Przejdź do zawartości

Płaca

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Płaca (z łac. pensio, inne nazwy wynagrodzenie, pensja, zapłata, gratyfikacja) – ogół wydatków pieniężnych i innych świadczeń wypłacanych pracownikom z tytułu zatrudnienia w podmiocie gospodarczym. Obejmuje wypłaty pieniężne, inne świadczenia oraz wartość tzw. świadczeń w naturze (towary, materiały, usługi itp.) lub ekwiwalenty wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym przez pracodawcę za wykonaną na jego rzecz pracę.

Wynagrodzenia są kosztem pracy[1]. Są mniej elastyczne niż ceny, w szczególności rzadko ulegają obniżeniu w sytuacji spadku popytu na pracę lub wzrostu podaży pracy[2]. Ta tzw. sztywność wynagrodzeń może być przyczyną bezrobocia[2].

Prawo międzynarodowe

[edytuj | edytuj kod]

Konwencja MOP Nr 95 o ochronie płacy z 1 lipca 1949 r.[3] ustanawia, że zarobki powinny być wypłacane w regularnych odstępach czasu (art. 12), zabrania takich sposobów wypłaty, które pozbawiają pracownika istotnej możliwości porzucenia pracy[4]. Zabrania też by pracodawca ograniczał w jakikolwiek sposób wolność pracownika w dysponowaniu swą płacą (art. 6). W razie upadku przedsiębiorstwa pracownicy w nim zatrudnieni mają być traktowani jako wierzyciele uprzywilejowani, ich roszczenia mają pierwszeństwo (art. 11). Zabronione jest wypłacanie w środkach odurzających (art. 4) lub dokonywanie wypłaty w sklepach sprzedaży takich środków (art. 13).

Postanowienia te uzupełnia Konwencja nr 173 dotycząca ochrony roszczeń pracowników w wypadku niewypłacalności pracodawcy z 3 czerwca 1992 r.[5] Konwencja nr 100 z 29 czerwca 1951 gwarantuje jednakowe wynagrodzenie dla pracujących mężczyzn i kobiet za pracę jednakowej wartości[6]. O prawie do godziwego wynagrodzenia mówi także Powszechna Deklaracja Praw Człowieka w art. 23 oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych w art. 7.

Wysokość wynagrodzenia

[edytuj | edytuj kod]

Wysokość wynagrodzenia jest ustalana przy zawieraniu umowy, a więc przed wykonaniem pracy lub dzieła. Wynagrodzenie obciążone jest podatkiem dochodowym oraz składkami ubezpieczeń społecznych, dlatego rozróżnia się:

  • płacę brutto – jest to łączna kwota wynagrodzenia uwzględniająca obciążenia podatkowe i składki na ubezpieczenia społeczne (w części płaconej przez pracownika);
  • płacę netto – jest to kwota wynagrodzenia brutto pomniejszona o kwotę należnego podatku dochodowego oraz składek ubezpieczeniowych (w części płaconej przez pracownika).

Wysokość wynagrodzenia jest uzależniona od wielu czynników. Na wysokość wynagrodzenia wpływają czynniki z makrootoczenia, takie jak poziom rozwoju gospodarczego kraju i regionu, regulacje prawne, sytuacja na rynku pracy oraz pozycja związków zawodowych i organizacji pracodawców. Wysokość płacy wynika również z cech organizacji, w której pracownik jest zatrudniony: branży, jej sytuacji finansowej, technologii wytwarzania oraz kultury organizacyjnej. Istotny wpływ mają także charakterystyki pracownika: jego wykształcenie, umiejętności, pełnione role oraz osiągane wyniki.

Płaca w Polsce

[edytuj | edytuj kod]

Minimalna płaca

[edytuj | edytuj kod]

Od 1 stycznia 2021 roku minimalna płaca pracownika zatrudnionego na umowę o pracę zwiększyła się o 200 zł i wynosi 2800 zł brutto. Minimalna stawka za godzinę pracy, która dotyczy osób zatrudnionych na zlecenie lub umowę o świadczenie usług, wynosi 18,30 zł brutto[7].

Rodzaje i składniki wynagrodzeń

[edytuj | edytuj kod]

Z punktu widzenia pracodawcy wynagrodzenia dzielą się na:

Na wynagrodzenia osobowe składają się:

  • wynagrodzenie zasadnicze,
  • dopłaty (premie, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatek stażowy, dodatek funkcyjny, dodatek za pracę w warunkach szkodliwych itp.),
  • płace uzupełniające (za czas nieprzepracowany np. wynagrodzenie za czas choroby),
  • ekwiwalenty za niewykorzystany urlop.

Do wynagrodzeń nie zalicza się w rozumieniu przepisów:

Potrącenia od wynagrodzeń

[edytuj | edytuj kod]

Z ustalonego w umowie wynagrodzenia brutto są obligatoryjnie potrącane różne elementy, w zależności od rodzaju zawartej umowy oraz kilku innych warunków:

Tytuł potrącenia Umowa o pracę Umowa zlecenie i agencyjna Umowa o dzieło
zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych według skali podatkowej według skali podatkowej pomniejszone o 20% zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów według skali podatkowej pomniejszone o 20% lub 50%[8] zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów
składki na ubezpieczenia emerytalne zawsze uwarunkowane jeśli umowę zawarto z własnym pracownikiem
rentowe zawsze
chorobowe zawsze
zdrowotne częściowo potrącane z zaliczki podatku dochodowego
inne potrącenia obowiązkowe wynikające z tytułów egzekucyjnych i wykonawczych

Potrącenia dobrowolne dotyczą wynagrodzeń wypłacanych z tytułu umowy o pracę. Pracownik musi na nie złożyć pisemną zgodę. Do takich potrąceń należą np. składki na ubezpieczenie grupowe, składki na związki zawodowe, kluby sportowe, wpłaty do kasy zapomogowo-pożyczkowej itp.

ZUS – stopy procentowe

[edytuj | edytuj kod]

Stopa procentowa składek na ubezpieczenia jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek. Wysokość stopy procentowej składek obowiązujących w 2017 roku[9][10]:

Rodzaj składki Wartość % Obciąża:
zatrudnionego z kwoty brutto wynagrodzenia pracodawcę niezależnie od kwoty brutto wynagrodzenia
Emerytalna 19,52% Połowa (19,52% / 2) Połowa (19,52% / 2)
Rentowa 8% 1,5% 6,5%
Chorobowa 2,45% 2,45% 0%
Wypadkowa 1,80% 0% 1,80%
Zdrowotna 9% Naliczana 9% 0%
Odliczana od podatku 7,75% 0%
Fundusz Pracy 2,45% 0% 2,45%
FGŚP 0,1% 0% 0,1%
FEP 1,5% 0% 1,5%
  • Z tytułu prawidłowej wypłaty świadczeń chorobowych wypłacającemu przysługuje wynagrodzenie w wartości 0,1% wypłacanych kwot.

Przykład

[edytuj | edytuj kod]

Przykładowe obliczenie wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę dla pracownika, który nie dojeżdża do pracy do innej miejscowości i przysługuje mu odliczenie ulgi podatkowej, według parametrów obowiązujących w 2017 roku:

Opis Kwota[11] %
Wynagrodzenie brutto 2000 zł 100,0
Składka ubezpieczenia emerytalnego (9,76%) 195,20 zł
Składka ubezpieczenia rentowego (1,50%) 30 zł
Składka ubezpieczenia chorobowego (2,45%) 49 zł
Razem składki ubezpieczeń społecznych 274,20 zł
Podstawa naliczenia składki ubezpieczenia zdrowotnego 1725,80 zł
Składka ubezpieczenia zdrowotnego (9%) 155,32 zł
Zaliczka na podatek dochodowy po umniejszeniu o część składki ubezpieczenia zdrowotnego 111 zł
Wynagrodzenie netto 1459,48 zł 73
Potrącenia (np. ubezpieczenie grupowe) 30 zł
Kwota do wypłaty 1429,48 zł 71

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Matthew Bishop: Essential economics: an A−Z guide. New York: Bloomberg Press, 2009, s. 329. ISBN 978-1-57660-351-2.
  2. a b Matthew Bishop: Essential economics: an A−Z guide. New York: Bloomberg Press, 2009, s. 182. ISBN 978-1-57660-351-2.
  3. Protection of Wages Convention, Konwencja nr 95 dotycząca ochrony płacy (Dz.U. z 1955 r. nr 38, poz. 234).
  4. Cytat ze wstępu do Konwencji Nr 105 o zniesieniu pracy przymusowej (Dz.U. z 1959 r. nr 39, poz. 240).
  5. Protection of Workers’ Claims (Employer’s Insolvency) Convention, tekst polski.
  6. Equal Remuneration Convention (Dz.U. z 1955 r. nr 38, poz. 238).
  7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 września 2020 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2021 r [online], sejm.gov.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  8. W przypadku praw autorskich i pokrewnych.
  9. Systim.pl, świadectwo pracy | Systim.pl [online], 7 listopada 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-11-09].
  10. ZUS, www.zus.pl, 7 listopada 2017.
  11. Kalkulator wynagrodzeń netto i brutto [online] [dostęp 2015-11-04].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • A. Pocztowski, Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWN, 2008, s. 327–331.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]