Girowa
49°31′54″N 18°47′59″E/49,531667 18,799722
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
840 m n.p.m. |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Beskidu Śląskiego  | |
| 49°31′54″N 18°47′59″E/49,531667 18,799722
| |
Girowa[1] (czes. Gírová, 840 m n.p.m., niem. Hexenberg[2]) – szczyt w Beskidzie Śląskim, wznoszący się w głównym grzbiecie Karpat ok. 4 km na północny wschód od Przełęczy Jabłonkowskiej, na terenie Czech, jak i cały odcinek tego grzbietu, tworzący jeden, dość rozległy masyw, sięgający od Przełęczy Jabłonkowskiej na zachodzie po granicę państwową polsko-czeską na wschodzie.
Północne stoki masywu Girowej opadają ku dolinie Olzy w dorzeczu Odry (zlewisko Bałtyku), zaś stoki pd. – ku dolinie Čierňanki w dorzeczu Dunaju (zlewisko M. Czarnego). Główny zrąb Girowej budują twarde piaskowce glaukonitowe zaliczane do tzw. płaszczowiny (łuski) przedmagurskiej, natomiast kopułę szczytową – gruboziarniste, gruboławicowe piaskowce ciężkowickie należące do płaszczowiny magurskiej.
Pochodzenie nazwy Girowej nie jest dotychczas jednoznacznie potwierdzone. Możliwe jest wołoskie pochodzenie nazwy. Zgodnie z podaniem z terenu sąsiedniej Jaworzynki, nazwa wiąże się z dziejami miejscowego baczy Jury i wielką bitwą pasterzy ze zbójnikami. Ów Jura miał darować swoją łąkę dzieciom poległych pasterzy, skąd poszła nazwa „Jurowa Łąka”, zniekształcona w gotyckim piśmie kancelarii zamkowej w Cieszynie na „Gurowa” i następnie „Girowa”. „Miejsce zaś bitwy i pochowania opryszków na Girowej przeklętem było, przez wszystkich unikanem, bo tam tylko szatan i czarownice mieszkać się nie bały” (P. Zawada z Jaworzynki, 1935 r.).
Pomimo stosunkowo niewielkiej wysokości położenie Girowej usytuowanej w niskim w tym miejscu głównym wododziale europejskim czyni ją górą przyciągającą uwagę patrzących zarówno od północy, w osi szerokiej i płaskiej doliny Olzy, jak i od południa, z Kotliny Czadeckiej. Od czasów średniowiecza góra strzegła granicy śląsko-węgierskiej, a jej południowe stoki do początku XVIII w. porośnięte były nieprzebytymi lasami, zwanymi Zapowiedzią i chronionymi przez władców Księstwa Cieszyńskiego jako swoisty kordon graniczny (za karczowanie tych lasów lub wypasanie w nich bydła „zapowiadano” surowe kary). Niezamieszkana i owiana mroczną legendą, była więc Girowa uważana za miejsce zlotów czarownic (stąd nazwa Hexenberg - Góra Czarownic), a skalne urwisko pod jej szczytem nazywano „Diabelskim Młynem”. Mieli na niej ukrywać swe skarby zbójnicy, grasujący w rejonie Przełęczy Jabłonkowskiej. Zgodnie z tradycją, sam czart strzeże tu pono kotlika dukatów, zrabowanych przez Ondraszka bogatemu Żydowi z Lanckorony[3].
Masyw Girowej porośnięty jest w większości lasami świerkowo-bukowymi, z niewielką domieszką jodły, jawora i in. Na szczycie kilka kęp sztucznie wprowadzonej kosodrzewiny. Na grzbiecie Girowej rozciąga się szereg polan, wypasanych częściowo do połowy XX w., z rozrzuconymi zabudowaniami przysiółków należących do Mostów lub do Herczawy. Z polany szczytowej rozciągała się jedna z najciekawszych w tym rejonie Beskidów, prawie dookolna panorama obejmująca góry trzech państw: Polski, Czech i Słowacji – obecnie znacznie ograniczona drzewami. Na polanie odsłaniają się spod cienkiej warstwy gleby piaskowcowe płyty; na jednej z nich słabo już widoczny napis wyryty w 1990 r. dla upamiętnienia wizyty prezydenta Czechosłowacji Václava Havla w pobliskim Bukowcu[3].
Południowe stoki Girowej przecina trawersem granica czesko-słowacka, powyżej której biegnie poziomicowa droga z Mostów do Herczawy. Pod szczytem Girowej od strony południowej, na dolnym skraju szczytowej polany, stoi schronisko wzniesione w 1932 r. przez KČT (Klub Czechosłowackich Turystów). Krótko (w latach 1938–1939) leżało na terenie Polski, a w okresie II wojny światowej kierował nim Beskidenverein (Schutzhaus auf der Girowa). Prowadzą do niego znakowane szlaki turystyczne z Jabłonkowa, Mostów, Herczawy i Bukowca.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa, Część I, 2009 Publikacja w formacie PDF.
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ a b Piotr Nowicki: Beskid Śląsko-Morawski. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1979, s. 258-259, seria: Góry za miedzą. ISBN 83-7005-387-4.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Barański Mirosław J., Beskid Śląski. Pasmo Stożka i Czantorii. Przewodnik turystyczny. Wyd. Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1996, ISBN 83-7005-370-X.
- Barański Mirosław J., Girowa, Girowa, stare dziéwki chowa!, w: „Płaj. Almanach karpacki. Półrocznik Towarzystwa Karpackiego” nr 26, wiosna 2003. Wyd. Towarzystwo Karpackie, Warszawa 2003, s. 41-54.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Girowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 575.
- Stare pieczęcie schroniska pod Girową