İçeriğe atla

Beyaz yanlı musur

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Phocoenoides sayfasından yönlendirildi)
Beyaz yanlı musur
Ortalama bir insan ile boyut karşlaştırması
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Cetacea
Familya: Phocoenidae
Cins: Phocoenoides
Tür: P. dalli
İkili adlandırma
Phocoenoides dalli
(True, 1885)
doğal yaşam alanı

Beyaz yanlı musur (Phocoenoides dalli), yalnızca Kuzey Pasifik Okyanusunda bulunan bir musurgil türüdür. 1970'lerde ilk defa halka yakın olmalarıyla dünya çapında dikkat çekmişlerdir ki bundan önce sombalığı yakalayan balıkçı tekneleri kazara ağlarına binlerce beyaz yanlı musur ve diğer balinaları yakalayıp öldürürmüşlerdir. Beyaz yanlı musurlar Phocoenoides cinsinin tek üyeleridir. Türün İngilizce ismi (Dall's porpoise) Amerikan natüralist W. H. Dall'dan gelmektedir.

Açıklama

[değiştir | kaynağı değiştir]
Beyaz yanlı musurun sırtından görünümü.

Beyaz yanlı musurun benzersiz gövde şekli sayesinde bu tür diğer balina türlerinden kolayca ayırt edilebilir. Bu hayvanların gövdeleri oldukça kalındır ve başları küçüktür. Renkleri genelde katil balinalara benzer; musurgilin ana gövdesi çok koyu bir gri ile siyah renkte olup, yan tarafları ve karınlarında ise beyaz çizgiler bulunur. Sırt yüzgeçleri sırtlarının tam ortasında bulunur ve dik durmaktadır. Yüzgeçlerinin üst kısımları beyaz ile açık gri arası bir renge sahiptir.

Kuruklarının iki kısmı da buna benzer bir renge sahiptir. Erişkinlerin kuyruklarının her iki parçası da hayvanın gövdesine doğru geriye kavislidir ki bu da başka bir ayırt edici özellikleridir. Diğer musurgillerden daha büyüktür, 2.3 m (7.5 ft) boyuna kadar büyüyebilirler ve kiloları 130 ila 220 kg (290 ila 490 lb) arasındadır.[2] Bu türde ayrıca seksüel dimorfizm de bulunmaktadır, erkekler daha büyük olur ve ayrıca daha derin kuyruk sapları ve anüslerinin arkasında bir tümsek bulunur.[2] Genç beyaz yanlı musurlar grimsi bir renge sahip olup koyu renkli kuyrukları vardır.

Nüfus ve dağılım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Shelikof Strait'te beyaz yanlı musur sakin bir gün geçirirken.

Beyaz yanlı musurlarının yaşam alanları Kuzey Pasifik'i ve Bering, Okhotsk ile Japon gibi denizleri de kapsamaktadır. Yaşam alanlarının en güneyinde bulunan bölgenin batısında doğu Japonya, doğusunda ise doğu Kaliforniya bulunmaktadır, en kuzeyindeki bölge ise Bering Denizidir.[3] Bu hayvanlar eğer normalde soğuk olmayan mevsimlerde soğukla karşılaşırlarsa Güney Aşağı Kaliforniya'daki Ojo de Liebre Lagoon'a girerler.[4] Ayrıca nadiren de olsa Çukçi Denizine de yolculuk ederler.[3]

Beyaz yanlı musurlar 180 metreden (590 ft) daha derin soğuk suları tercih ederler.[2] Kıta sahanlığı bitişiğinden yamaçlar ve okyanus suları arasında bulunurlar.[5] Genellikle açık denizlerde yaşarlarken, Kuzey Amerika'da derin kıyı sularında da görülürler.[3] Orada, genellikle derin su vadilerinde bulunurlar.

İki tutarlı ve iyi tanımlanmış farklı renkte morf (dalli tipi ve truei tipi) tespit edilmiştir. Dalli tipi bu musurun doğal yaşam alanlarında belirirken, truei tipi çoğunlukla batı Pasifik'te ve nadiren doğusunda yaşarlar.[2] Bu morflarda yalnızca renkli desenler olduğu için (truei tipinin göbeğinde daha belirgindir) bunların ayrı alttürler olup olmadığı bir soru işaretidir.[4][6] Japonya yakınlarında bunlardan 104,000 kadar, Okhotsk denizinde 554,000 kadar, Alaska'da 83,000 kadar ve ABD kıtasında ise 100,000 kadar olduğu düşünülmektedir.[3]

Ekoloji ve yaşam tarzları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Prince William Sound'da bir beyaz yanlı musur "horoz kuyruğu" oluştururken.

Beyaz yanlı musurlar öncelikli olarak küçük balıkları (sayısız türü) ve kafadan bacaklıları yerler.[3] Ringa, ançüez, sardalya, uskumru, barlam ve Scomberesocidae gibi büyük gruplar halinde dolaşan balıklar[2][3] favori avları arasındadır, bunların yanında da mesopelagic balığı, ışıldakgiller ve derin su Osmeridae'si de sevdikleri balıklar arasındadır.[3] Ayrıca kril de tüketebilirler, ama bunlar beslenme düzenleri açısından o kadar da önemli değildir.[3] Beyaz yanlı musurlar derin dalgıçlardır. 94m'ye kadar daldıkları tespit edilmiştir.[7] Beyaz yanlı musurlar, katil balina ve büyük beyaz köpek balığına yem olurlar. Ama yine de, Saulitis et al. (2000) açıklamasına göre Prince William Sound'da beyaz yanlı musurlar ile katil balinalar arasında agresif olmayan etkileşimler vardır; "Beyaz yanlı musurların yerli katil balinalar ile birlikte yüzdükleri gözlemlendi, katil balinalar ile çekici oyun davranışları sergilemişler ve katil balinaların tam önlerinde suyun altına girip çıkmışlardır, hatta bazen fiziksel temas bile olmuştur...Bir tane hatırda kalıcı beyaz yanlı musur AB başkanı ile 1984 yılında Mayıs ayından Eylül ayına kadar kalmıştır".[8] Bu hayvanlar ayrıca bazı parazitlere duyarlıdır. Karaciğer kelebekleri yoluyla Nastitrema isimli bir iç paraziti kapabilirler ki bu parazit yunuslar için ölümcüldür.[3] Yunusların dış parazitleri ise balina bitleridir.

Point Reyes yakınlarında bir grup beyaz yanlı musur. Beyaz yanlı musurları Japonya'da bir pazarda.

Beyaz yanlı musurlar son derece aktif yaratıklardır. Sık sık su yüzeyinde ya da altında büyük bir hız ile kendi etraflarında zigzag hareketi yaparak "horoz kuyruğu" adı verilen su dalgalanmasına sebep olurlar. Bu hayvanlar aniden ortaya çıkıp kaybolabilirler. Bütün küçük deniz memelileri arasında en hızlıları olan beyaz yanlı musurlar 55 km/s hızına kadar yüzebilirler, bu hız da neredeyse katil balinaların hızındadır. Bu musurlar teknelere yaklaşır ve reverans yaparak teknenin kıçına asılarak sürüklenirler, ama tekne çok hızlı gidiyorsa dikkat kaybedebilirler. Ayrıca büyük balinaların kafalarının oluşturduğu dalgalarda "burun binme" de yaparlar.[3] Bundan farklı olarak daha sakin hareketler de yapabilirler, mesela su yüzeyinde yaptıkları hafif dönemeçler.[3] Çok nadiren sudan sıçrama hareketi yaparlar.[3] Beyaz yanlı musurların uyudukları hiç gözlemlenmemiştir.[9]

Beyaz yanlı musurlar iki ila 12 arasında değişen küçük gruplarla yaşarlar.[2] Yine de beslenirlerken yüzlercesi bir araya gelebilir.[2] Bu hayvan türünde çok eşlilik görülür ama erkekler dişilerini diğer erkeklerden uzak tutmaya çalışırlar.[10] Çiftleşme sezonu süresince, bir erkek doğurgan bir dişi seçer ve kendi yavrusunu dünyaya getireceğinden emin olmak için onu korur.[10] Erkekler bunu yaparken bazen derin dalışlarla bulunan yemleri kaybetmeyi göze alırlar.[10] Doğumlar genelde yaz aylarında gerçekleşir.[3] Bu hayvanların gebeliği 10 ila 11 ay arası sürmekte ve süt salgılama dönemi ise en az iki ay sürmektedir.[2] Durumlarına bağlı olarak, dişiler her yıl doğum yapabilirler.[2] Beyaz yanlı musurlar 22 yıla kadar yaşamlarını sürdürebilirler.[11]

Bir araştırmaya göre[12] DNA dizileme sırasında Britanya Kolumbiyası'nda bir cenin bulunduğu ve bu ceninin beyaz yanlı musur ile bayağı musurun karışımı olan bir melez olduğu belirlenmiştir. Bu melez nadir de olmayabilir— Vancouver Adası'nda görülen bazı tipik olmayan renkli beyaz yanlı musurların ataları olarak da tanımlanabilirler.

Korunma durumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok beyaz yanlı musur her sene balık ağlarına yakalanarak öldürülüyor.[kaynak belirtilmeli] Japon avcılarının zıpkın ile bu türü öldürmeleri büyük bir endişeye yol açmıştır.[kaynak belirtilmeli] Her sene yakalanan beyaz yanlı musur sayısı 1980'lerin ortalarında tanıtılmış büyük deniz memelilerini avlama moratoryumu nedeniyle büyük bir ölçüde yükselmiştir. En çok yakalanan sayı 1988 yılında olmuştur ki 40,000'den fazladır bu sayı. Bu avlamaya bir son vermek için uluslararası ilgi 1990 yılında ortaya çıkmış; Uluslararası Balinacılık Kurulunun (IWC) çözümü sonucunda yakalama sayısı azalmıştır; yine de hala her sene 15,000 civarında yakalama olmaktadır ki bu durum beyaz yanlı musurun bütün dünyada diğer deniz memelileri ile karşılaştırıldığında en çok avlanan tür olmasına sebep olur. 2008 yılında, bu avlanma durumu IWC ve IWC'nin Bilimsel Komitesi tarafından eleştirilmiştir.[13] Şu anda bu kota her sene 16,000 yakalanma sayısındadır. Ek olarak, sayısı bilinmeyen bazıları da vurulmuş ya da yakalama sırasında kayıplara karışmıştır. Bu tehditlere rağmen, beyaz yanlı musurları üretken popülasyonlar arasında oldukça yaygın bir tür olmaya devam etmektedir.

Beyaz yanlı musurlar, Vahşi Hayvanların Göçmen Türlerinin Korunmasına ilişkin Bonn Sözleşmesi (CMS) dahilinde olumsuz korunma statüsü olması ya da uluslararası anlaşmalarla sağlanacak işbirliğinden olumlu olarak yararlanabileceği için Ek-II listesinde bulunmaktadırlar.[14]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Hammond, P.S., Bearzi, G., Bjørge, A., Forney, K., Karczmarski, L., Kasuya, T., Perrin, W.F., Scott, M.D., Wang, J.Y., Wells, R.S. & Wilson, B. (2008). Phocoenoides dalli. IUCN 2008. IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2008.
  2. ^ a b c d e f g h i Randall R. Reeves; Brent S. Stewart; Phillip J. Clapham; James A. Powell (2002). National Audubon Society Guide to Marine Mammals of the World. Alfred A. Knopf. ISBN 0375411410. 
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m Thomas A. Jefferson. "Dall's porpoise Phocoenoides dalli" s. 296-298 of Encyclopedia of Marine Mammals (edited by William F. Perrin, Bernd Wursig, and J. G.M. Thewissen), Academic Press; 2nd edition, (2008).
  4. ^ a b Morejohn, GV (1979). The natural history of Dall's porpoise in the North Pacific Ocean. In "Behavior of Marine Animals", Cilt 3, "Cetaceans" (Eds HE Winn and BL Olla) s. 45-83. Plenum Press, New York
  5. ^ Hall, J. (1979) "A survey of cetaceans of Prince William Sound and adjacent waters - their numbers and seasonal movements" Unpubl. rep. to Alaska Outer Continental Shelf Environmental Assessment Programs. NOAA OCSEAP Juneau Project Office, Juneau, AK. 37 s.
  6. ^ S. Escorza-Treviño, L. A. Pastene and A. E. Dizon. (2004). "Molecular Analyses of the Truei and Dalli Morphotypes of Dall's Porpoise (Phocoenoides dalli)", Journal of Mammalogy, 85(2): 347-355.
  7. ^ Hanson, M.B., and R.W. Baird. 1998. "Dall’s porpoise reactions to tagging attempts using a remotely-deployed suction-cup attached tag". Marine Technology Society Journal 32(2):18-23.
  8. ^ Saulitis, E., Matkin, C., Barrett‐Lennard, L., Heise, K., & Ellis, G. (2000). Foraging strategies of sympatric killer whale (Orcinus orca) populations in Prince William Sound, Alaska. Marine Mammal Science, 16(1), 94-109.
  9. ^ Ridgway, S.H.; Harrison, R.J. (1999). Handbook of Marine Mammals: The Second Book of Dolphins and the Porpoises. Academic Press. s. 452. ISBN 9780125885065. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2016. 
  10. ^ a b c Willis P. M., Dill L. M. (2007). "Mate Guarding in Male Dall's Porpoises (Phocoenoides dalli)". Ethology 113(6): 587-597.
  11. ^ "Dall's Porpoise - Phocoenoides Dalli". United States National Park Service. 10 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2016. 
  12. ^ *An intergenetic breed in the family Phocoenoidae, Canadian Journal of Zoology, Baird, Willis, Guenther, Wilson and White 1998. Cilt 76 sayfa 198-204.
  13. ^ "Report of the Sub-Committee on Small Cetaceans" (PDF). 7.6: International Whaling Commission. Haziran 2008. s. 10. 22 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2010. 
  14. ^ "Appendix II 21 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Arşiv kopyası; Wayback Machine" of the Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals (CMS). As amended by the Conference of the Parties in 1985, 1988, 1991, 1994, 1997, 1999, 2002, 2005 and 2008. Effective: 5 Mart 2009.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Beyaz yanlı musur ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Beyaz_yanlı_musur&oldid=33921559" sayfasından alınmıştır