Arkimedes
| |
|---|---|
| Moted: | Ἀρχιμήδης 286 b.K., 286 b.K., 285 b.K., 284 b.K. ancient Syracuse[*] |
| Deadam: | 212 b.K., 211 b.K., 210 b.K., degyel 210id b.K. ancient Syracuse[*] |
| Lifatopam: | Siracusa |
| Cal(s): | himatematan[*], hifüsüdan[*], histelavan[*], hidatuvan[*], military engineer[*], hifilosopan[*], hikaenal[*] |
| Tatät(s): | ancient Syracuse[*] |
| Pal(s): | Fidias[*] |
Hiel Arkimedes se Siracusa (vöna-Grikänapüko: Ἀρχιμήδης; zao 287 b.K. - zao 212 b.K.) äbinom matematan, füsüdan, kaenal, datuvan ä stelavan vöna-Grikänik. Do pats te nemödiks sevädons dö lifüp omik, palecedom balan nolavanas veütikün Vonüpa Klatädik. Bevü keblünots omik füsüde binons stabalons flumotastadava e plän prinsipa toviana. Ädäsinom cinis nulik, bevü kels beleseatacinis ed i pömömi hiela Arkimedes. Sperimänts atimik evestigons lesagis, ma kels el Arkimedes idatuvom cinis ad tovön nafis se vat, ed ad filükön nafis medü geb lokas.[1]
El Arkimedes palelogom as balan matematanas gretikün volajenotema.[2] Ägebom metodi figebama ad kalkulön sürfati su dil krugaliena: „parabola“ me saedam numasökoda nenfinik, ed ägivom völadi süpädiko kuratiki numa: pi.[3] Ämiedetom i skrubäti labü nem okik, formülis ad kalkulön spadi ninü tulasürfats, äsi siti visedik ad notodön numis vemo gretikis.
El Arkimedes ädeadom dü beleseatam ela Siracusa ün 212 b. K. Pädeidom fa soldat Romänik to büds, das no pödämükom. El Cicerus äbepenom visiti okik lü sepülöp ela Arkimedes, su kel äbinom sfer pänüpenöl in zilid. El Arkimedes iblöfom, das sfer labon kildilis tel spadagretota e sürfata zilida (keninükamü stabs onik), kelosi älelogom as vobot matematik veütikün oka.
Distü datuvots omik, penädem matematik ela Arkimedes no äsevädons vemo in vonüp. Matematans se Alexandria äreidons ed äsaitons omi, ab kobükam lölöfik balid vobotas omik pädunon pas ün 530 p. K. (zao) fa hiel Isidoros se Miletus. Küpets hiela Eutocius dö vobots ela Arkimedes ägebidons onis balidnaedo reidanefe veitöfikum. Kopieds tefädiko nemödiks penädas ela Arkimedes kels no pädistukons dü Zänoda-Timäd äbinons fonät veütik tiketas pro nolavans dü Dönuliföfikam.[4] Tüv ün 1906 vobotas ettimo nesevädikas ela Arkimedes in palümpsest hiela Arkimedes eblünon suemi gudikün vobamoda, vio ägetom tiketis matematik.[5]
Literat
[redakön • redakön fonäti]- ↑ accessdate=2007-07-23 Archimedes Death Ray: Testing with MythBusters. MIT. Pekonsulton tü 2007 yulul 23.
- ↑ Calinger, Ronald. 1999. A contextual history of mathematics. Prentice-Hall. ISBN 0-02-318285-7.
- ↑ O'Connor, J. J. ed E. F. Robertson. Febul yela 1997. A history of calculus.. Niver di St. Andrews. Pekonsulton tü 2007 gustul 7.
- ↑ Bursill-Hall, Piers. Galileo, Archimedes, and Renaissance engineers. El „sciencelive“ Nivera di Cambridge. Pekonsulton tü 2007 gustul 7.
- ↑ Archimedes: The Palimpsest. Walters Art Museum. Pekonsulton tü 2007 tobul 14.