Sejm konwokacyjny 1764

Sejm konwokacyjny 1764 roku – sejm konwokacyjny I Rzeczypospolitej, został zwołany 8 listopada 1763 roku do Warszawy, pod węzłem konfederacji dla przygotowania elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Sejmiki przedsejmowe w województwach odbyły się 6 lutego 1764 roku, a sejmik generalny pruski w Grudziądzu 16 marca 1764 roku. Marszałkiem sejmu obrano Adama Kazimierza Czartoryskiego generała ziem podolskich. Obrady sejmu trwały od 7 maja do 23 czerwca 1764 roku^[1].

Sejm przeprowadził szereg reform ustroju I Rzeczypospolitej. Konfederacja stronników Familii na drodze zamachu stanu doprowadziła do odsunięcia od obrad znacznej części posłów związanych z obozem sasko-republikańskim i skonfederowania sejmu konwokacyjnego^[2].

W celu skutecznego przeprowadzenia obrad Zamek Królewski w Warszawie i Krakowskie Przedmieście obsadzone zostało oddziałami wojsk rosyjskich z armatami i nadwornymi wojskami Czartoryskich. 7 maja 1764 roku 22 senatorów i 46 posłów złożyło w grodzie warszawskim manifest, protestujący przeciwko łamaniu prawa międzynarodowego, uznający odbywający się w obecności wojsk obcych sejm konwokacyjny za nielegalny^[3]. Wobec absencji posłów opozycji, którzy w ramach protestu przeciwko obecności wojsk rosyjskich opuścili sesję, Familia Czartoryskich przeprowadziła za zgodą posła rosyjskiego Hermana Karla von Keyserlinga zmianę ustroju Rzeczypospolitej. W obradach uczestniczyło jedynie 80 posłów (powinno 300) i 7 senatorów (zamiast 136).

W wyniku presji prymasa interrexa Władysława Aleksandra Łubieńskiego Rzeczpospolita uznała oficjalnie tytuły cesarzowej Wszechrusi Katarzyny II (nieuznawany od 1721) i tytuł króla w Prusach Fryderyka II (nieuznawany od 1701). Stanowiło to realne zagrożenie dla integralności terytorialnej państwa polskiego. Rosja w czasie rozbiorów podnosiła z tego tytułu roszczenia terytorialne wobec ziem ruskich Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Prusy natomiast wykorzystały fakt, że Prusy Królewskie stanowiły niegdyś integralną całość z Prusami Książęcymi. Sejm zatwierdził cesję terytorium Rzeczypospolitej na rzecz Rosji, dokonaną w traktacie Grzymułtowskiego^[4].

Reformy

zlikwidowano cła prywatne
zlikwidowano pobór cła na granicy pomiędzy Koroną, a Litwą
wprowadzono cło generalne do skarbu państwowego
zniesiono libertacje podatkowe
opodatkowano szlachtę mającą domy w miastach
ustalono maksymalne wysokości opłat na utrzymanie dróg, mostów i grobli
zniesiono liberum veto w głosowaniu projektów wnoszonych przez Komisję Skarbową. Uznano, że głosowania takie będą decydowane figuria judicaria, czyli tak jak w sądach, tzn. większością. Umożliwiało to np. zwiększenie podatków na armię.
wprowadzono zakaz przysięgania posłów na instrukcje poselskie
ujednolicono system miar i wag
zlikwidowano Sejm Czterech Ziem, gdyż nie był on w stanie uporać się ze ściąganiem podatków od Żydów
zreformowano kwartę i pogłówne żydowskie
na czas nieokreślony zawiązano konfederację generalną, co pozwalało na skuteczne przeprowadzenie sejmu elekcyjnego i koronacyjnego
utworzono jeszcze odrębne dla Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, centralne kolegialne urzędy, tj. Komisję Skarbową Koronną, Komisję Skarbową Wielkiego Księstwa Litewskiego i Komisję Wojskową
ograniczono władzę hetmanów, czyniąc ich przewodniczącymi Komisji Wojskowych z głosem stanowczym
uchwalono lustrację królewszczyzn
wprowadzono zakaz wydawania ekspektatyw
zniesiono jurydyki i serwitoriaty
ograniczono liczebność wojsk magnackich do trzystu żołnierzy
utworzono we wszystkich województwach Komisje Dobrego Porządku
ograniczono władzę Senatu
przeprowadzono rozdzielenie Trybunału Głównego Koronnego na dwie osobne części : wielkopolski i małopolski
uporządkowano wybory deputatów do trybunałów na sejmikach

Zobacz też

Przypisy

↑ Władysław Konopczyński. Chronologia Sejmów Polskich. 1493-1793 (s. 166) [dostęp 2019-12-05]
↑ Wojciech Stanek, Konfederacje a ewolucja mechanizmów walki politycznej w Rzeczypospolitej XVIII wieku, [w:] Między Barokiem a Oświeceniem, Olsztyn 1996, s. 135-136.
↑ Henryk Schmitt, Dzieje panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. I Lwów 1868, s. 233-244.
↑ Jacek Staszewski, August II Mocny, Wrocław 1998, s. 100.

Bibliografia

Zestawienie według województw, nazwisk, posłów zasiadających na sejmie convocationis 1764 r. (rękopis)

Volumina Legum –

[1] Władysław Konopczyński. Chronologia Sejmów Polskich. 1493-1793 (s. 166) [dostęp 2019-12-05]

[2] Wojciech Stanek, Konfederacje a ewolucja mechanizmów walki politycznej w Rzeczypospolitej XVIII wieku, [w:] Między Barokiem a Oświeceniem, Olsztyn 1996, s. 135-136.

[3] Henryk Schmitt, Dzieje panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. I Lwów 1868, s. 233-244.

[4] Jacek Staszewski, August II Mocny, Wrocław 1998, s. 100.

[1]

[2]

[3]

[4]