Pergi ke kandungan

Masakan Sabah

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.

Masakan Sabah (Jawi: ‏ماسقن سابه‎‎) ialah masakan serantau Malaysia. Sama seperti masakan Malaysia yang lain, makanan berasaskan ruji seperti beras dengan pelbagai bahan-bahan lain dan kaedah makanan yang berlainan kerana pengaruh geografi dan budaya asli negeri yang berbeza dari masakan serantau dari Semenanjung Malaysia. Sabah bersama jirannya Sarawak terkenal dengan populasi berbilang etnik mereka.

Hidangan

[sunting | sunting sumber]
Amplang.

Antara makanan dan minuman khusus Sabah ialah:

  • Amplang ialah sejenis keropok yang dibuat dari tenggiri Sepanyol, kanji ubi kayu dan perisa lain, dan kemudian digoreng.[1]
  • Bosou, juga dipanggil noonsom atau tonsom, ialah istilah Kadazan-Dusun untuk resipi tradisional untuk daging peram. Buah keluak salai (kacang dari pokok Kepayang (Pangium edule) yang tumbuh di paya bakau Malaysia), atau pangi adalah bahan utama dan bertindak sebagai pengawet. Digabungkan dengan nasi, garam dan daging atau ikan segar, campuran kemudian dimasukkan ke dalam balang tertutup atau bekas untuk penapaian. Varian kontemporari untuk bosou ialah menambah pisang dan nanas kepada campuran.[2] Pinongian adalah jenis yang nasi dihilangkan untuk menghasilkan produk akhir yang jauh lebih tajam rasanya; Namun, tidak seperti bosou, "pinongian" mesti dimasak sebelum disajikan.
Hinava ikan todak disajikan dengan roti sandwich.
  • Hinava ialah hidangan tradisional Kadazan-Dusun iaitu ikan mentah yang dirawatkan dalam jus limau. Kebiasaannya, daging ikan putih seperti ikan tenggiri (hinava sada tongii) dperapkan dengan jus limau, bawang merah cincang, cili cincang, halia dan benih kering buah bambangan. Penambahan pilihan boleh termasuk peria yang dihiris. Hinava juga boleh dibuat dengan udang (hinava gipan).
  • Linongot ialah jenis bungkusan daun (biasanya irik atau daun tarap) yang diisi dengan gabungan nasi dan sayur-sayuran akar seperti keledek dan keladi.[3] Nama alternatif yang dikenali oleh masyarakat Kadazan-Dusun di daerah lain termasuk linopod dan sinamazan.[4]
  • Mi Beaufort (Bahasa Cina:保佛炒面, Bǎo fú chǎomiàn) ialah keistimewaan bandar Beaufort. Mi buatan tangan disalai, kemudian dikacau dengan daging (biasanya kepingan char siu dan daging babi yang diasinkan) atau makanan laut dan banyak jumlah choy sum, dan selesai dengan kuah pekat.[5]
  • Mi Tuaran (Cina: 斗亚兰面; pinyin: Dòu yà lán miàn) ialah keistimewaan pekan Tuaran. Hidangan mi kuali goreng segar ini terkenal di bandar raya Kota Kinabalu yang berdekatan serta di bandar Tamparuli, di mana penyesuaian tempatan dipanggil mi Tamparuli (Cina: 波罗利 炒 生 面; pinyin: Dān bō luó lì chǎo shēng miàn). Mi mesti terlebih dahulu dibakar dengan minyak di dalam kuali untuk mengelakkannya daripada melekat bersama, kemudian dicelur untuk mengurangkan tekstur renyah sengit daripada panggangan. Langkah terakhir melibatkan mengaduk mi dengan kemasan kering dengan telur, sayuran, dan daging atau makanan laut.[6]
  • Nasi kombos ialah hidangan nasi masyarakat Lotud.[7] Nasi pulut mula-mula dimasak dengan air kelapa muda, dan kemudian dicampur dengan isi kelapa muda yang diparut. Nasinya secara tradisional dihidangkan di dalam tempurung kelapa.[8]
  • Nonsoom bambangan ialah jeruk yang dibuat dari separuh buah bambangan yang sudah masak dicampur dengan biji bambangan kering parut dan garam, diikat ketat dalam balang yang tertutup rapat dan ditinggalkan untuk berminggu-minggu.[9]
  • Ngiu chap (Cina: 牛什; pinyin: Niú shén) ialah hidangan yang dipengaruhi Chinai iatu daging lembu atau kerbau yang dihidangkan dengan mi, yang biasanya direndam dalam sup dengan potongan daging atau daging kerbau rebus, bebola daging, tendon, hati dan pelbagai bahagian dalamnya. Hidangan Sabah yang ikonik, ngiu chap mempunyai banyak variasi yang berbeza, dari gaya Hainan yang lebih ringan hingga ke rasa yang dipengaruhi oleh Hakka, dan juga gaya ngiu chap yang disesuaikan untuk rasa pribumi.[10]
  • Nuba Laya/Nuba Tinga ialah nasi yang dibungkus dengan menggunakan daun pisang. Makanan ini sangat popular di kalangan suku kaum Lun Bawang/Lundayeh. Makanan ini sangat sesuai dan memudahkan petani dan pengembara membawanya untuk menempuhi perjalanan yang agak jauh. Nuba Laya/Nuba Tinga ini hampir sama dengan Linopot. Walau bagaimanapun, Nuba Laya/Nuba Tinga ni agak berbeza sedikit kerana nasinya sangatlah lembut sehinggakan mudah dijamah oleh golongan warga emas. Nuba bermaksud Nasi, Laya bermaksud lembut dan Tinga bermaksud bungkus. Nuba laya iaitu Nasi lembut manakala Nuba Tinga bermaksud Nasi Bungkus.
  • Piaren Ah Manuk ialah kari ayam yang dibuat dari asas rempah tumis dan kelapa parut, kemudian direneh dalam santan. Hidangan ini sangat popular di kalangan masyarakat Iranun.[11] Varian termasuk ikan (Piaren Ah Sada) dan nangka muda (Piaren Ah Badak).
  • Pinasakan atau Pinarasakan ialah hidangan Kadazan-Dusun iaitu ikan yang dimasak dengan dengan takob-akob (kulit kering buah-buahan seperti manggis yang berfungsi sebagai agen pemasaman) atau hirisan bambangan yang belum masak, serta kunyit dan daun kunyit segar.[12]
Anggur laut, yang dikenali sebagai latok oleh masyarakat Bajau.
  • Sagol atau sinagol ialah spesies ikan Bajau yang mula-mula dicelur dan dicincang, kemudian ditumis dengan kunyit, bawang putih, halia, bawang dan serai yang diketuk. Secara tradisinya minyak yang digunakan diberikan minyak hati ikan, biasanya dari ikan yang sama digunakan untuk menyediakan hidangan ini. Hidangan ini boleh disediakan dengan ikan yu, ikan pari dan juga ikan buntal.[13]
  • Sang nyuk mian (Cina: 生肉面; pinyin: Shēngròu miàn) ialah hidangan mi yang disajikan dengan kuah daging babi, yang berasal dari Tawau. Sangat popular dengan komuniti bukan Islam di Sabah, ia dinamakan sempena potongan daging ayam goreng yang dihidangkan dalam sup ayam yang diperisakan dengan cebisan lemak goreng. Mi (biasanya mi kuning tebal) sama ada disurah kicap gelap dan lemak babi, atau dicelup ke dalam sup bersama-sama dengan kepingan daging babi, sayur-sayuran, dan organ.[14][15]
  • Sinalau merujuk kepada gaya daging salai Kadazan-Dusun, yang biasanya babi hutan atau bakas. Dihidangkan di panggangan arang dan dimakan dengan nasi dan dicelup sos, sinalau bakas dapat ditemui dan dibeli di kawasan luar bandar dan bandar. Versi halal menggantikan babi liar dengan daging buruan lain seperti rusa.[16]
  • Sinamu Baka adalah makanan tradisional untuk suku etnik Lun Bawang/Lundayeh. Sinamu Baka ini adalah resepi daging peram. Sinamu Baka agak hampir sama dengan Bosou tapi yang membezakannya adalah Sinamu Baka hanya peram daging Khinzir sahaja.
  • Tompek ialah makanan Bajau yang terbuat dari ubi kayu parut, dimakan sebagai ruji kanji alternatif kepada beras. Ubi parut diperah untuk mengeringkan campuran dan dihancur, kemudian digoreng atau dipanggang sehingga coklat keemasan.[17] Pati ubi kayu juga boleh dibungkus ke dalam bentuk silinder dan dikukus sehingga ia menjadi kek tiub yang dipanggil putu, satu lagi ruji tradisional Bajau.[18]
Mi Tuaran.
  • Tuhau (Etlingera coccinea) ialah sejenis halia liar, khususnya batang tumbuhan yang sama yang biasa dinikmati oleh masyarakat Kadazan-Dusun. Batang biasanya dicincang dan dihidangkan segar dengan jus limau, atau bercampur dengan daun bawang dan lada cili kemudian diawet dengan garam dan cuka. Resipi yang lebih baru dipanggil serunding tuhau membabitkan menghiris batang tuhau kepada cincang nipis, yang kemudian ditumis sehingga menjadi emas dan segar. Ia mempunyai bau yang tersendiri yang dikatakan mempunyai kesan polarisasi walaupun di kalangan orang asli Sabah.[19]
  • Ubi kayu dan daunnya merupakan makanan tradisional yang popular di kalangan Murut dan Lun Bawang/Lundayeh.
  • Bambangan - Buah khas Sabah [20].
Lihat juga: Senarai serangga boleh dimakan mengikut negara

Minuman

[sunting | sunting sumber]

Minuman bukan alkohol

[sunting | sunting sumber]
Secawan kopi Tenom bersama susu krim.
  • Teh Sabah atau Sabah Tea ialah jenama teh tempatan utama Sabah.
  • Kopi Tenom ialah jenama kopi utama Sabah yang diproses menggunakan kaedah kayu api tradisional dan kaedah putaran dram yang diikuti selama hampir 50 tahun tanpa menambah apa-apa ramuan buatan atau pewarna.[21]

Minuman beralkohol

[sunting | sunting sumber]
Jenama wain putih tempatan di pasaran di Sabah.
  • Bahar atau baa ialah sejenis arak nira Kadazan-Dusun yang dibuat dengan sap yang dipetik dari bunga pokok kelapa muda dan sejenis kulit kayu khas yang disebut rosok, endemik ke daerah Tuaran. Potongan rosok dicelup ke dalam nektar kelapa semasa proses penapaian, yang menyumbang warna kemerahan kepada produk akhir.[22]
  • Lihing ialah wain beras yang dibuat secara eksklusif dari beras pulut dan ragi semulajadi yang dipanggil sasad. Rasa manis dalam profil rasa, lihing adalah keistimewaan masyarakat Kadazan Penampang, di mana ia masih biasa diseduh di rumah. Lihing boleh digunakan untuk membuat sup ayam (Sup Manuk Lihing), yang digunakan dalam perapan, atau juga sebagai bahan untuk pastri daging dan hidangan goreng. Lihing yang dihasilkan secara komersil, lebih mahal berbanding versi buatan sendiri tetapi konsisten dalam kualiti, juga boleh didapati di kedai-kedai cenderahati terpilih. Lihing dan jenis wain beras serupa daripada masyarakat Kadazan-Dusun lain juga boleh disuling untuk menghasilkan minuman keras yang dipanggil montoku atau talak
  • Tinonggilan ialah minuman beralkohol sedikit bergas yang dibuat daripada jagung. Tinonggilan ialah keistimewaan Rungus dan biasanya disajikan semasa majlis perayaan, atau sebagai hidangan untuk tetamu semasa tarian ritual yang disebut Mongigol Sumundai.[23]

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ "Amplang". Department of Fisheries, Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 August 2014. Dicapai pada 18 September 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  2. ^ "Preserved pork delicacy". Daily Express. 30 October 2013. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 March 2014. Dicapai pada 18 September 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  3. ^ Ruben Sario (2 May 2011). "Month-long Kaamatan festivities kick off in Sabah". The Star. Dicapai pada 18 September 2017.
  4. ^ "Rice in Many Forms". New Sabah Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 9 May 2015. Dicapai pada 18 September 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  5. ^ Lydia Koh (2 December 2014). "Sabah noodles (and more) right here in Petaling Jaya". The Malay Mail. Dicapai pada 18 September 2017.
  6. ^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Sabah noodles2
  7. ^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama rice2
  8. ^ M.L.C. George; Cervantes, E.P. (eds.) (2009). Coconut recipes from around the world. Bioversity International. m/s. 319–. ISBN 978-92-9043-806-9.CS1 maint: extra text: authors list (link)
  9. ^ "Nonsoom Bambangan (preserved Bambangan fruit)". New Sabah Times. 10 July 2008. Diarkibkan daripada yang asal pada 2 July 2015. Dicapai pada 18 September 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  10. ^ Patricia Hului (10 June 2014). "Ngiu Chap Sarawak Style". The Borneo Post. Dicapai pada 18 September 2017.
  11. ^ Katrina Lobley (16 May 2015). "Gaya Island, Malaysia: A monkey in the minibar". The Australian. Dicapai pada 18 September 2017.
  12. ^ Nova Renata Piusai. "Traditional Sabahan Gastronomic Adventure!". New Sabah Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 9 May 2015. Dicapai pada 18 September 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  13. ^ Nazri Mustapha (10 April 2012). "Uniknya 'Gipsi Laut' Semporna" (dalam bahasa Malay). Utusan Malaysia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2014-03-29. Dicapai pada 18 September 2017.CS1 maint: unrecognized language (link)
  14. ^ King Kong (8 October 2012). "Tawau (Maps)". Axian.my. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-03-05. Dicapai pada 18 September 2017.
  15. ^ Kenny Mah (12 September 2024). "For fresh-tasting 'sang nyuk mee', head to Sin Hing Long Sabah Pork Noodle in Taman Connaught, Cheras". www.msn.com (dalam bahasa Inggeris). Microsoft Start News (MSN). Dicapai pada 12 September 2024.
  16. ^ "PETRONAS Kaamatan Episode 2: Traditional Food". Petronas. YouTube. 27 June 2013. Dicapai pada 7 June 2015.
  17. ^ "Missing the taste of home". New Straits Times. 20 March 2013. Diarkibkan daripada yang asal pada 29 March 2014. Dicapai pada 18 September 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  18. ^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Semporna
  19. ^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama traditional
  20. ^ Nst regional (25 April 2024). "Bambangan: Borneo's hidden foodie gem". www.nst.com.my (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 25 Julai 2024. IN the heart of Borneo's jungles, there's a special treat that locals adore, and it's time the world knows about it – the bambangan. This little-known fruit is a big deal in Sabah.
  21. ^ "Tenom Coffee" (PDF). ECAAP III. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 20 March 2016. Dicapai pada 18 September 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  22. ^ "Bahar". Kampung Panjut official website. Diarkibkan daripada yang asal pada 2014-03-28. Dicapai pada 18 September 2017.
  23. ^ Herman Scholtz. "The Rungus The Art of Blending Traditional Life-Style into the 20th Century". The Flying Dusun. Dicapai pada 18 September 2017.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Masakan_Sabah&oldid=6314494"