Aguti (rodzaj ssaków)

Aguti
	Dasyprocta
	Illiger, 1811
	; Przedstawiciel rodzaju – aguti oliwkowy (D. azarae)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Cavioidea
Rodzina	agutiowate
Rodzaj	aguti
	Typ nomenklatoryczny
	Mus aguti Linnaeus, 1766 (= Mus leporinus Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Platypyga Illiger, 1811; Cloromis F. Cuvier, 1812; Chloromys: Rafinesque, 1815; Platipyga: Desmarest, 1816; Chloromys: Lesson, 1827; Cutia Liais, 1872; Mamdasyproctaus Herrera, 1899;
	Platypyga Illiger, 1811; Cloromis F. Cuvier, 1812; Chloromys: Rafinesque, 1815; Platipyga: Desmarest, 1816; Chloromys: Lesson, 1827; Cutia Liais, 1872; Mamdasyproctaus Herrera, 1899;
Gatunki
	13 gatunków – zobacz opis w tekście
	13 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aguti^[8] (Dasyprocta) – rodzaj ssaków z rodziny agutiowatych (Dasyproctidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Środkowej (Meksyk, Belize, Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua, Kostaryka i Panama) i Południowej (Kolumbia, Wenezuela, Gujana, Surinam, Gujana Francuska, Brazylia, Ekwador, Peru, Boliwia, Paragwaj i Argentyna)^[9]^[10]^[11].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 435–760 mm, długość ogona 10–55 mm, długość ucha 30–50 mm, długość tylnej stopy 86–156 mm; masa ciała 0,6–6 kg^[10]^[12]. Mają worki policzkowe, małe, okrągłe uszy, bardzo krótki ogon oraz wąskie stopy zakończone kopytkowymi pazurami. Poszczególne gatunki ubarwione od rudawobrązowego do czarnego. Na futrze występują często pojedyncze pręgowane włosy, tworzące charakterystyczny wzór^[10].

Ekologia

Prowadzą nocny tryb życia. Ich pokarm stanowią różne owoce oraz liście. Niektóre gatunki żerują na plantacjach, m.in. bananów i trzciny cukrowej, wyrządzając na nich szkody^[10].

Po około trzymiesięcznej ciąży, samica rodzi 2–4 młodych w jamie na dnie lasu^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1811 roku niemiecki zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger w książce swojego autorstwa o tytule Prodromus systematis mammalium et avium^[1]. Illiger wymienił dwa gatunki – Mus Aguti Linnaeus, 1766 (= Mus leporinus Linnaeus, 1758) i Cavia Acuchi Illiger, 1811 (= Cavia acouchy Erxleben, 1777) – na gatunek typowy w ramach późniejszego oznaczenia wyznaczono aguti złocistego (D. leporina)^[13].

Etymologia

Dasyprocta: gr. δασύπρωκτος dasyprōktos ‘z włochatym zadem’, od δασυς dasus ‘włochaty, kudłaty’; πρωκτος prōktos ‘zad, odbyt’^[14].
Platypyga (Platipyga): gr. πλατυς platus ‘szeroki’; πυγη pugē ‘zad’^[15].
Cloromis (Chloromys): gr. χλωρος khlōros ‘zielonkawo-żółty’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[16]. Gatunek typowy: Cuvier w pierwotnym opisie nie wymienił żadnego gatunku.
Cutia: anagram nazwy acuti (tupi akuti ‘uważny, czujny’)^[17].
Mamdasyproctaus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)^[18].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[19]^[12]^[9]^[8]:

Dasyprocta mexicana Saussure, 1860 – aguti meksykański
Dasyprocta punctata J.E. Gray, 1842 – aguti środkowoamerykański
Dasyprocta coibae O. Thomas, 1902 – aguti wyspowy
Dasyprocta ruatanica O. Thomas, 1901 – aguti honduraski
Dasyprocta fuliginosa Wagler, 1832 – aguti czarny
Dasyprocta leporina (Linnaeus, 1758) – aguti złocisty
Dasyprocta guamara Ojasti, 1972 – aguti deltowy
Dasyprocta croconata Wagler, 1831
Dasyprocta prymnolopha Wagler, 1831 – aguti czarnozady
Dasyprocta iacki Feijó & Langguth, 2013
Dasyprocta variegata Tschudi, 1845
Dasyprocta kalinowskii O. Thomas, 1897 – aguti Kalinowskiego
Dasyprocta azarae H. Lichtenstein, 1823 – aguti oliwkowy

Uwagi

↑ Nomen nudum.
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Cloromis F. Cuvier, 1812.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Platypyga Illiger, 1811.
↑ Nowa nazwa dla Dasyprocta Illiger, 1811.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 93. (łac.).
↑ F. Cuvier. Du Mémoire intitulé: Essai sur de nouveaux Caractères four les genres des Mammifères. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 290, 1812. (fr.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 56. (fr.).
↑ A.G. Desmarest: Agouti, Cavia. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc.. Wyd. Nouv. éd. presqu' entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 1. Paris: Chez Deterville, 1816, s. 210. (fr.).
↑ R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 301. (ang.).
↑ E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paris: Garnier Frères, 1872, s. 534. (fr.).
↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 29. (hiszp.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 290. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 554–556. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e T. Lacher, Jr & J. Gilbert: Family Dasyproctidae (Agoutis and Acouchys). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 457–461. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dasyprocta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-11-01].
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 357–358. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ O. Thomas. Notes on South-American monkeys, bats, carnivores, and rodents, with descriptions of new species. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh Series. 12, s. 464, 1903. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 217.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 545.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 191.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 207.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-16]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Nomen nudum.

[npp-4] Niepoprawna późniejsza pisownia Cloromis F. Cuvier, 1812.

[6] Niepoprawna późniejsza pisownia Platypyga Illiger, 1811.

[9] Nowa nazwa dla Dasyprocta Illiger, 1811.

[Illiger-1] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 93. (łac.).

[Cuvier-3] F. Cuvier. Du Mémoire intitulé: Essai sur de nouveaux Caractères four les genres des Mammifères. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 290, 1812. (fr.).

[raf-5] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 56. (fr.).

[des-7] A.G. Desmarest: Agouti, Cavia. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc.. Wyd. Nouv. éd. presqu' entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 1. Paris: Chez Deterville, 1816, s. 210. (fr.).

[Lesson-8] R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 301. (ang.).

[lia-10] E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paris: Garnier Frères, 1872, s. 534. (fr.).

[Herrera-11] A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 29. (hiszp.).

[Cichocki&inni-12] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 290. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-13] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 554–556. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Lacher&Gilbert-14] T. Lacher, Jr & J. Gilbert: Family Dasyproctidae (Agoutis and Acouchys). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 457–461. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dasyprocta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-11-01].

[amw-16] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 357–358. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[tho-17] O. Thomas. Notes on South-American monkeys, bats, carnivores, and rodents, with descriptions of new species. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh Series. 12, s. 464, 1903. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27791964_217]-18] Palmer 1904 ↓, s. 217.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA545_545]-19] Palmer 1904 ↓, s. 545.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27791938_191]-20] Palmer 1904 ↓, s. 191.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA207_207]-21] Palmer 1904 ↓, s. 207.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/33/mode/1up_25]-22] Palmer 1904 ↓, s. 25.

[mdd-23] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-16]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[c]

[4]

[5]

[d]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]