
9. 3. - Hans Christian Ørsted, fizičar, hemičar (* 1777)
13. 3. - Bartolomeo Kunibert, jedan od prvih lekara u Srbiji (* 1800)
13. 3. - Karl Lachmann, nemački filolog i kritičar
20. 3. - Ali-paša Rizvanbegović, hercegovački vezir (* 1783)
2. 4. - Nangklao Rama III, kralj Sijama (* 1787)
23. 4. - Mihail Lazarev, ruski admiral (* 1788)
20. 5. - Stanko Vraz, književnik (* 1810)
10. 7. - Louis Daguerre, pionir fotografije, slikar (* 1787)
20. 7. - Horace Sébastiani, maršal Francuske, političar (* 1772)
11. 9. - Sylvester Graham, reformator ishrane (G. hleb, G. brašno) (* 1794)
14. 9. - James Fenimore Cooper, književnik (* 1789)
4. 10. - Manuel Godoy, bivši predsednik vlade Španije (* 1767)
16. 10. - Ljudevit Jelačić, pravnik, pjesnik (* 1792)
19. 10. - Marie-Thérèse, najstarije dete Luja XVI i Marije Antoanete (* 1778)
31. 10. - Petar II Petrović Njegoš, vladika i vladar Crne gore (* 1813)
26. 11. - Jean-de-Dieu Soult, maršal general Francuske (* 1769)
10. 12. - Karl Drais, pronalazač dresine (* 1785)
19. 12. - William Turner, slikar (* 1775)

Reference

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Horvat, Prelom s Ugarskom
↑ Zgrada Stare livnice Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u. ritamgrada.rs Kragujevac
↑ Total Solar Eclipse of 1851 July 28, NASA
↑ Istorija s. n. V-2, 113
↑ Istorija s. n. V-1, 279
↑ Njegoševa Kapela. rastko.rs
↑ Ćorović, Vladimir. Nacionalni i književni romantizam kod Srba. rastko.rs
↑ Istorija s. n. V-1, 466

Literatura

Rudolf Horvat (hr Wikisource): Najnovije doba hrvatske povjesti/Prelom s Ugarskom
Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)
- Peta knjiga drugi tom (V-2)

[rhpsu-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Horvat, Prelom s Ugarskom

[2] Zgrada Stare livnice Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u. ritamgrada.rs Kragujevac

[3] Total Solar Eclipse of 1851 July 28, NASA

[4] Istorija s. n. V-2, 113

[5] Istorija s. n. V-1, 279

[6] Njegoševa Kapela. rastko.rs

[vcnikrks-7] Ćorović, Vladimir. Nacionalni i književni romantizam kod Srba. rastko.rs

[8] Istorija s. n. V-1, 466

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]