Przejdź do zawartości

Rap

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy gatunku muzycznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Rap
Czas i miejsce powstania

lata 70. XX wieku
USA

Gatunki pokrewne

poezja

Multimedia w Wikimedia Commons
(Przykładowe zdjęcie z koncertu)
Przykład rytmiki stosowanej w rapie

Rap (rapowanie) – gatunek muzyki, polegający na recytowaniu najczęściej rymowanego tekstu z podkładem muzycznym.

Opis

[edytuj | edytuj kod]
Del the Funky Homosapien podczas występu w 2008 r.

Rap (czasem zamiennie z wyrażeniem hip-hop) określany jest jako styl wykonawczy lub odrębny gatunek muzyczny powstały we wczesnych latach 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych Ameryki wśród disc jockeyów, a od końca lat 70. przez wykonawców zwanych raperami[1]. Chociaż rap powszechnie uważany jest za muzykę[2], to wielu naukowców wskazuje na jego bliskie pokrewieństwo z poezją[3][4][5]. Na rap składają się elementy takie jak: treść tekstu (ang. content), tzw. flow (rytm, rymy, akcentowanie) i przekaz (ang. delivery), czyli w oryginalnym znaczeniu intonacja lub ton[6], jednak w obrębie kultury hip-hopowej rozumiany często jako nacechowanie emocjonalne ekspresji bądź tekstu w utworach. Rap jako forma wyrazu nie musi być ściśle łączony z amerykańską kulturą afroamerykańską[7], choć jego rozpowszechnienie w aktualnym kształcie miało miejsce za jej pośrednictwem. Za prekursorów współczesnego rapu uważa się plemiona zachodnioafrykańskie, których członkowie, wedle tradycji Griot, utrwalali w pamięci współplemieńców historie dotyczące swojej tradycji i genealogii[7]. W historii występuje wiele przykładów rapu niezwiązanego z kulturą hip-hop, jak na przykład interakcja z widownią na koncertach Jamesa Browna lub prowokacje słowne boksera Muhammada Alego[8]. Rap, będący rodzajem melorecytacji, definiowany jest jako „silnie zrytmizowany”[9], i rytmizacja ta jest jego kluczowym elementem. Melorecytacja nie zakłada recytacji utworu w rytm podkładu muzycznego, a jedynie w jego akompaniamencie. Muzyka wykorzystywana, żeby rapować w jej rytm najczęściej nazywana jest bitem (ang. beat)[10].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]

Słowo „rap” zostało zapożyczone z języka angielskiego[11]; było używane w brytyjskim angielskim od około XVI w. Oznaczało „lekko i szybko uderzyć”, jak również „wypowiadać coś szybko, żywo”[12], co zostało odnotowane w Shorter Oxford English Dictionary już w 1541 r., dopiero później zaczęto tym mianem nazywać krótkie przemowy i riposty[13]. Amerykanie również używali tego słowa, o czym świadczy fakt, że znalazło się również w Dictionary of American Slang w latach 60. XX w. w znaczeniu „konwersować”[14]. Pod koniec lat 60. Hubert G. Brown zmienił imię na H. Rap Brown, ale wtedy jeszcze termin ten nie miał konotacji muzycznych.

Rapem nazywano mowę pojawiającą się na nagraniach bluesowych, a później jazzowych. W roku 1971 na albumie Isaaca Hayesa znajdują się ponumerowane utwory o tytułach „Ike’s rap”, a mówione do muzyki słowa stają się jego znakiem rozpoznawczym[15]. W wywiadzie z muzykiem o scenicznym imieniu Del the Funky Homosapien padła z jego ust wypowiedź:

Urodziłem się w 1972 roku ... w tamtych czasach rapowanie polegało na tym, że próbujesz coś przekazać – próbujesz kogoś przekonać. Tym właśnie jest rapowanie: sposobem mówienia.

Del the Funky Homosapien

[oryg. ang.: „I was born in '72 ... back then what rapping meant, basically, was you trying to convey something – you’re trying to convince somebody. That’s what rapping is, it’s in the way you talk”][6].

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Coke La Rock podczas występu w 2009 r.

Na pierwszych raperów wpływ miała zarówno poezja recytowana do podkładu jazzowego, jak i występy komików[16]. Za pierwszego MC jest często uznawany Coke La Rock[17], który jako swoje inspiracje podaje Last Poets, Wild Man Steve’a i Richarda Prayora. Znani raperzy z czasów początków kultury hip-hop, tacy jak KRS-One, inspirowali się twórczością Gila-Scotta Herona, jazzowego muzyka oraz poety[18].

Zarówno rap (jako gatunek muzyczny), jak i cała kultura hip-hop powstawała we wczesnych latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. W tamtych czasach nastąpiła popularyzacja tak zwanych „block parties”[19], czyli imprez organizowanych na ulicach. W Nowym Jorku taka forma spędzania czasu była praktykowana głównie przez mniejszości afroamerykańskie, karaibskie i latynoamerykańskie. Na tego rodzaju wydarzeniach najważniejszymi osobami byli DJ’e (ang. disc jockey), czyli osoby puszczające muzykę z płyt winylowych, często skupiając się na tak zwanych „break’ach”, czyli partiach instrumentalnych lub perkusyjnych. Z czasem partie te zaczęły być coraz ważniejszym elementem takich imprez, tańczono do nich (stąd nazwa breakdance[20]) i miksowano je między sobą. Później osoby prowadzące „block parties” nazywane były mistrzami ceremonii, a powstały z tej nazwy (master of ceremony) skrót „MC” przyjął się jako podstawowe określenie rapera. Rap we współczesnej formie narodził się organicznie; mikrofon z początku był używany jedynie do ogłaszania kolejnych imprez, ogłoszeń bieżących, później zapowiedzi i ich stopniowe przekształcenie w rapowane wersy[21].

Kool Herc, 1999 r.

Ważną postacią dla początków rapu jest osoba uznawana za pierwszego DJ’a hip-hopowego, czyli DJ Kool Herc. Prowadzone przez niego wydarzenie w roku 1973 jest powszechnie uznawane za narodziny hip-hopu[22]. Niektórzy badacze muzyki karaibskiej sugerowali połączenie początków rapu z jamajską tradycją toastingu[23], jednak sam Kool Herc zaprzecza takowemu, mimo tego, że był jamajskim imigrantem[24]:

Jamajski toasting? Nie, nie. Tu nie ma związku. Nie mogłem grać reggae na Bronxie. Ludzie by tego nie zaakceptowali. Inspiracją dla rapu jest James Brown i album Hustler’s Convention

[oryg. ang.: „Jamaican toasting? Naw, naw. No connection there. I couldn’t play reggae in the Bronx. People wouldn’t accept it. The inspiration for rap is James Brown and the album Hustler’s Convention”] – cytat ten, jak i zapewnienie, że DJ był zbyt młody, gdy jeszcze mieszkał na Jamajce[25] sugerują dalsze połączenia z bluesem i funkiem.

Złoty wiek hip-hopu

[edytuj | edytuj kod]
Rakim na festiwalu „Paid Dues”

Złoty wiek hip-hopu (od połowy lat 80. do wczesnych lat 90. XX wieku) był to czas, w którym liryka hip-hopowa przeszła największą transformację w historii gatunku[26]. Jak sugeruje cytat Williama Jelani Cobba „w tych złotych latach, krytyczna masa wyjątkowych talentów tworzyło swoją sztukę, ale i definiowali siebie samych jednocześnie”. Raperzy jak Chuck D, Big Daddy Kane, KRS-One i Rakim właściwie wynaleźli skomplikowane gry słowne i „liryczne kung-fu” późniejszej muzyki hip-hop”[27]. Koniec tego złotego okresu w historii hip-hopu, ale również i rapu datuje się na lata 1993–1994[27].

Flow

[edytuj | edytuj kod]
Bardzo prosty przykład zaznaczonego na tekście schematu rymów.

Flow definiuje się jako „rytmy i rymy” i to jak wpływają one na siebie nawzajem w obrębie utworu[6][28]. Bogaty opis flow i technik rapowania znajduje się w książce „How to Rap”. Według niej na flow składają się rymy, ich schematy oraz rytm. Czasami używa się tego określenia do mówienia o elementach należących w teorii do „przekazu”, takich jak melodia, ton, głośność[29]; obecnie często odchodzi się od oryginalnej definicji poprzez jej rozszerzenie.

W pierwszych utworach hip-hopowych flow jest proste i powtarzalne. MC, który jest uważany za podręcznikowy przykład tzw. "old-school flow" tworzył pod pseudonimem Melle Mel[29]. Stworzył on niemały trend w środowisku hip-hopowym i wielu artystów rapowało inspirując się nim aż do roku 1986, gdy Rakim, prekursor bardziej skomplikowanych układów rymów, zrewolucjonizował rap (jako gatunek muzyczny)[29].

Eminem podczas koncertu w 2014 r.

Kolejną istotną postacią w historii flow jest Notorious B.I.G., który był prekursorem flow najsilniej obecnego w muzyce hip-hopowej lat 1994–2002. W 2002 roku Eminem tworzy hit „Lose Yourself”, który rozpoczyna kolejny okres w ewolucji flow[29].

Podział ten, stworzony przez Kool Moe Dee, nie jest na pewno jedynym słusznym, jednak dobrze obrazuje zmiany zachodzące zarówno w muzyce hip-hop na drodze jej rozwoju, jak i w ewolucji pojęcia flow samego w sobie. Wywiad, w którym była o tym mowa miał miejsce w roku 2003, od tamtego mniej więcej czasu rap zaczął by używany i łączony z coraz większą różnorodnością podkładów oraz melodii (prekursorem rapu łączonego ze śpiewem był Egyptian Lover) i nie jest tak łatwo mówić o trendach rządzących całym gatunkiem muzyki wykorzystującym rap, gdyż jest on zbyt szeroki.

Badacze hip-hopu używają tzw. diagramów flow. Książki pt. How to Rap, How to Rap 2 wykorzystują takie diagramy w celu wyjaśnienia m.in. trójwierszy, układów rymów i różnych technik obecnych w utworach. Podobne diagramy były wykorzystywane również przez Adama Krimsa w książce Rap Music and the Poetics of Identity, jak również Kyle Adams w swoich pracach naukowych.

Style

[edytuj | edytuj kod]

Jest wiele stylów flow, badacze i osoby zajmujące się taką muzyką profesjonalnie stosują rozmaite terminologie; stic.man z duetu Dead Prez wyróżnia następujące style:

Badacz Adam Krims używa następujących pojęć:

Raper a MC

[edytuj | edytuj kod]

Już na początku lat 80 osoby rapujące na block parties czy innych wydarzeniach, nazywano MC (czyt. emsi), czyli Mistrz Ceremonii (skrót od angielskiego Master of Ceremony). Jest to nazwa, która z czasem i rozwojem gatunków muzycznych wykorzystujących rap (jako formę przekazu werbalnego) zaczęła tracić na popularności i obecnie używania jest rzadziej, głównie przez bardziej konserwatywne osoby związane z kulturą hip-hop, często odnosząc się do artystów, których umiejętności performatywne stoją na wysokim poziomie[6]. Cool G Rap wspomina „mistrzowie ceremonii, od czego wziął się termin MC, mieli za zadanie utrzymywać imprezę przy życiu”[29]. Jako pierwszy określał się tym mianem przed szeroką publicznością MC Hammer, autor kultowego utworu „U Can’t Touch This”[30].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rap Music | Encyclopedia.com [online], Encyclopedia.com [dostęp 2020-01-22].
  2. ↑ Colin Larkin, The encyclopedia of popular music, 3rd edition, London, ISBN 1-56159-237-4, OCLC 39837948 [dostęp 2020-01-22].
  3. ↑ Adam Bradley, Book of rhymes. The poetics of hip hop, New York, NY: Basic Civitas Books, 2009, ISBN 978-0-465-00347-1, OCLC 246894813 3 [dostęp 2020-01-22].
  4. ↑ Adam. Bradley i inni, The anthology of rap, New Haven: Yale University Press, 2010, ISBN 978-0-300-14190-0, OCLC 601348010 [dostęp 2020-01-22].
  5. ↑ Tomasz Kukołowicz, Transkrypcja tekstów hip-hopowych (rapu) w świetle teorii wiersza, 2012, OCLC 899832207 [dostęp 2020-01-22].
  6. ↑ a b c d Paul Edwards, How to rap 2 : advanced flow and delivery techniques, ISBN 978-1-61374-402-4, OCLC 857071055 [dostęp 2020-01-22].
  7. ↑ a b Eric S. Charry, Hip hop Africa. New African music in a globalizing world, Indiana University Press, 2012, ISBN 0-253-00307-5, OCLC 939821925 [dostęp 2020-01-22].
  8. ↑ N., Kopano, Baruti, Rap Music as an Extension of the Black Rhetorical Tradition: „Keepin’ It Real”, „The Western Journal of Black Studies”, 2002.
  9. ↑ rap, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-01-22].
  10. ↑ Carrie Golus, Russell simmons. From def jam to super rich, Twenty-First Century Books, 2014, ISBN 978-0-7613-8858-6, OCLC 883266929 [dostęp 2020-01-22].
  11. ↑ Wojciech Ryszard. Rzepka, Kazimierz. Rymut, Studia historycznoje̜zykowe., Instytut języka polskiego, 2000, ISBN 83-87623-17-2, OCLC 469535337 [dostęp 2020-01-22].
  12. ↑ Definition of rap | Dictionary.com [online], dictionary.com [dostęp 2020-01-22] (ang.).
  13. ↑ Oxford English Dictionary
  14. ↑ Barbara Ann. Kipfer, Dictionary of American slang, Collins, 2007, ISBN 978-0-06-117646-3, OCLC 237023479 [dostęp 2020-01-22].
  15. ↑ Black Moses – Isaac Hayes | Songs, Reviews, Credits [online], AllMusic [dostęp 2020-01-22] (ang.).
  16. ↑ „Coke La Rock September”. Thafoundation.com. Retrieved January 27, 2014.
  17. ↑ Sacha Jenkins, Ego trip’s book of rap lists, wyd. 1st ed, New York: St. Martin’s Griffin, 1999, ISBN 0-312-24298-0, OCLC 41606344 [dostęp 2020-01-22].
  18. ↑ Jeff Chang, Can’t stop, won’t stop. A history of the hip-hop generation, wyd. 1st ed, New York: St. Martin’s Press, 2005, ISBN 0-312-30143-X, OCLC 56192279 [dostęp 2020-01-22].
  19. ↑ History of Street Parties [online], streetparty.org.uk [dostęp 2020-01-22].
  20. ↑ "Breakdancing, B-boying, Breaking". History of Hip Hop.
  21. ↑ Jim Fricke and Charlie Ahearn, Yes Yes Y’all: The Experience Music Project Oral History Of Hip-hop’s First Decade (New York: Da Capo, 2002), 128.
  22. ↑ 45 lat temu narodził się hip-hop – celebrujmy! | Popkiller [online], popkiller.pl [dostęp 2020-01-22].
  23. ↑ „Davey D’s Hip-Hop Corner”. Retrieved December 20,2005.
  24. ↑ „Hip Hop: The Illustrated History of Break Dancing, Rap Music, and Graffiti”, by Steven Hager, 1984, St Martin’s Press, p. 45.
  25. ↑ „Kool Herc”. DJhistory.com. Archived from the original on June 1, 2015. Retrieved January 27, 2014.
  26. ↑ Jon Caramanica, Hip-Hop’s Raiders of the Lost Archives, „The New York Times”, June 26, 2005.
  27. ↑ a b Golden Age Music Genre Overview [online], AllMusic [dostęp 2020-01-22] (ang.).
  28. ↑ Adam Krims, Rap music and the poetics of identity, Cambridge University Press, 2003, ISBN 0-521-63268-4, OCLC 605616064 [dostęp 2020-01-22].
  29. ↑ a b c d e Kool Moe Dee (Musician), There’s a god on the mic. The true 50 greatest MCs, New York: Thunder’s Mouth Press, 2003, ISBN 1-56025-533-1, OCLC 52424168 [dostęp 2020-01-22].
  30. ↑ „'It’s Hammer time!' M.C. Hammer: upbeat performer with high-voltage stage show broadens rap’s appeal”. Ebony. 1990. Archived from the original on July 8, 2012.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Kultura hip-hop
Pojęcia
Podgatunki
Pochodne gatunki
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rap&oldid=74995081”