Holmiom

Holmiom
Disproziom – Holmiom – Erbiom
Ho Es Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	67
Rummad kimiek	Lantanidoù
Strollad	Lantanidoù
Trovezh	6
Bloc'h	f
Tolz atomek	164,930
Aozadur elektronek
[Xe] 4f11 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 29, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+ 3 Oksidenn vazennek skañv
Tredanleiegezh	1,23 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 580,986 kJ/mol 2 : 1 138,526 kJ/mol 3 : 2 203,723 kJ/mol 4 : 4 100,623 kJ/mol
Skin atomek	230 pm
Skin kenamsav	179 pm
Skin Van der Vaals	(stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20 °C)	8,797 g/cm3
Teuzverk	1 472 °C
Bervverk	2 700 °C
Tredanharzusted	814 nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn

Un elfenn gimiek eo an holmiom ; Ho eo e arouez kimiek, 67 e niver atomek ha 164,930 e dolz atomek.

Istor

E 1878 e voe dizoloet an holmiom gant ar gimiourien suis Marc Delafontaine ha Jacques-Louis Soret e Geneva, dre spektrografiezh.
En hevelep bloavezh e voe dizoloet ivez gant ar c'himiour svedat Per Teodor Cleve, pa oa o labourat war okisidenn erbiom. Div elfenn a gavas : unan vrun, a anvas holmia diwar anv latin Stockholm, hag unan wer a anvas thulia a oa tuliom oksidet.
Den ne oar piv zo deuet a-benn da gaou holmiom glan, rak disproziom a oa c'hoazh da vezañ didoueziet diouzh an holmiom a oa bet studiet.

Perzhioù

Ur metal eo an holmiom ; kemmañ a ra e liv hervez ar gouloù : melen eo e gouloù an deiz, ruz-orañjez dindan gouloù triliv (glas + gwer + melen). Govelius a-walc'h eo, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù mailh.
Ferromagnetek eo an holmiom e gwrezverkoù yenoc'h eget -254,15 °C : treiñ a ra da warell. Kewarellek eo en 20 °C, da lavaret eo e vez desachet gant ur warellvaez diavaez.

Kimiek

• Buan e tazgwered an holmiom gant dour zomm, gorrekoc'h gant dour yen :

2 Ho [k] + 6 H₂O [d] → 2 Ho(OH)₃ [dz] + 3 H₂ [g]

• Dilufrañ gorrek a ra an holmiom en aer, hag aes eo e lakaat da zeviñ :

4 Ho + 3 O₂ → 2 Ho₂O₃ (trioksidenn holmiom)

• Aes ivez eo dileizhañ an holmiom en drenkenn sulfurek :

2 Ho [k] + 3 H₂SO₄ [dz] → 2 Ho³⁺ [dz] + 3 SO₄^2- [dz] + 3 H₂ [g]

• Gant an holl halogenoù, aroueziet amañ dre X, e tazgwered Ho pa vez tommoc'h eget 200 °C :

2 Ho [k] + 3 X₂ [g] → 2 HoX₃ [k]

Izotopoù

Un izotop hepken eus Ho a gaver en natur : Ho-165.
Skinizotopoù skinoberiek zo bet kevanaozet, ¹⁶³Ho o vezañ an hini stabilañ gant un hanter-vuhez a 4 570 bloavezh.

Izotopoù stabilañ an holmiom

Izotop	% en natur	Hanter-vuhez	Digevanad
163Ho	kevanaozet	4 570 bloavezh	163Dy
164Ho	kevanaozet	29 mn	164Dy
165Ho	100	stabil, 98 neutron
166Ho	kevanaozet	26,763 eurvezh	166Er
167Ho	kevanaozet	3,1 eurvezh	167Er

Arver

• Gwarelloù eo arver pennañ an holmiom, peogwir ez eo ar metal muiañ-gwarellek en natur ; gantañ e c'haner ar gwarellvaezioù kreñvañ.
• Holmiom a implijer er barrennoù a reoilh al lonkañ neutronoù er c'hreizennoù derc'hanel.
• Laseroù a farder gant Ho, evit bezañ arveret er vezegiezh (surjianerezh an dent hag an daoulagad) hag e greanterezh al luc'hedañvoù.
• E greanterezh ar gwer ez implijer holmiom da reiñ livioù melen pe ruz. Da stalonañ ar skalfadluc'hventerioù e talvez ar gwer-se ivez.

Notennoù

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh | Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford