Łetònia
Ła Łetònia, ufisialmente Repùblega de Łetònia (en łèton Latvijas Republika) ła xe un paéxe situà inte l'Eoropa setentrional.
Ła confina a nord co l'Estonia [24], a òvest co ła Rusia [25], a sud-ost co ła Biełorusia [26], a sud co ła Łituania [27] e a òvest ła xe bagnà dal Mar Bàltico.
Latvija (lv) | |||||
---|---|---|---|---|---|
|
|||||
Ino | Dievs, svētī Latviju! | ||||
Bomò | «Tēvzemei un Brīvībai» «Per la Pàtria i la llibertat» «Best enjoyed slowly» «I'w fwynhau'n araf!» | ||||
Pozision | |||||
Continente | Europa | ||||
Capitałe | Riga | ||||
Popołasion | |||||
Totałe | 1 871 882 (1° de zenaro del 2024) −11 126 (2023) | ||||
Densità | 28,98 hab./km² | ||||
Demònemo | Errore Lua in Modulo:Interface_Wikidata alla linea 89: attempt to call field 'formatStatements' (a nil value). | ||||
Idioma | lètono | ||||
Speransa de vita | 74,52927 (2016) 0,048779999999994 (2015) | ||||
Taso de suicìdio | 16,1 (2019) | ||||
Putełi no scołarizai | 6 581 (2015) −3 393 (2014) | ||||
Zeografia | |||||
Parte de | stati bàlteghi, Union Eoropèa, Spàsio Econòmego Eoropeo e Eoropa setentrionałe | ||||
Àrea | 64 593,76 km²[2] | ||||
Àcua | 1,5 % | ||||
Bagnà da | Mar Bàltego | ||||
Ponto pì alto | Gaiziņkalns (it) (311,94 m) | ||||
Ponto pì baso | Mar Bàltego (0 m) | ||||
Rente a | |||||
Prima mesion documentada | Repùblega Sociałista Soviètega Lètone e Governatorato di Pskov (it) | ||||
Organizasion pułìtega | |||||
Forma de goerno | repùblega parlamentària e repùblega | ||||
Òrgano ezecutivo | Goerno de ła Lettonia (it) | ||||
Òrgano lejislativo | Saeima | ||||
Presidente de ła Letònia | Edgars Rinkēvičs (it) (8 de lujo del 2023) | ||||
Primi ministri de ła Letònia | Evika Siliņa (15 de setenbre del 2023) | ||||
Màsema autorità zudisiałe | Corte costitusionałe de ła Repùblega de Letònia | ||||
Ìndaze de Democrasia | 7.24/10 | ||||
Menbro de | Union Eoropèa, Organizasion de łe Nasion Unìe, NATO, Consejo d'Eoropa, Organizasion mondiałe del comerso, Asanblea Bàltega, Grupo Nòrdego de Conbatimento, Consejo dei Stati del Mar Bàltego, Organizasion par ła Seguresa e Cooperasion inte l'Eoropa, Banca Internasionałe par ła Recostrusion e Desviłupo, Asociasion Internasionałe del Desviłupo, Corporasion Finansiària Internasionałe, Organismo Multilaterałe de Garansia dei Investimenti, Sentro Internasionałe de Regołamento de Difarense Rełasionae ai Investimenti, Grupo Austràlia, Organizasion par ła Cooperasion e Desviłupo Econòmego[3], EUROCONTROL, Tratà dei Siełi Verti, Interpol[4], Grupo de Fornidori Nucleari[5], Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe[6], Sentro de Coordenamento de Movimenti Eoropei[7], Organizasion Idrogràfega Internasionałe[8], UNESCO[9], Grupo de Oservasion de ła Tera, Union Postałe Universałe[10], Union Internasionałe de Tełecomunicasion[11], Spàsio Schengen[12], Visa Waiver Program[13], Organizasion Meteorołòzega Mondiałe[14], Organizasion mondiałe de ła sanità[15], Organizasion Mondiałe de łe Dogane[16] e International Holocaust Remembrance Alliance (it) [17]
| ||||
Economia | |||||
PIL nomenałe | 39 725 383 601 $ (2021) | ||||
Persentuałe IVA | 21 % | ||||
Ìndaze de desviłupamento oman | 0,863[19] (2021[19] ) | ||||
Moneda | euro | ||||
Banca sentrałe | Banca de Letònia | ||||
Taso de dezocupasion | 9,4 %[20] | ||||
Coefisente de Gini | 34.5/100 | ||||
Còdazi de identifegasion | |||||
ISO 3166-1 | LV LVA 428 | ||||
Còdaze postałe | LV-1919 | ||||
Còdaze de matricołasion | LV | ||||
Fuzo oràrio | |||||
Domìnio de primo liveło | .lv | ||||
Prefiso tełefònego | +371 | ||||
Tełèfono d'emerzensa | |||||
Còdaze NUTS | LV | ||||
Preza ełètrega | |||||
Istòrego | |||||
Sito web | president.lv | ||||
Errore Lua in Modulo:Interface_Wikidata alla linea 89: attempt to call field 'formatStatements' (a nil value).
Errore Lua in Modulo:Interface_Wikidata alla linea 89: attempt to call field 'formatStatements' (a nil value). Errore Lua in Modulo:Interface_Wikidata alla linea 89: attempt to call field 'formatStatements' (a nil value).
|
Zeografia fìxica
canbiaŁa ga na superfisie de 64 589 km².
Ła xe conpresdésta intra i 55°40' e i 58°05' de łatitùdene nord e i 20°58' e 28°14' de łonxitùdene est, rivolxesta su ła banda oriental del Mar Bàltico.
Morfołogìa
canbiaEl teritorio el xe formà da pian trocà da cołine che no łe pasa i 300 m de altessa.
El punto pi ełevà del paéxe el xe el Gaizina kalns, che eò riva ai 311 m de levatésa.
Idrografìa
canbiaEl paéxe el xe bagnà dal Mar Bàltico, ła łónga costa (531 km) ła xe prevałenteménte sabióxa e no ła ga ìxołe.
L'ełeménto caraterixante del łitorał łèton el xe el Gólfo de Riga o Baia de Riga, (in łèton Rīgas Jūras līcis[28]. L'àrea intrigada dal gólfo ła xe de 18 000 km² e ła fondésa màsima ła xe de 54 m.
El fiume prinsipal el xe ła Daugava[29].
Altri fiumi che i córe su teritorio łèton i xe: Gauja, Venta, Lielupe, Abava, Quellinor.
Ghe xe pi de 3000 łaghi, de orìxen jasal.
Anbienti naturałi
canbiaEl 40% de ła superfise de ła Łetònia ła xe boscóxa. Se cata anca xone de tórbiera e de pałude.
Istòria
canbiaŁa Łetònia ła xe costituìa da quatro rejon tradisionałi: Curlandia (Kurzeme), Łivonia (Vidzeme), Semigałia (Zemgale) e Łatgałia (Latgale).
Zeografia połitega
canbiaŁa Łetònia ła xe na repùblega parlamentare.
L'atuałe primo ministro l'é Laimdota Straujuma mentre ł'atuałe prexidénte de ła repùblega el xe Raimonds Vējonis[30].
Ła cavedal ła xe Riga.
Demografia
canbiaŁa Łetònia ła ga 2 254 653 de abitanti (2010).
Etnìe
canbiaŁa Łetònia ła ga ła sévente conpoxision etnega[31], in parsentuałi:
- 59,4% łètoni,
- 27,6% rusi,
- 3,6% biełorusi,
- 2,5% ucràini,
- 2,3% połachi,
- 1,3% łituani,
- 3,3% altri (ebrei, todéschi, èstoni, tàtari, e rom)
Rełijon
canbiaŁa popołasion ła xe prinsipalménte de rełijon cristiana. El pi grando grupo el xe qûeło-łà łuterano (556 000[32]), co pi cee parsentuałi de catòłisi (430 405) e de ortodosi orientałi (350 000).
N'altra rełijon ła xe el dievturi [33], che el ga raixe stòreghe baxae su ła mitołogìa del perìodo pre-Cristian.
Inoltra in Łetònia ghe xe na comunità ebrea (9 883[34]) che ł xe prinsipalménte qûeło-ła che resta del perìodo soviètego. Ła comunità ebrea łètona ła xe stà anientada durante ła secónda guera mondiałe: secondo l'ùltimo censiménto ofisial inte el 1935 ła jera formada da 93 479 ebrei, sérca el 6,4% de ła popołasion total.
Łéngua
canbiaŁa łéngua ofisial de ła Repùblega de Łetonia ła xe el łèton[35].
El ruso el xe in asołuto ła łéngua de minoransa pi prexente, parlada o capìa almanco da na bóna part de popołasion no rusa.
Ła łéngua łatgałiana ła xe difondésta inte ła Łatgałia[36].
Gałeria de someje
canbia-
panorama da ła cołina de Gaiziņš
-
fiume Daugava a Daugavpils
-
panorama de Jelgava
-
Culdiga, sito candidà a partrimonio mondial ONUESC
Note
canbia- ↑ Declarà da: Costituzione della Lettonia. Sesion del documento: 4, . Łéngua de l'òpara o del nòme: lètono.
- ↑ voze de refarensadata.stat.gov.lv.
- ↑ URL de refarensa: http://www.lsm.lv/lv/raksts/latvija/zinas/saeima-ratifice-latvijas-pievienosanos-oecd.a188113/.
- ↑ URL de refarensa: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editor: Interpol. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1. Editor: Grupo de Fornidori Nucleari. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editor: Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe. Data de consultasion: 7 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf. Editor: Sentro de Coordenamento de Movimenti Eoropei. Data de consultasion: 8 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en. Editor: Organizasion Idrogràfega Internasionałe. Data de consultasion: 8 de disenbre del 2017.
- ↑ URL de refarensa: http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp.
- ↑ URL de refarensa: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
- ↑ URL de refarensa: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consultasion: 4 de majo del 2019.
- ↑ URL de refarensa: https://www.touteleurope.eu/les-pays-membres-de-l-espace-schengen.html.
- ↑ URL de refarensa: https://www.dhs.gov/visa-waiver-program-requirements. Data de consultasion: 7 de marso del 2020.
- ↑ URL de refarensa: https://public.wmo.int/en/members/latvia. Data de consultasion: 26 de majo del 2020.
- ↑ URL de refarensa: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consultasion: 21 de lujo del 2020.
- ↑ URL de refarensa: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consultasion: 16 de marso del 2024. Pajina: 5. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
- ↑ URL de refarensa: https://holocaustremembrance.com/countries/latvia. Data de consultasion: 17 de marso del 2024. Tipo di riferimento: official member page. Sostiene il qualificatore: data del scumìsio.
- ↑ URL de refarensa: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Editor: Banca Mondiałe. Data de consultasion: 26 de agosto del 2023.
- ↑ 19,0 19,1 voze de refarensahdr.undp.org.
- ↑ URL de refarensa: http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS. Data de consultasion: 2 de apriłe del 2018.
- ↑ voze de refarensaitu.int.
- ↑ 22,0 22,1 voze de refarensaitu.int.
- ↑ 23,0 23,1 voze de refarensaiec.ch.
- ↑ par 267 km
- ↑ par 217 km
- ↑ par 141 km
- ↑ par 453 km
- ↑ in èston Liivi Laht
- ↑ noto anca cofà Dvina Osidental
- ↑ che el ga sostituio Andris Bērziņš el 2015
- ↑ Cia Factbook, 2010
- ↑ par i dati del 2003
- ↑ in inglexe godkeepers
- ↑ dati del 2005
- ↑ Ła łéngua łèton, cofà el łituan e l'estinguést antigo prusian, l'apartien al grupo bàltico de ła faméja de łe łéngue indoeoropee
- ↑ ła major part dei łinguisti i consìdera el latgałian un diałeto de ła łéngua łètona
Altri projeti
canbia- Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Letònia
Łinganbi foresti
canbia- (lètono, inglezo) Sito ufisałepresident.lv. Sconosesta: lètono e inglezo (juto)
- (lètono, inglezo) Sito ufisałemk.gov.lv. Sconosesta: lètono e inglezo (juto)
- LettoniaTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
- Lettonia, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
- (IT, DE, FR) Łetòniahls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
- (EN) Peteris V. Gulyans, Arnold Spekke, James H. Bater, Aivars Stranga, Kazimierz Maciej Smogorzewski e Romuald J. Misiunas, LatviaEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
- (EN) Opere riguardanti ŁetòniaOpen Library, Internet Archive.
Controło de autorità | VIAF (EN) 237710820 · ISNI (EN) 0000 0001 2151 8114 · LCCN (EN) n80150219 · GND (DE) 4074187-4 · BNF (FR) cb119455515 (data) · BNE (ES) XX452762 (data) · NDL (EN, JA) 00569322 · WorldCat Identities (EN) n80-150219 |
---|