Ada Yonath
| Ada E. Yonath | |
|---|---|
 Yr Athro Ada E. Yonath yn ystod ei hymweliad a Kerala yn 2013. | |
| Ganwyd | Ada Lifshitz 22 Mehefin 1939 Jeriwsalem, Palesteina dan Fandad Prydain |
| Bu fyw yn | Israel |
| Meysydd | Grisialeg |
| Sefydliadau | Sefydliad Gwyddonol Weizmann |
| Alma mater | Prifysgol Hebraeg Jeriwsalem |
| Enwog am | Cryo bio-grisialeg |
| Prif wobrau | Gwobr Harvey (2002) Gwobr Wolf mewn Cemeg (2006) Gwobrau L'Oréal-UNESCO i Ferched mewn Gwyddoniaeth (2008) Gwobr Albert Einstein mewn Gwyddonaeth (2008) Wobr Nobel mewn Cemeg (2009) |
Cemegydd yw Ada E. Yonath (Hebraeg: עדה יונת; ganwyd 22 Mehefin 1939 yn Jerwsalem)[1] a astudiodd yn y Weizmann Institute of Science yn Israel. Enillodd y Wobr Nobel mewn Cemeg am waith ar strwythur y ribosom yn 2009[2] gyda Venkatraman Ramakrishnan a Thomas A. Steitz. Hi yw'r ferch gyntaf o'r Dwyrain Canol i ennill y wobr hon.[3]
Er iddi arbenigo mewn grisialeg, mae'n fwyaf nodedig am ei gwaith ar strwythyr y ribosom. Yn 2016 roedd yn gyfarwyddwraig Canolfan Helen a Milton A. Kimmelman yn Sefydliad Gwyddonol Weizmann.
Magwraeth
[golygu | golygu cod]Ganwyd Yonath (née Lifshitz)[4] yn ardal Geula o Jeriwsalem.[5] Symudodd ei rhieni Hillel ac Esther Lifshitz, i'r ardal o Zduńska Wola, Gwlad Pwyl yn 1933, cyn creu'r Israel bresennol.[6] Rabi oedd ei thad oedd hefyd yn rhedeg siop nwyddau. Oherwydd fod arian yn brin, roedd sawl teulu'n byw yn yr un tŷ. Daeth llyfrau'n gwmni iddi - yr unig gwmni, meddai'n ddiweddarach. Llwyddodd ei rhieni iddi gael ei derbyn mewn ysgol yn Beit HaKerem, lle cafodd addysg dda. Pan y bu ei thad farw pan oedd yn 42 oed, symudodd y teulu i Tel Aviv.[7] Derbyniwyd Yonath i Ysgol Uwchradd Tichon Hadash, er nad oedd ei thad yn medru talu'r ffioedd; rhoddodd Yonath wersi mathemateg i ddisgyblion eraill er mwyn iddi fedru talu.[8] Ei harwres pan oedd yn blentyn oedd y gwyddonydd Marie Curie.[9] Dychwelodd i Jeriwsalem am ei choleg a derbyniodd radd mewn cemeg yn 1962, a gradd meistr mewn biocemeg yn 1964. In 1968, cafodd yn Sefydliad Gwyddonol Weizmann mewn astudiaeth pelydr-X o risialeg collagen, gyda Wolfie Traub yn gofalu amdani.[10][11][12]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Israel Prize Official Site (mewn Hebraeg) – Recipient's C.V."
- ↑ (Saesneg) Structure and Function of the Ribosome. The Royal Swedish Academy of Sciences, 7th o Hydref. Archifwyd 2016-04-09 yn y Peiriant Wayback
- ↑ Lappin, Yaakov (2009-10-07). "Nobel Prize Winner 'Happy, Shocked'". Jerusalem Post. Cyrchwyd 2009-10-07.
- ↑ "מנכ"ל המדינה (tud. 4; 18.11.09 "ידיעות אחרונות") PDF" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2012-04-25. Cyrchwyd 2016-05-05.
- ↑ "Ada Yonath— L'Oréal-UNESCO Award". Jerusalem Post. 2008-03-08. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-01-17. Cyrchwyd 2021-12-26.
- ↑ István Hargittai, Magdolna Hargittai “Candid science 6”: Interview with Ada Yonath (tud. 390): Yn y ffynhonnell hon, sillefir ei chyfenw fel Livshitz.
- ↑ "Israeli professor receives Life's Work Prize for women in science". Ministry of Foreign Affairs. 2008-07-28.
- ↑ [https://web.archive.org/web/20120117223623/http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1204546432149&pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull Archifwyd 2012-01-17 yn y Peiriant Wayback Former 'village fool' takes the prize, Jerusalem Post]
- ↑ "ISRAEL21c - Uncovering Israel". Israel21c.
- ↑ "(IUCr) European Crystallography Prize". iucr.org.
- ↑ Traub, Wolfie; Yonath, Ada (1966). "POLYMERS OF TRIPEPTIDES AS COLLAGEN MODELS .I. X-RAY STUDIES OF POLY (L-PROLYL-GLYCYL-L-PROLINE) AND RELATED POLYTRIPEPTIDES". Journal of Molecular Biology 16 (2): 404. doi:10.1016/S0022-2836(66)80182-1.
- ↑ Yonath, Ada; Traub, Wolfie (1969). "POLYMERS OF TRIPEPTIDES AS COLLAGEN MODELS .4. STRUCTURE ANALYSIS OF POLY(L-PROLYL-GLYCYL-L-PROLINE)". Journal of Molecular Biology 43 (3): 461. doi:10.1016/0022-2836(69)90352-0.