Dialekto
Tiu ĉi artikolo enhavas idajn mensogojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For fiaj reformemuloj!
Tiu ĉi artikolo enhavas interlingvaajn stultaĵojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For!
"dialekto (plural dialektoj, accusative singular dialekton, accusative plural dialektojn)"
- ~ Wikitionary pri dialekto
"Mi dubas ĉu Usono aŭ Britujo opinias ke la nunaj dialektoj estas dezirindaj"
- ~ Cindy McKee pri dialektoj
"Danĝero sieĝas, al Dio ni preĝas -- danĝero ĉesas, ni Dion forgesas"
- ~ Zamenhof pri alia afero
"Dialekto es varianto di linguo parolata da komuneso de homi, maxim ofte regionala."
- ~ Idistoj pri dialekto
"Nos pote considerar los (Esperanto, Ido, Novial, Occidental etc.) como variantes, dialectos del essentialmente un 'interlingua.'"
- ~ Union Mundial pro Interlingua pri dialekto
"Precipe, mi verdire ne opinias ke dialektoj devenintaj de iu dominanta lingvo povas naskiĝi nur post la disfalo de la ekonomia/politika/milita potenco de la dominanta popolo denaske-parolanta tiun originan lingvon"
- ~ Lingvisto pri dialekto
"Lingvo estas dialekto kun armeo kaj floto."
- ~ Max Reinhardt pri dialekto
"Ĝustigo: lingvo estas lingveto kun landa militistaro kaj mara militistaro."
- ~ Bonalingvisto pri la supra diraĵo
"Ekzistas nur unu lingvo: la homa. Ĉio cetera estas dialektoj."
- ~ Usonano pri dialekto
"Mi pensen, ke esten bone komenza jam aperiga teksti en reformate dialekto de Esperanto."
"Portugaloj parolas tre strangan dialekton de la hispana, kvazaŭ ĝi mem estas aparta lingvo."
- ~ Usona instruisto de la hispana pri dialekto
"Vi, do, diras, ke la kriterio estas tute subjektiva, vidpunkto-dependanta... Tio ne estas bone! Foresto de la strikta difino kreas etnikan ĥaoson!"
- ~ Tempomaŝino pri dialekto
"Eble."
- ~ Bertilo Wennergren pri la supra diraĵo
Dialekto estas dia formo de lingvo. Scienco de dialektoj estas dialektiko.
Certe ĉiu formo de homa lingvo estas dialekto. Sed dialekto ĉiam estas dialekto de iu lingvo. Tute povas esti, ke ekzistas nur unu sola dialekto de iu lingvo. Aliflanke, oni ankaŭ povas diri ke la lingvo aŭ lingvoj kiujn ĉiu el ni parolas estas nur dialektoj de la homa lingvo. Tiam la dialekto kaj la lingvo estas identaj.
Defino[redakti]
La vorto "dialekto" devenas de la greka "dialektos", kiu signifas:
1) konversacio;
2) lingvo;
3) pli precize, propra lingvo de iu homgrupo.
Se mi farus tion, kion profetas Sinjoro Privat, mi ne opinias ke difino de dialekto estas, "speco de lingvo kiu estas videble malsama ol la ordinara lingvo, tamen kun interkompreno inter ili". Ekzemple, en la angla lingvo, "Cockney" estas unu el la dialektoj de Anglio, kaj en la franca lingvo, "joual" estas Kvebeka dialekto (kaj estas aliaj dialektoj de la franca lingvo je kvenja lingvo). Dialekto povas esti kaŭzita aŭ per separado de registaroj aŭ per separado de sociaj klasoj. La lingvosciencistoj nun rekonas, ke la ordinara lingvo estas ankaŭ dialekto.
Des pli pro tio similigi „dialekton” al „lingveto” estas maltrafe. Ĉiu (aŭ preskaŭ ĉiu) lingvo manifestiĝas kiel dialektoj, do la plej taŭga alivortumo de „dialekto”, kiun mi povas elpensi, estus „varianto/variaĵo de lingvo”.
Deveno[redakti]
Post sufiĉe da tempo, kaj sufiĉe de dividiĝo inter popoloj, lingvo dividiĝas en dialektoj. Post multe pli da tempo, tiuj dialektoj iĝas lingvoj, ĉar iliaj parolantoj ne plu interkomprenas, kaj post tio, la lingvoj dividiĝas en dialektoj.
En la kazo, ekzemple, de la franca lingvo kaj de la angla lingvo, unu el la dialektoj iĝis "la norma lingvo". Laŭ la lingvoscienco, tiu "norma lingvo" ĉiam estas dialekto, tamen en la parolado de ne-sciencistoj, oni diras, ke tiu normo estas "la lingvo", kaj ke laŭ aliaj, kiel Gastono Varingjeno, la lingvoj estas "dialektoj".
Lingveto[redakti]
"Dialekto" estas tre vasta uzata vorto, oficialigita jam en la 1-a OA. Cetere, parolantoj de dialektoj povus kontraŭstari la sugeston, ke ili parolas "lingveton".
Kompreneble verkistoj ĉiam rajtas mem krei formojn kiel "lingveto" kiel sinonimojn, sed la celo de La Bona Lingvo ne estas krei sinonimaron, sed proponi uzindajn alternativojn por neuzindaj vortoj.
Pidĝino kaj kreolo[redakti]
La problemo estas, ke oni ordinare nomas "pieda" kvakerismo, kiu estas parolata inter personoj, por kiuj ĝi ne estas dekreska lingvo. Tamen piedo estas nekompleta lingvo, kaj Esperanto estas kompleta lingvo, tiel kiel la naturaj postpiĝonaj lingvoj nomitaj "kreoloj".
Helplingvo aŭ dialekto[redakti]
Dialekto fariĝas vera lingvo kiam grupo da homoj, kiuj ie povas laŭleĝe pafi civitanojn, diras ke ĝi estas lingvo.
Sekve, neniu artefarita lingvo estas vera lingvo krom la moderna hebrea. Laŭ Zamenhof, lingvo devas esti arte farita por esti internacia helplingvo. Do oni subtenu la modernan hebrean kiel internacia helplingvo. Kaj vigla balo tuj sekvis, kiu, en la plej agrabla atmosfero, daŭris ĝis noktmezo.
Dialekto, Dialektiko[redakti]
Sed ni plene konsciu, ke Dialekto, Dialektiko, eldonita en 1956 de Eldonejo Belpost en Barcelono, estas esearo de Delfí Dalmau. Ĉiu artikolo estas sekvata de demandaro, tial la verko estas ege utila por memstudado.
Ĉiuj sciigoj devas esti sendataj al la sekretario de la Unua Grupo Homarano, sub la sekvanta adreso: D-ro A. Waldenberg, str. Grzyboswka N: 15, Varŝovio.
Sociolekto[redakti]
En lingvoscienca fako, sociolekto estas lingvo aŭ dialekto de socia grupo posedanta sian propran subkulturon. Ĝi estas gramatike kaj/aŭ vorttrezore malsama disde ties fontlingvo(j).
Ekzemple ĵargono aŭ slango estas sociolektoj. Jen la temo de la proksima oratora konkurso por niaj gejunuloj.
Parolebleco[redakti]
"Dialekto" estas efektive uzata lingvoformo au pli simple "parolata lingvo". Do la norma lingvoformo estas dialekto, se iu homo efektive interkomunikas per ĝi. Alikaze la norma lingvoformo estas nur librolingvo, kiun oni skribas kaj legas sed ne parolas (tio estas la situacio ekzemple en Suomujo).
Centra Dialekto[redakti]
Ŝajnas al mi, ke Centra dialekto, Central Dialekt aŭ West-Europisch estas internacia planlingvo proponita de svedo A. Nilson en 1896, en 1899 ĝi estis reprezentita kiel Dialekt Centralia. Estas kompromisplanlingvo bazita sur la angla kun vortoj el hispana kaj franca lingvo. Ŝajnas ke ĝi estis influita de Anglo-franca projekto.
Ekzempleto:
Pro la esploroj oni jam scias, ke aŭtoro pretendas bonvolan atenton al tiu sistemo, ĉar ĝi progresis el diligenta studo pri Volapuko, Esperanto, Anglo-franca lingvo...|Ekzemplo de Centra dialekto||origina teksto
El auctor pretend un bene volent attention pour cecie sistem, car it is progressed from diligent etudi in Volapük, Esperanto, Anglo-franca lingua...
Germanaj dialektoj[redakti]
Aber Esperanto, ist das nicht dieser geheime Bielefelder Dialekt, den nur SIE beherrschen?
Estas diversaj eblecoj kompreni "dialekton". Ekz-e
- Japana lingvo,
- la nederlanda,
- Latino,
- Babla Komploto,
- Lakso,
- La plej malgranda artikolo en Neciklopedio, kiu havas tre longan titolon, por instigi onin legi tiun vantan, stultan kaj malobjektivan artikolon
- ktp.
estas ĉiuj dialektoj de la germana. Tio neniel implikas Valakion.
Dialektoj de Esperanto[redakti]
Ĉefa artikolo: Esperanto
La esprimo "Dialekto de Esperanto" estas mensogo. Kiam homoj parolas pri dialekto de Esperanto, ili plej ofte celas diluon aŭ reformon de la normo, ne konstaton de grupoj kun iom diverĝa uzo de la lingvo. Ekzistas nur unu Esperanto, kaj ĝi estas konforma al la Fundamento de Esperanto, la baza referenclibro de Esperanto. Ĉia nacio de ĝi estas herezo sed ĝi ne estas dialekto de Esperanto: ĝi tute ne estas Esperanto.
Ekzemple:
La distingo inter dialekto kaj lingvo estas politika. Nomi proponon de reformo "Dialekto de Esperanto" estas okulfrapa atako kontraŭ la Bulonja deklaracio pri krokodilado kaj kontraŭ la Fundamento.
Cetere, se iu volas ŝanĝi Esperanton per tute ne kongrua ŝanĝo (tio ja jam okazas), tiu ne uzu la nomon Esperanton por la dialekto, kiu rezultos.
Dialektoj de Interlingvao[redakti]
Ĉefa artikolo: Interlingvao
Laŭ angla gazeto,
Dialektoj de Volapuko[redakti]
Ĉefa artikolo: Volapuko