Zoologia

Zoologia (gr. ζῷον zoon ‘zwierzę’, λόγος logos ‘nauka’) – dział biologii badający zwierzęta. Dokładny zakres zoologii ewoluował w związku ze zmienną definicją tego królestwa. W latach 20. XXI wieku obejmuje ono organizmy, które mogą nie odpowiadać potocznemu rozumieniu tego słowa (od gąbek do ludzi). Terminu tego po raz pierwszy użył Johann Schröder w 1659 roku w swoim dziele Zoologia, czyli historia zwierząt przydatnych w badaniach natury i chirurgii. Przedstawiciel tej dziedziny to zoolog, a przedstawicielka – zoolożka.

Pierwsze prace zoologiczne ogłosił Arystoteles, zwany „ojcem” tej dziedziny. Spośród około 300 jego dzieł do najważniejszych należą: Historia naturalna zwierząt, O częściach zwierząt oraz O pochodzeniu zwierząt. Rewolucyjny wpływ na zoologię wywarł również model ewolucji Charlesa Darwina, ogłoszony w wydanym w 1859 roku dziele O powstawaniu gatunków. Przyczynił się on do wyjaśnienia m.in. procesów i zjawisk z zakresu ewolucji, embriologii oraz anatomii porównawczej.

Obecnie najbardziej znanymi polskimi czasopismami naukowymi z dziedziny zoologii są m.in.:

• „Acta Palaeontologica Polonica”,
• „Annales Zoologici”,
• „Przegląd Zoologiczny”,
• „Wiadomości Entomologiczne”,
• „Zoologica Poloniae”.

Działy zoologii

Zoologia dzieli się na działy zajmujące się poszczególnymi grupami zwierząt:

• mikrobiologia – nauka o mikroorganizmach;
• ichtiologia – nauka o rybach;
• herpetologia – nauka o płazach i gadach, wśród której znajdują się dwie poddziedziny:
  • batrachologia – nauka o płazach,
  • reptiliologia – nauka o gadach;
• ornitologia – nauka o ptakach;
• entomologia – nauka o owadach, wśród której znajduje się wiele poddziedzin, m.in.:
  • afidologia – nauka o mszycach,
  • apiologia (apidologia, melitologia) – nauka o pszczołach,
  • dipterologia – nauka o muchówkach,
  • heteropterologia – nauka o pluskwiakach różnoskrzydłych,
  • hymenopterologia – nauka o błonkówkach,
  • koleopterologia – nauka o chrząszczach,
  • lepidopterologia – nauka o motylach,
  • myrmekologia – nauka o mrówkach,
  • odonatologia – nauka o ważkach,
  • sfekologia – nauka o osach,
  • trichopterologia – nauka o chruścikach;
• teriologia – nauka o ssakach, wśród której znajduje się wiele poddziedzin, m.in.:
  • cetologia – nauka o waleniach,
  • chiropterologia – nauka o nietoperzach,
  • felinologia – nauka o kotach,
  • hipologia – nauka o koniach,
  • kynologia – nauka o psach,
  • prymatologia – nauka o naczelnych.

Dziedzinami zoologii są także:

• nauki o zwierzętach poprzednich epok (m.in. paleozoologia i paleozoogeografia),
• nauki o strukturze ich populacji oraz ich wzajemnym oddziaływaniu na środowisko (m.in. ekologia i zoogeografia),
• nauki o zachowaniu i psychice zwierząt (etologia, zoopsychologia),
• nauki obejmujące systematykę wszystkich organizmów zwierzęcych,
• nauki zajmujące się budową i funkcjami ciała zwierząt (m.in.: anatomia, fizjologia, morfologia, embriologia, cytologia).

Oddzielną dziedziną zoologii jest także kryptozoologia, będąca dziedziną pseudonauki zajmującą się zwierzętami, których istnienie powszechnie jest odrzucane ze względu na brak wiarygodnych, naukowych dowodów.