Фанти
| Фанти | |
| мфантсе, фанте | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
3 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Гана |
2,8 млн. |
 Либерия |
10 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Фанти (мфантсе, фанте) — Гананың оңтүстігіндегі (Гвинея шығанағы жағалауы) Ақан тобының халқы. Халқы 2,8 миллион адам. (елдегі ең үлкен 3-ші халық 2016, бағалау). Олар сондай-ақ Либерия, Кот-д’Ивуар, Сьерра-Леоне, Нигерия, АҚШ, Ұлыбритания және басқа да Батыс Еуропа елдерінде тұрады. Жалпы саны 3 миллион адам.[1] Туыстас халықтар гомоа (гомуа) және агона.
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Тілі - Ақан тілдерінің шығыс топшасының тілі. Фанти тілі - Гананың ресми тілдерінің бірі.[2]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Политеизм дамыған, 15-20% шамасында христиандар (әр түрлі протестанттар, католиктер) бар.[3]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Отарлауға дейінгі кезеңде 18 ғасырдың басында олар Фанти Федерациясын құрды, оны брафо (халық сайлаған әскери басшы) басқарды. ), бірақ 18 ғасырдың ортасында Фанти Федерациясы Боро-Боро және Экумфиге (батыс және шығыс басшылардың одақтары) бөлінді. Фанти халқының тәуелсіздік үшін күресінің нәтижесінде 1868 жылы күшті мемлекет – Фантий конфедерациясы құрылды, оны президент, көсемдер кеңесі және атқарушы кеңес басқарды. Алайда, 1873 жылы оны өз гегемониясына қауіп ретінде қарастырған британдықтар қиратты.[4]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі дәстүрлі кәсіптері егіншілік (ямс, маниок, банан, жүгері, күріш, пальма, қазіргі уақытта какао), теңіз және өзеннен балық аулау. Қолөнерден – қайық пен балық аулау құралдарын жасау, өру, қыш, ұсталық, тоқымашылық дамыған.[5]
Тұрмыс салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі әлеуметтік институттар: көсемдіктер (омандар), 7 матрилиндік топтар (абусуа), патрилатералды топтар (эджабосом), әскери ұйым бөлімшелері (асафо) және үлкен отбасылар (фиефо). Некені келісімі вирилокальды, полигиния, әмеңгерлік және сатып алынған некеге жатады. Туысқандық есеп патрилинейлік.
Олар пальма жапырақтарынан немесе шиферден жасалған төбесі бар ағаштан және саздан жасалған төртбұрышты үйлерде тұрады.
Мерекелік киім ретінде дәстүрлі киім (акани кенте), ал күнделікті киім ретінде еуропалық костюм қолданылады.
Дәстүрлі тағамы - балық және көкөніс (ботқа, бұқтырылған тағамдар, ащы дәмдеуіштер мен тұздықтар қосылған пісірілген түйнектер).[6]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4705970
- ↑ Энциклопедический справочник "Африка" http://otpusk-info.ru/journey/encyclopedia/africa/fc/slovar-212-1.htm
- ↑ Советская историческая энциклопедия Фанти https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2124391-fanti/
- ↑ Фанти https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1161363
- ↑ Народы и культуры Фанти https://travel-journal.ru/ethno/48/336/(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ народы мира / Фанти http://www.etnolog.ru/people.php?id=FANT
