Ostrygojad afrykański
| Haematopus moquini[1] | |||
| Bonaparte, 1856 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Parvordo | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ostrygojad afrykański | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Ostrygojad afrykański[3] (Haematopus moquini) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny ostrygojadów (Haematopodidae). Występuje u wybrzeży Namibii i Południowej Afryki. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Lucjan Bonaparte w 1856 na podstawie holotypu z Przylądka Dobrej Nadziei[4][5]. Nadał mu nazwę Haematopus moquini[4], akceptowaną obecnie przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC)[6]. Dawniej ostrygojad afrykański bywał uznawany za jeden gatunek z ostrygojadami: kanaryjskim (H. meadewaldoi) i zwyczajnym (H. ostralegus)[5], na przykład w Check-list of birds of the world (1934)[7]. IOC uznaje ostrygojada afrykańskiego za gatunek monotypowy[6], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 42–45 cm; masa ciała samców 582–757 g, samic: 646–800 g[5]. Osobniki dorosłe mają całkowicie czarne upierzenie. Na wierzchu ciała widoczny połysk, szczególnie w porze lęgowej. Tęczówka czerwona, nogi o intensywnej różowej barwie[8]. Obrączka oczna i dziób są pomarańczowoczerwone[5]. Osobniki młodociane wyróżniają się bardziej brązowym upierzeniem z szerokimi płowymi krawędziami piór wierzchu ciała i pokryw skrzydłowych. U dorosłych jedynym kontrastem z czarnym upierzeniem jest biała stosina zewnętrznej lotki I rzędu. Wymiary szczegółowe: długość skrzydła 269–301 mm; długość dzioba 58–89 mm; długość skoku 53–56 mm; długość ogona 102–110 mm[8].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zasięg występowania ostrygojadów afrykańskich rozciąga się od północnej Namibii na południe po Przylądek Dobrej Nadziei i dalej na wschód po KwaZulu-Natal. W południowej Angoli pojawiają się niemal wyłącznie poza sezonem lęgowym[5]. BirdLife International szacuje zasięg występowania na 1,69 mln km²[9].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Ostrygojady afrykańskie występują zwykle na skalistych wybrzeżach, często licznie pojawiając się na przybrzeżnych wysepkach[8]. Pojawiają się także na wybrzeżach piaszczystych, w estuariach[10] i w lagunach[5]. Najchętniej wybierają wybrzeża poprzeplatane skalistymi i piaszczystymi obszarami[10]. Żywią się między innymi czareczkami, omułkami (w tym omułkami śródziemnomorskimi, Mytilus galloprovincialis[11]) i innymi małżami, wieloszczetami, zwójkami i skorupiakami[5]. Są mniej płochliwe od zalatujących ostrygojadów zwyczajnych. Dorosłe osobniki są osiadłe, przemieszczają się w obrębie wybrzeża i pobliskich wysepek. U osobników młodych występuje dyspersja polęgowa, rzadko jednak udają się dalej niż 160 km od miejsca narodzin[8]. Mogą przebyć do 250 km. Większość stwierdzeń z krańców zasięgu występowania dotyczy właśnie ptaków młodocianych[10].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]
Okres składania jaj trwa od sierpnia do kwietnia, głównie od grudnia do lutego. W Namibii lęgi ostrygojadów afrykańskich odbywają się nieco później niż w południowej Afryce[5]. Gniazdo ma formę zagłębienia w piasku. Na kamienistym podłożu ostrygojady wyznaczają brzeg gniazda zebranymi muszlami lub składają jaja wprost na ziemi[9]. Miejscami ostrygojady afrykańskie tworzą gęsto zasiedlone kolonie. Szczególnie na wyspach są narażone na drapieżnictwo ze strony wprowadzonych ssaków oraz ludzi[8]. Zniesienie liczy 1–2 jaja. Inkubacja trwa 27–39 dni, wysiadują oboje rodzice. Młode przez całą dobę przebywają pod opieką rodziców w strefie pływów lub jej pobliżu. Opierzają się w pełni po 35–40 dniach życia, po kolejnych 2–6 miesiącach stają się w pełni samodzielne[12]. Sukces lęgowy wynosi 0,3–0,6 młodego na parę na wolnych od drapieżników wyspach. W interiorze zwykle jest niższy, choć w Rezerwacie przyrody De Hoop (Prowincja Przylądkowa Zachodnia) odnotowano sukces lęgowy rzędu 0,7–0,9 młodego/parę. Prawdopodobnie dojrzałość rozrodczą samice osiągają w wieku 3 lat, samce – 4. Długość życia wynosi do 18 lat[9].
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje ostrygojada afrykańskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 2017. Wcześniej nadawano mu rangę gatunku bliskiego zagrożenia (NT, Near Threatened). Istnieją przesłanki by stwierdzić, że w latach 80. XX wieku wydajność rozrodcza polepszyła się po inwazji omułków śródziemnomorskich[9]. Na początku pierwszej dekady XXI wieku oceniano liczebność populacji na 6670 osobników[5]. Szczyt sezonu lęgowego ostrygojadów afrykańskich zbiega się ze szczytem aktywności rekreacyjnej ludności, co skutkuje niepokojeniem ptaków i zmniejszeniem sukcesu lęgowego. Problem stanowią również pojazdy poruszające się poza drogami, które wzburzają podłoże, niszczą jaja i zabijają młode. Niepokojenie ptaków w sezonie lęgowym powoduje również, że dorosłe osobniki zbyt długo przebywają poza gniazdem. W konsekwencji jaja i młode ulegają przegrzaniu lub padają ofiarą mew południowych (Larus dominicanus)[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Haematopus moquini, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Haematopus moquini, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Haematopodinae Bonaparte, 1838 – ostrygojady (wersja: 2019-10-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-22].
- ↑ a b Compte Rendus Hebdomadaire des Séances de l’Académie des Sciences, t. 43, 1856, s. 1020.
- ↑ a b c d e f g h i j Hockey, P. & Kirwan, G.M.: African Oystercatcher (Haematopus moquini). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-08)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-11-22]. (ang.).
- ↑ James Lee Peters: Check-list of birds of the world. T. 2. 1934, s. 233.
- ↑ a b c d e Marchant, Tony Prater & Peter Hayman: Shorebirds. Christopher Helm, 1986, s. 46, 226–227. ISBN 978-1-4081-3515-0.
- ↑ a b c d e African Oystercatcher Haematopus moquini. BirdLife International. [dostęp 2018-12-20].
- ↑ a b c African Black Oystercatcher. W: A.P. Martin: Southern Africa Bird Atlas. Southern Africa Bird Atlas Project (SABAP1), 1997, s. 374.
- ↑ Vicki Bonham, Jody Shields & Cynthia Riginos: Mytilus galloprovincialis (Mediterranean mussel). Invasive Species Compendium, 30 marca 2010. [dostęp 2018-12-20].
- ↑ Haematopus moquini (African black oystercatcher). Biodiversity Explorer. [dostęp 2018-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 stycznia 2018)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).