1868

Ovo je članak o godini 1868.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1830-e  1840-e  1850-e  – 1860-e –  1870-e  1880-e  1890-e
Godine:	1865 1866 1867 – 1868 – 1869 1870 1871

1868. po kalendarima

Gregorijanski	1868. (MDCCCLXVIII)
Ab urbe condita	2621.
Islamski	1284–1285.
Iranski	1246–1247.
Hebrejski	5628–5629.
Bizantski	7376–7377.
Koptski	1584–1585.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1923–1924.
• Shaka Samvat	1790–1791.
• Kali Yuga	4969–4970.
Kineski
• Kontinualno	4504–4505.
• 60 godina	Yang Zemlja Zmaj (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11868.
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1868 bila je prijestupna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom odn. prijestupna godina koja počinje u ponedjeljak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (link pokazuje kalendar).

Događaji

Januar/Siječanj

• 2. 1. - Na Tenerifi se u oluji srušilo zmajevo drvo za koje se mislilo da je najstarije na svetu.
• 3. 1. - Meiji restauracija: japanski car Meiji objavljuje restauraciju carske vlasti nakon perioda Tokugawa šogunata - ubrzo dolazi do Bošinskog rata između pristalica cara i šogunata.
• 8. 1. - Austrijski konzul Ferdinand Has umro u Busovači, na putu prema Sarajevu, gde će biti sahranjen.
• 8. 1. - Prvo zasjedanje Hrvatskog sabora kojim dominiraju unionisti, opozicija napušta sabor.
• 9. 1. - U Zapadnu Australiju stigao poslednji brod sa britanskim osuđenicima (od 1788. ih je prevezeno oko 162.000).
• 30. 1. - U hrvatsku regnikolarnu deputaciju (kraljevinski odbor), koja treba pregovarati sa Ugarskom, izabrani isključivo unionisti ("mađaroni").

Februar/Veljača

• februar - Srpsko-rumunski ugovor, uglavnom o potrebi unapređenja trgovine.
• 3. 2. - Osnovana Tehničarska družina Srbije, danas Savez inženjera i tehničara Srbije.
• 8. 2. - Pogubljen Lai Wenguang, lider slomljene Nianske pobune u Kini.
• februar - Posle zapadnih konzula, i Rusija poručuje Srbiji da popusti u ratnoj spremi, zbog evropske situacije.
• 24. 2. - Predstavnički dom SAD glasa za opoziv predsednika Johnsona - prvi takav slučaj u istoriji SAD, posledica političke borbe predsednika, južnog demokrate, i radikalnih republikanaca (stvar se prosleđuje Senatu).
• 27. 2. - Benjamin Disraeli prvi put postaje britanski premijer (do decembra).

Mart/Ožujak

Prva varoška bolnica u Beogradu

• 12. 3. - U Srbiji zvanično uvedena Вукова ћирилица, tj. ukinuta sva ograničenja.
• 12. 3. - Alfred, vojvoda od Edinburga, upucan u leđa tokom posete Sidneju.
• mart - Geolog Louis Lartet otkrio u francuskoj Dordogni prve ostatke Kromanjonaca.
• 23. 3. - Osnovan University of California.

April/Travanj

• 7. 4. - Ustoličenje cara Meiđija u Japanu, donesena Petočlana zakletva koja predviđa skupštine i jednakost.
• 9 - 13. 4. - Britanska ekspedicija u Abisiniju: Bitka kod Magdale je odlučujuća pobeda britanskih snaga; etiopski car Tevodros II se ubio, naslediće ga Tekle Georgis II (do 1871).
• 20. 4. - (8.4. po j.k.) - Novi austrougarski poslanik u Srbiji, Benjamin Kalaj, primljen u audijenciju kod Kneza (na službi do 1875). Andraši i Kalaj pokušavaju 1868-69 ubediti fon Bojsta i cara da Bosnu i Hercegovinu prepuste Srbiji, kako bi je odvojili od Rusije.
• 27. 4. - Hrvatski kraljevinski odbor otišao u Peštu, gdje će tri mjeseca raspravljati sa odgovarajućim ugarskim odborom.
• 29. 4. - Vlada SAD potpisala sa nekim plemenima Ugovor iz Fort Laramija, Lakotama je obećan posed Crnih brda u Južnoj Dakoti.

Maj/Svibanj

Ubijen knez Mihailo Obrenović

• 1. 5. - Otvorena zgrada Bolnice varoši i okruga Beograda (kasnije Očna klinika).
• 16. 5. - Senat SAD oslobodio predsednika Johnsona jednim glasom razlike.
• 18. 5. - Islam postao zakonom priznata veroispovest u Kneževini Srbiji, s punim pravom i slobodom veroispovedanja.
• 26. 5. - Fenijanac Michael Barrett je poslednja osoba javno obešena u UK - Parlament je tri dana kasnije ukinuo javna pogubljenja.
• 30. 5. - Poslednje javno pogubljenje u Beču.
• 31. 5. - Pariski biciklistički klub održao valjda prvu biciklističku trku na svetu, u Saint-Cloudu.

Jun/Juni/Lipanj

• 10. 6. (29. 5. po j.k.) - Ubijen vladar Srbije, Knez Mihailo; poginula i njegova sestra od strica Anka Konstantinović. Privremeni namesnici (Jovan Marinović, predsed. Državnog saveta, Rajko Lešjanin, ministar pravde i Đorđe Petrović, predsed. Kasacije) najavljuju skupštinu koja će doneti "zaključenje o novom vladaocu".
• 11. 6. (30. 5. po j.k.) - Ministar vojni Milivoje Blaznavac naredio vojsci da podrži maloletnog Milana Obrenovića (faktički vojni udar).
• 23. 6. (11. 6. po j.k.) - Milan Obrenović stigao u Beograd.
• 29. 6. - Papa Pio IX. saziva Prvi vatikanski sabor (sastati će se u prosincu 1869.).

Jul/Juli/Srpanj

Milan Obrenović

• 1. 7. - U Vrnjačkoj Banji osnovana prva turistička organizacija u Srbiji.
• jun-jul - Četrnaest atentatora na kneza Mihaila i njihovih pomagača osuđeno na smrt (među kojima glavni Pavle Radovanović), knez Aleksandar Karađorđević u odsustvu osuđen na 20 godina; vojni sud osudio na smrt oficire Mrcajlovića i Nenadovića (streljani na Karaburmi 18. jula).
• 2. 7. (20. 6. po j.k.) - Velika narodna skupština u Topčideru - u prisustvu vojske, za novog vladara proglašen maloletni Milan M. Obrenović IV.
  • namesnici su Milivoje Petrović Blaznavac, Jovan Ristić i Jovan Gavrilović (do 1872).
  • Skupština izjavljuje da se bivši knez Aleksandar Karađorđević i "njegovo pleme" predaju "večnom prokletstvu" i da "ne može niti on, niti ko drugi od njegova plemena nikada za večna vremena na srpsku vladu doći" zbog njegove navodne umešanosti u Mihajlovo ubistvo (→ 1903).
• 4. 7. - Pad Edoa: poraženi poslednji protivnici japanskog cara u Edou, sedištu Tokugavskih šoguna, ime grada u septembru promenjeno u Tokio, postaje nova carska prestonica umesto Kjota.
• 9. 7. - Rekonstrukcija: ratifikovan Četrnaesti amandman na Ustav SAD o pravu na državljanstvo i jednaku zaštitu pred zakonom. Odnosi se na bivše robove, a u budućnosti će biti osnova za odluke u vezi građanskih prava, abortusa i istopolnog braka.
• jul - Na Andrašijev zahtev, namesnik Blaznavac uputio poruku biskupu Štrosmajeru da se Hrvati pomire sa Mađarima i prihvate nagodbenu politiku - pokvareni odnosi hrvatskih narodnjaka i Srbije.
• 18. 7. - Knez Milan Obrenović postavio kamen temeljac Narodnog pozorišta u Beogradu (otvoreno u oktobru 1869).
• 18. 7. - Navahoi započinju dugi marš kući, nakon što im je vlada SAD dozvolila povratak na deo bivše zemlje.
• 25. 7. - U SAD osnovana Teritorija Wyoming (od 1890. država).
• 28. 7. - Sklopljen Burlingameov ugovor između SAD i Kine - Kina dobija status najpovlašćenije nacije, omogućena imigracija Kineza (suspendovana 1880. i zabranjena 1882.).
• srpanj, koncem - Uglavljena Hrvatsko-ugarska nagodba - autonomija Kraljevine Hrvatske i Slavonije u okviru Ugarske.

Avgust/August/Kolovoz

• 10. 8. - Carskim reskriptom Franje Josifa potvrđena Uredba o uređenju autonomnih srpskih crkveno-školskih poslova (izglasana 1865), ali sa umanjenim nadležnostima.
• 13. 8. - Aricanski zemljotres: potres kod Arice (tada Peru, danas Čile) ubija preko 25.000 ljudi i izaziva cunami.
• avgust - U Srbiji osnovan Odbor za škole i učitelje u Staroj Srbiji, Makedoniji, Bosni i Hercegovini.
• 18. 8. - Pomračenje Sunca vidljivo iz Indije i Jugoistočne Azije: Jules Janssen registrovao spektralnu liniju helijuma, mada je pomislio da se radi o natrijumu; sijamski kralj Mongkut je tačno proračunao pomračenje i zarazio se malarijom posmatrajući ga.
• 22 - 23. 8. - Neredi u Yangzhou: kineska rulja napala prostorije britanskih hrišćanskih misionara.
• 22. - 25. 8. - Treća skupština Ujedinjene omladine srpske održana u Velikom Bečkereku: izraženo žaljenje zbog Mihajlovog ubistva (neki omladinski prvaci uhapšeni pod optužbom da su njegovi pokretači), donesen "ustav" organizacije.
• 29. 8. (18. 8. po j.k.) - Položen kamen temeljac Narodnog pozorišta u Beogradu.

Septembar/Rujan

• 6. 9. - Katarsko-bahreinski rat završen sporazumom sa Britancima kojim Katar postiže samostalnost od Bahreina.
• 7. 9. - Titokowaruov rat na Novom Zelandu: maorske snage dobile bitku.
• 23. 9. - Grito de Lares ("Poklič Laresa"): pobuna protiv španske vlasti na Portoriku, ugušena već sutradan.
• 24. 9. - Hrvatski Sabor prihvatio Hrvatsko-ugarsku nagodbu i to u cjelini, protivno poslovniku.
• 24. 9. - U Subotici osnovana gradska muzička škola, prva takva na današnjoj teritoriji Srbije (ili 16. 10.?).
• 28. 9. - Slavna revolucija u Španiji: kraljica Izabela II je proterana (abdicira 1870.); ovim započinje period nazvan Demokratska šestogodišnjica.

Oktobar/Listopad

• 1. 10. - Chulalongkorn Rama V je novi kralj Sijama/Tajlanda (do 1910).
• 10. 10. - Plantažer Carlos Manuel de Céspedes proglasio nezavisnost španske Kube, čime počinje krvav i neuspešan Desetogodišnji rat za nezavisnost.
• 16. 10. - Danska prodala Velikoj Britaniji prava na Nikobarska ostrva - biće priključena Britanskoj Indiji.
• listopad - Biskup Štrosmajer u posjeti Beogradu, lep doček od naroda, namesnici za ugarsko-hrvatsku Nagodbu - prekid odnosa između srpske vlade i Narodne stranke; također je razgovarao sa ruskim poslanikom.
• 19. 10. - Dekret o uvođenju pezete u Španjolskoj, umjesto eskuda (u opticaj ulazi 1869).
• 20. 10. - Norman Lockyer identifikovao helijum kao izvor spektralne linije opažene na Suncu.
• 28. 10. - Thomas Edison prijavio prvi od svojih 1.093 patenta u SAD.
• oktobar - maj 1869. - Bitka kod Hakodatea, poslednja faza Bošinskog rata u kojoj su poražene pristalice šogunata na Hokaidu.

Novembar/Studeni

Hrvatska 1868.

Corpus separatum

• 2. 11. - Britanski Novi Zeland je prva teritorija koja zvanično usvaja standardno vreme, GMT + 11½ sati.
• 3. 11. - Izbori za predsednika SAD, pobeđuje republikanski kandidat, general Ulysses S. Grant.
• 8. 11. - Kralj Franjo Josip I dao sankciju Hrvatsko-ugarskoj nagodbi, grad Rijeka s kotarom pripada Ugarskoj, tj. postaje Corpus separatum (na izvorni tekst Nagodbe prilijepljena "Riječka krpica").
• 18. 11. - Carskom diplomom Austrijska Carevina menja ime u Austro-Ugarska monarhija.
• 22. 11. - Prva predstava Narodnog pozorišta u Beogradu, u zgradi na Varoš-kapiji (pri Savi).
• 27. 11. - Indijanski ratovi, Bitka na Washiti: potpukovnik George Armstrong Custer razbio čejenski logor u Oklahomi, poginuo poglavica Crni Čajnik.
• 29. 11. - Mađarizacija: Ugarski sabor usvojio Zakon o narodnostima: svi stanovnici čine "jedinstvenu i nedeljivu mađarsku naciju", manjinski jezici se mogu koristiti na lokalu (ni to neće biti poštovano).

Decembar/Prosinac

• 3. 12. - William Ewart Gladstone prvi put postaje britanski premijer (do 1874), nakon što su liberali pobedili na izborima.
• 5. 12. - Ugarsko-hrvatski sabor donio zakonski članak 41. o Domobranstvu: osobit položaj Kraljevskog hrvatskog domobranstva.
• 8. 12. - Prougarski banski namjesnik Hrvatske Levin Rauch imenovan za bana, unionista Koloman Bedeković prvi hrvatski ministar u Pešti; kralj Franjo Josip dostavio hrvatskom saboru krunidbenu zavjernicu u hrvatskom izvorniku.
• 9. 12. - U Londonu instaliran prvi semafor, sa gasnim svetlima - ubrzo je eksplodirao.
• 11. 12. - Petersburška deklaracija o zabrani eksplozivnih projektila ispod 400 g.
• 14. 12. (2. 12. po j.k.) - Srbija zaključila poštanski ugovor sa Austrougarskom (nezavisno od Porte).
• decembar - Vrhunac Kritske krize, prekid diplomatskih odnosa Grčke i Osmanske carevine, turska flota blokira grčku luku Siru.
• 26. 12. - Prvi broj dvojezičnog sedmičnog lista "Sarajevski cvjetnik", urednik Mehmed Šaćir Kurtćehajić (izlazi do 1872).
• 18 - 31. 12. (6-19. 12. po j.k.) - Nikoljski odbor - činovnici i inteligencija se izjašnjavaju o promenama ustava Srbije.

Kroz godinu

• Kod Pančeva osnovano selo Ivanovo (banatski Bugari i Nemci).
• U austrijskoj Dalmaciji donesen Odvjetnički red, što se smatra početkom samostalnog i neovisnog odvjetništva.
• Svetozar Marković započinje političku aktivnost.
• Stjepan Mitrov Ljubiša objavio prvu pripovetku.
• U Pivi posle šest godina zavedena turska vlast, pod Fočom i Gackom.
• Španija i Grčka ušli u Latinsku monetarnu uniju.
• Mihail Bakunjin se priključio Prvoj Internacionali - anarhistička struja će biti u sukobu sa marksističkom do konačnog razlaza 1872.
• Louis Arthur Ducos du Hauron patentirao svoj metod kolor fotografije.
• Jamsetji Tata, kasnije nazvan "otac indijske industrije", osnovao trgovačku firmu Tata Group.

Rođenja

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

• 4. 1. - Anastasija Stana Nikolajevna, kćerka knjaza Nikole († 1935)
• 8. 1. - Frank Dyson, astronom († 1939)
• 21. 1. - Felix Hoffmann, hemičar († 1946)

• februar? - Scott Joplin, pijanista, kompozitor ragtime-a († 1917)
• 19. 2. - Živojin Balugdžić, diplomata KS i KJ († 1941)
• 19. 2. - Stevan Hadžić, general KS i KJ, ministar vojni († 1931)

• 1. 3. - Sofija Chotek, supruga nadvojv. Franza Ferdinanda († 1914)
• 22. 3. - Robert Andrews Millikan, američki fizičar, nobelovac († 1953.)
• 24. 3. - Stjepan Miletić, kazališni intendant, redatelj i kritičar († 1908.)
• 25. 3. - Ademaga Mešić, bh. pisac i političar († 1945)
• 26. 3. - Fuad I, kralj Egipta i Sudana († 1936)
• 28. 3. - Maksim Gorki, ruski književnik († 1936.)

• 1. 4. - Emilij Laszowski, hrvatski povjesničar († 1949)
• 1. 4. - Edmond Rostand, književnik († 1918)
• 14. 4. - Peter Behrens, njemački arhitekt († 1940.)
• 15. 4. - Nikola Nestorović, arhitekta († 1957)
• 16. 4. - Pavle Popović, srpski književni istoričar i kritičar († 1939)
• 24. 4. - Mihailo Petrović Alas, matematičar, profesor BU i akademik SANU († 1943)
• 14. 5. - Magnus Hirschfeld, nemački lekar i seksolog († 1935)
• 14. 5. - Vladimir Vazov, bugarski general († 1945)
• 18. 5. - Nikolaj II Romanov, poslednji ruski car († 1918).
• 21. 5. - Abdul Medžid II., poslednji osmanlijski kalif († 1944.)
• 25. 5. - Riza-beg Kapetanović Ljubušak, književnik († 1931)
• 27. 5. - Aleksa Šantić, bosanskohercegovački pjesnik († 1924.)

• 6. 6. - Robert Falcon Scott, istraživač Antarktika († 1912.)
• 8. 6. - Frank Lloyd Wright, američki arhitekt

• 11. 6. - Antun Radić, hrvatski političar, znanstvenik, književnik († 1919.)
• 14. 6. - Karl Landsteiner, austrijski liječnik, nobelovac († 1943.)
• 18. 6. - Miklós Horthy, austrougarski admiral, regent Mađarske († 1957)
• 20. 6. - Milivoje Anđelković Kajafa, srpski pukovnik († 1940)
• 23. 6. - Ivan Miličević, bh. književnik i novinar († 1950)

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

• 4. 7. - Mihailo Urošević, episkop šabački († 1933)
• 12. 7. - Stefan George, njemački književnik († 1933.)
• 14. 7. - Gertrude Bell, arheologinja, spisateljica, špijunka († 1926)

• 2. 8. - Konstantin I, kralj Grčke († 1923)
• 6. 8. - Paul Claudel, pisac, diplomat († 1955)
• 13. 8. - Camillo Olivetti, inženjer, preduzetnik († 1943)

• 24. 10. - Fritz Hoffmann-La Roche, preduzetnik († 1920)
• 28. 10. - James Connolly, američki student i atletičar, prvi je olimpijski pobjednik Igara modernog doba

• 29. 11. - Grigorij Ščerbina, ruski konzul u K. Mitrovici († 1903)

• 9. 12. - Fritz Haber, njemački kemičar i nobelovac († 1934.)
• 24. 12. - Emanuel Lasker, njemački šahista i matematičar († 1941)
• 29. 12. - Krsta Smiljanić, general, zetski ban, senator († 1944)

Smrti

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

• 6. 2. - Špiro Dmitrović, časnik, ilirac, prevoditelj (* 1803)
• 8. 2. - Lai Wenguang, lider Nianske pobune (* 1827)
• 11. 2. - Léon Foucault, fizičar (* 1819)
• 28. 2. - August Wissowa, klasični filolog (* 1797)
• 29. 2. - Ludwig I, bivši bavarski kralj (* 1786.)
• 28. 3. - James Brudenell, 7th Earl of Cardigan, komandant Lake konjice u Balaklavi (* 1797)
• 7. 4. - Thomas D'Arcy McGee, kanadski političar (* 1825)
• 13. 4. - Tevodros II, car Etiopije (* ca. 1818)
• 21. 5. - Andrija Torquat Brlić, političar i publicist (* 1826)
• 22. 5. - Julius Plücker, matematičar, fizičar (* 1801)
• 23. 5. - Kit Carson, američki frontiersman (* 1809)
• 1. 6. - James Buchanan, bivši predsednik SAD (* 1791)
• 10. 6. - Mihailo Obrenović, knez Srbije (* 1823)
• 10. 6. - Anka Obrenović-Konstantinović, ćerka Jevrema Obrenovića (* 1821)

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

• 16. 7. - Dmitrij Pisarev, ruski socijalni kritičar (* 1840)
• 28. 7. - Ljubomir Radovanović, saučesnik u ubistvu kneza Mihaila (* 1834)
• 17. 8. - Ivo Vizin, bokeljski pomorac koji je oplovio Zemlju (* 1806)
• 29. 8. - Christian Friedrich Schönbein, hemičar (* 1799)
• 9. 9. - Mzilikazi, kralj Matabelea (* ca. 1790)
• 26. 9. - August Ferdinand Möbius, matematičar, astronom (* 1790)
• 1. 10. - Mongkut Rama IV, kralj Sijama/Tajlanda (* 1804)
• 13. 11. - Gioacchino Rossini, talijanski skladatelj (* 1792.)
• 15. 11. - James Mayer de Rothschild, nemačko-francuski bankar (* 1792)
• 20. 11. - Uzun Mirko Apostolović, srpski ustanik i vojvoda (* ca. 1782)
• 6. 12. - August Schleicher, lingvista (* 1821)
• 25. 12. - Linus Yale, Jr., pronalazač cilindrične brave (* 1821)

Reference

Literatura

• Rudolf Horvat (hr Wikisource): Najnovije doba hrvatske povjesti/Ponovni savez s Ugarskom
• Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
  • Peta knjiga prvi tom (V-1)
  • Peta knjiga drugi tom (V-2)

1868 na Wikimedijinoj ostavi