Otak-otak
| Otak-otak | |
|---|---|
 Otak-otak Muar | |
| Nama alternatif | Otak Otah |
| Eponim | Otak  |
| Jenis | Makanan manusia, jenis makanan atau hidangan, hidangan |
| Jenis sajian | Sajian sampingan |
| Tempat asal | Muar[1] |
| Kawasan/rantau | Johor, Pahang, Pulau Pinang, Terengganu, Singapura, Kepulauan Riau , Palembang dan Jawa |
| Masakan berkaitan | Malaysia, Singapura[2] dan Indonesia[3] |
| Suhu penghidangan | panas |
| Bahan utama | isi ikan atau udang, serai, halia , lengkuas , bawang merah , bawang putih , kunyit , cili kisar , tepung , garam , daun nipah |
| Bahan yang biasa digunakan | Scomberomorini, garam, bawang putih, santan, bawang merah, Daun bawang, Daun pisang, telur, tepung sagu, bawang merah |
| Keragaman/variasi | Sata |
sunting · sunting di Wikidata | |
Otak-otak (Jawi: اوتق٢) atau otah (Jawi: اوته Sg.[2]) adalah isi ikan berempah di Nusantara. Ia berasal daripada Muar,Johor yang tersebar ke Semenanjung Melayu (Pulau Pinang, Terengganu ,Pahang) dan menyeberangi pulau seperti Singapura , Kepulauan Riau , Palembang[4][5][3][6] dan Jawa .
Sejarah
[sunting | sunting sumber]Ada tiga teori Otak-otak iaitu dibuat oleh masyarakat Muar , Terengganu , Cina Peranakan dan Palembang tetapi teori paling tepat di Muar[7]. Nama Otak-otak diberi oleh masyarakat nelayan di Muar kerana secara ciri-ciri fizikal yang berwarna merah , bentuk kotak dan tekstur seperti otak . Di Johor terkenal dengan popia otak-otak [8].
Otak-otak berasal daripada Muar iaitu daerah di negeri Johor , sepanjang persisir Sungai Muar terdapat tumbuhan liar iaitu pokok nipah yang daunnya sesuai dibakar untuk dijadikan sebagai juadah . Nelayan Muar tidak mahu membazirkan sisa ikan yang di jual antaranya ikan tenggiri , tongkol dan udang kerana contoh hasil laut ini mempunyai kadar harga yang tinggi bagi masyarakat marhaen dengan situasi itu mereka mendapat idea untuk menjadikan hasil laut itu sebagai makanan sampingan , kisah ini hampir sama dengan kisah Sata di Terengganu.
Otak-otak biasanya di buat daripada ikan tongkol , ikan tenggiri , udang , cili kisar , tepung gandum , serai dan lengkuas .
Perbezaan
[sunting | sunting sumber]| Nama | Kadar tepung | Ciri-ciri | Balut | Bahan | Cara masak |
|---|---|---|---|---|---|
| Otak-otak Muar | 10% | daun nipah , kelapa | Berwarna merah, merah jingga | tepung gandum , ikan kembung , tenggiri , selar , serai , halia , lengkuas , cili , bawang merah | bakar , tak boleh goreng |
| Otak-otak Johor & Kepulauan Riau | 20% | daun kelapa, pisang | Berwarna jingga | tepung gandum, ikan tenggiri, ketumbar, bawang merah, bawang putih, cili kering, halia, serai, kunyit hidup | bakar, tak boleh goreng |
| Otak-otak Cina Peranakan Pulau Pinang & Singapura | 10% | daun kelapa , pisang , pandan | Berwarna jingga | tepung gandum , udang , tenggiri , serai , halia , telur | kukus , bakar , tak boleh goreng |
| Otak-otak Terengganu & Pahang | 0% | daun kelapa , pisang | Berwarna putih kehijauan | ikan kembung , serai , halia , ulam | bakar , tak boleh goreng |
| Otak-otak Palembang & Jawa | 70% > 90% | daun pisang | Berwarna putih | tepung sagu , ikan tenggiri , lada putih , serbuk ketumbar , bawang putih , bawang merah | kukus , bakar , goreng |
Kandungan
[sunting | sunting sumber]Otak-otak dihasilkan dari isi ikan (biasanya tenggiri) yang digaulkan dengan campuran berempah termasuk lada, bawang putih, bawang merah, kunyit, serai dan santan. Campuran ini dibungkus dalam daun kelapa dan dibakar atau dikukus. Sekiranya di dibungkus dalam daun pisang, ia dikenali sebagai pais.
Sungguhpun otak-otak ikan paling biasa, terdapat juga otak-otak yang diperbuat daripada udang, sotong, atau ayam menghasilkan tekstur yang lebih pelbagai.
Pelbagai menurut daerah
[sunting | sunting sumber]Terdapat pelbagai jenis otak-otak yang terdapat di daerah berlainan. Otak-otak nyonya, berasal dari Peranakan, terdapat di negeri utara Malaysia, Pulau Pinang, dikukus dalam daun pandan. Bagaimanapun, otak-otak di sebelah pantai timur dan selatan Malaysia dan di Singapura di balut sebagai kepingan kecil dalam daun kelapa atau pisang dan dipanggang (versi Singapura biasanya dipanggang dalam daun pandan). Ia menghasilkan otak-otak yang lebih kuning bata, lebih kering dengan bau asap ikan. Variti otak-otak berlainan wujud, termasuk versi bewarna putih, tanpa berempah.
Sungguhpun secara tradisi otak-otak dihasilkan menggunakan isi ikan, versi moden turut menggunakan isi ketam dan udang. Selain itu, versi moden turut menggunakan isi ikan yang dihancurkan dan dicampur dengan bahan tambahan seperti tepong kanji yang menjadikan isinya bergetah.
Jenis lain otak-otak termasuk hidangan yang dikenali sebagai pais ikan dan satar yang dihasilkan dari pasta ikan yang dimasak dalam bungkusan daun pisang.
Pautan luar
[sunting | sunting sumber]- (Melayu) OTAK-OTAK. Diarkibkan 2012-02-13 di Wayback Machine
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ Shazlan, Ahmad (24 April 2024). "Otak Otak Muar (Muar-Johor-Malaysia)". Ikanmas. Dicapai pada 19 March 2023.
- ^ a b "Otak-otak". Infopedia. National Library Board Singapore. Dicapai pada 2020-09-06.
- ^ a b Ferdiansyah, Rendy (2018-01-25). "Otak-Otak, Makanan Favorit Semua Kalangan". Media Indonesia. Dicapai pada 2020-04-05.
- ^ Johan Sompotan (2011-08-18). "Otak-Otak Enak dari Palembang!". Okezone. Dicapai pada 2020-08-25.
- ^ Rizky Tyas Febriani (2020-08-20). "Fakta Unik Otak-otak, Kuliner Khas Palembang yang Tak Kalah Populer dari Pempek". Tribunews.com. Dicapai pada 2020-08-25.
- ^ "Makanan Khas Palembang Ini Terbuat dari Ikan, tapi Kenapa Disebut Otak Otak". Tribunnews. 2019-01-24. Dicapai pada 2020-12-17.
- ^ Shazlan, Ahmad (24 April 2024). "Otak Otak Muar (Muar-Johor-Malaysia)". Ikanmas. Dicapai pada 19 March 2023.
- ^ Shazlan, Ahmad (25 April 2024). "Popia Otak Otak Johor". mStar. Dicapai pada 27 July 2014.
