Mannheim

Mannheim
Herb	Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Badenia-Wirtembergia
Rejencja	Karlsruhe
Zarządzający	Christian Specht↗
Powierzchnia	144,97 km²
Wysokość	97 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2022); • liczba ludności; • gęstość	; 315 554; 2177 os./km²
Nr kierunkowy	0621
Kod pocztowy	68159–68309
Tablice rejestracyjne	MA
	Położenie na mapie Niemiec Mannheim
	Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii Mannheim
	49°29′N 8°28′E/49,483333 8,466667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Wieża telekomunikacyjna Mannheim z wieżowcami nad brzegiem Neckaru, za niektórymi zakładami przemysłowymi w siostrzanym mieście Ludwigshafen

Pałac – dawna rezydencja elektorów Palatynatu

Mannheim (wym. MAF: [ˈ m a n ˌ h a ɪ̯m ], ^ⓘposłuchaj) – miasto na prawach powiatu w Niemczech, w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia, w rejencji Karlsruhe, siedziba regionu Rhein-Neckar. Leży u ujścia Neckaru do Renu, na wysokości 97 m n.p.m., ok. 70 km na południe od Frankfurtu nad Menem, naprzeciwko Ludwigshafen am Rhein, z którym między innymi tworzy jeden organizm miejski i przemysłowy. Liczy 315 554 mieszkańców (31 grudnia 2022)^[1] (stan na 2021 rok), powierzchnia miasta wynosi 144,9 km².

Mannheim jest też ważnym centrum naukowo-kulturalnym. Znajdują się tu liczne uczelnie (m.in. uniwersytet zał. 1907), muzea: Reiss-Engelhorn-Museen(inne języki), Städtische Kunsthalle(inne języki), biblioteki, planetarium. Miasto jest siedzibą dużych wydawnictw książkowych, takich jak Brockhaus. Odbywają się tu międzynarodowe festiwale filmów krótkometrażowych.

Historia

Mannheim prawa miejskie otrzymał w 1607 r. Od 1720 r. miasto było rezydencją elektorów Palatynatu. W 1803 r. włączone zostało do Badenii.

Mannheim posiada zachowany zabytkowy układ urbanistyczny (I poł. XVIII wieku) na planie szachownicy – „kwadratowe miasto” – złożonej ze 144 pól. W starym centrum miasta ulice nie posiadają nazw, a jedynie oznaczenia siatki pól np. D7, L4 itd. Liczne zabytki barokowe z XVIII wieku. Największy w Niemczech pałac, rezydencja elektorów Palatynatu w latach 1720–1803 (zbudowany 1720–1760), w kaplicy znajdują się freski Cosmasa Damiana Asama. Kościół jezuitów (1738–1760), ratusz (1701–1711).

Miasto w czasie swoich podróży po Europie odwiedzał m.in. Wolfgang Amadeusz Mozart, który szczególnie cenił sobie walory tutejszej orkiestry przeniesionej później wraz z dworem elektorskim do Monachium. Kompozytor przebywał tutaj czterokrotnie, szczególnie przyjaźniąc się z rodziną kapelmistrza Christiana Cannabicha, gdzie udzielał lekcji także jego córce Rosie. Mozart zaprzyjaźniony był również z tutejszymi muzykami, czego owocem jest Koncert na obój i orkiestrę C-dur KV 314 podarowany przez niego Friedrichowi Rammowi. Twórcą tej orkiestry, jej sławy i głównym kompozytorem szkoły mannheimskiej był Johann Stamitz. Mannheim pod rządami elektora Karla Theodora przeżywał w ogóle swój kulturalny rozkwit, będąc nie tylko jednym z ówczesnych europejskich ważniejszych ośrodków muzycznych, lecz także stanowiąc główny ośrodek literackiego nurtu Sturm und Drang (Okres burzy i naporu). Tutaj też w wybudowanym w 1777 roku Teatrze Narodowym(inne języki) odbyła się prapremiera Zbójców Friedricha Schillera (1782)^[2].

Pod koniec II wojny światowej Mannheim zostało zajęte 29 marca 1945 przez wojska amerykańskie^[3].

Podział administracyjny

Innenstadt/Jungbusch(inne języki)	32 533	Neuostheim/Neuhermsheim(inne języki)	7 609
111 Westliche Oberstadt	4152	611 Neuostheim-Nord	3140
121 Westliche Unterstadt	9368	612 Neuostheim-Süd	444
131 Östliche Oberstadt	3622	613 Neuostheim-Ost	185
141 Östliche Unterstadt	8131	621 Neuhermsheim	3840
151 Schlossgebiet	768	Seckenheim(inne języki)	15 826
211 Jungbusch	5120	631 Seckenheim	12 198
212 Mühlau	1372	632 Suebenheim	632
Neckarstadt-West(inne języki)	20 129	651 Hochstätt	2996
311 Neckarstadt-West	19 173	Friedrichsfeld(inne języki)	6041
312 Friesenheimer Insel	956	661 Friedrichsfeld-Ost	5157
Neckarstadt-Ost(inne języki)	35 045	662 Friedrichsfeld-West	251
321 Neckarstadt-Ost	16 558	671 Alteichwald	633
322 Herzogenried	8739	Käfertal(inne języki)	24 487
323 Neckarstadt-Nordost	4539	711 Käfertal-Mitte	8294
331 Wohlgelegen-West	4704	712 Käfertal-West	427
332 Wohlgelegen-Ost	505	713 Käfertal-Nordost	708
Schwetzingerstadt/Oststadt(inne języki)	25 058	721 Käfertal-Süd	5174
411 Oststadt-Nord	8595	722 Käfertal-Südwest	155
412 Oststadt-Süd	5167	723 Käfertal-Südost	3647
421 Schwetzingerstadt-West	11 248	731 Sonnenschein	3313
422 Schwetzingerstadt-Ost	48	741 Speckweggebiet östl. Hessische Str.	2769
Lindenhof(inne języki)	13 313	Vogelstang(inne języki)	13 594
431 Lindenhof-West	12 008	751 Vogelstang	13 594
432 Lindenhof-Mitte	39	Wallstadt(inne języki)	7 352
433 Lindenhof-Ost	475	761 Wallstadt	7237
441 Lindenhof-Niederfeld	791	762 Straßenheim	115
Sandhofen(inne języki)	13 210	Feudenheim(inne języki)	15 493
511 Sandhofen-West	4409	771 Feudenheim-Nord	10 609
512 Sandhofen-Mitte	5899	772 Feudenheim-Süd	4884
513 Sandhofen-Nord	227	Neckarau(inne języki)	31 172
514 Sandhofen-Südost	704	811 Almenhof	7053
521 Scharhof	779	812 Almenhof-Gewerbegebiet	466
531 Kirschgartshausen	46	821 Niederfeld	7651
541 Blumenau, Sandtorf	1146	831 Neckarau-Mitte	14 222
Schönau(inne języki)	14 045	832 Neckarau-Nordost	730
551 Schönau-Nord	10 257	833 Neckarau-Südost	1019
552 Schönau-Süd	3671	834 Neckarau-Süd	31
553 Schönau-West	117	Rheinau(inne języki)	25 825
Waldhof(inne języki)	24 055	841 Casterfeld-West	323
561 Waldhof-West	2492	842 Mallau	32
562 Waldhof-Mitte	1322	843 Casterfeld-Mitte	5048
571 Luzenberg	2720	844 Casterfeld-Ost	670
581 Gartenstadt	9743	851 Rheinau-Mitte	10 629
582 Gartenstadt-West	1182	852 Rheinau-Hafen	1167
591 Speckweggebiet	4466	853 Rheinau-Ost	28
592 Speckweggebiet westl. Hessische Str.	2130	861 Pfingstberg	1829
		871 Rheinau-Süd	6099

Struktura etniczna

Grupy etniczne	Liczba 31.12.2007
Turcy	19 039
Włosi	7700
Polacy	4425
Serbowie	3251
Grecy	2623
Chorwaci	2601
Bośniacy	1529
Hiszpanie	1345
Bułgarzy	1204
Amerykanie	1158
Rumuni	1114

Gospodarka

Mannheim to drugie co do wielkości miasto Badenii-Wirtembergii. Ważny port śródlądowy (przeładunek 8,6 mln t w 1988) i port lotniczy(inne języki). Przemysł maszynowy (silniki, maszyny rolnicze), środków transportu (fabryka Mercedes-Benz), elektrotechniczny, chemiczny (w tym farmaceutyczny), precyzyjny, włókienniczy i spożywczy. Znajduje się tu rafineria ropy naftowej, duża elektrownia cieplna (1 650 MW) oraz elektrownia wodna.

Na dzień 30 września 2011 roku w Mannheimie^[a] zarejestrowanych było 3467 przedsiębiorstw^[5]. Zatrudnianych w nich było około 29 000 osób^[5]. Obrót wyniósł 1,89 miliarda euro^[5].

Na pierwszym planie stacja rozrządowa, za nią Victoriaturm, most Kurta Schumachera i kościół Jezuitów

Niektóre przedsiębiorstwa z siedzibą w Mannheimie

John Deere (2900 pracowników)^[6]^[7]
Mercedes-Benz-Werk^[8]

Transport

Panorama Mannheim z linią kolei S-Bahn do Heidelbergu

Transport kolejowy

Dworce i przystanki kolejowe: Mannheim Hauptbahnhof, Mannheim-Handelshafen, Mannheim-Neckarstadt, Mannheim-Luzenberg, Mannheim-Waldhof, Mannheim-Käfertal, Mannheim-Neckarau, Mannheim-Rheinau, Mannheim-Seckenheim, Mannheim-Friedrichsfeld. Na terenie Mannheimu i sąsiedniej miejscowości Heidelberg funkcjonuje S-Bahn Rhein-Neckar. Mannheim obsługują również pociągi dalekobieżne ICE.

Uczelnie

Sport

Adler Mannheim – klub hokejowy
SV Waldhof Mannheim – klub piłkarski
VfR Mannheim – klub piłkarski
Rhein-Neckar Löwen – klub piłki ręcznej
SAP Arena – hala widowiskowo-sportowa
w 2007 roku odbyły się mistrzostwa świata w piłce ręcznej
w 2010 roku odbyły się mistrzostwa świata w hokeju na lodzie. Mannheim był współorganizatorem razem z Kolonią.

Ludzie związani z Mannheimem

Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Mannheimem, Ludzie urodzeni w Mannheimie.

Współpraca międzynarodowa

Miejscowości partnerskie:

Beyoğlu (dzielnica Stambułu), od 2023
Bydgoszcz, Polska od 1991
Charlottenburg-Wilmersdorf, Berlin od 1961
Hajfa, Izrael od 2009
Kiszyniów, Mołdawia od 1989
Kłajpeda, Litwa od 2002
Qingdao, Chiny od 1995
Riesa, Saksonia od 1988
Swansea, Wielka Brytania od 1957
Tulon, Francja od 1959
Windsor, Kanada od 1980
Zhenjiang, Chiny, od 2004
Czerniowce, Ukraina od 2022

Uwagi

↑ Nazwa miasta w języku polskim jest poddawana deklinacji^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Mannheim – Einwohnerzahl bis 2021 [online], Statista [dostęp 2022-09-27] (niem.).
↑ Max Becker: Biografia ilustrowana – Wolfgang Amadeusz Mozart. Warszawa: Muza SA, 2006. ISBN 83-7319-911-X.
↑ Reinhold Weber, Hans-Georg Wehling: Geschichte Baden-Württembergs. Wyd. II. Monachium: C. H. Beck, 2012, s. 104. ISBN 978-3-406-55874-0. (niem.).
↑ Mannheim. [w:] Słowniki [on-line]. sjp.pwn.pl. [dostęp 2021-04-23]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald: Zahlen. Daten. Fakten. Mannheim: Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald, 2012.
↑ Über Uns | John Deere DE [online], www.deere.de [dostęp 2017-11-25] .
↑ John Deere Deutschland | John Deere DE [online], deere.de [dostęp 2024-04-24] (niem.).
↑ Startseite – EvoBus GmbH [online], www.evobus.com [dostęp 2017-02-18] (niem.).

Linki zewnętrzne

Mannheim – oficjalna strona miasta (niem.)

[5] Nazwa miasta w języku polskim jest poddawana deklinacji^[4].

[st-1] Mannheim – Einwohnerzahl bis 2021 [online], Statista [dostęp 2022-09-27] (niem.).

[2] Max Becker: Biografia ilustrowana – Wolfgang Amadeusz Mozart. Warszawa: Muza SA, 2006. ISBN 83-7319-911-X.

[WeberWehling2012s104-3] Reinhold Weber, Hans-Georg Wehling: Geschichte Baden-Württembergs. Wyd. II. Monachium: C. H. Beck, 2012, s. 104. ISBN 978-3-406-55874-0. (niem.).

[4] Mannheim. [w:] Słowniki [on-line]. sjp.pwn.pl. [dostęp 2021-04-23]. (pol.).

[Handwerk-6] Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald: Zahlen. Daten. Fakten. Mannheim: Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald, 2012.

[7] Über Uns | John Deere DE [online], www.deere.de [dostęp 2017-11-25] .

[8] John Deere Deutschland | John Deere DE [online], deere.de [dostęp 2024-04-24] (niem.).

[9] Startseite – EvoBus GmbH [online], www.evobus.com [dostęp 2017-02-18] (niem.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[4]

Miasta na prawach powiatu	Heidelberg Mannheim
Powiaty	Neckar-Odenwald Rhein-Neckar

Regiony	Mittlerer Oberrhein Nordschwarzwald Rhein-Neckar
Miasta na prawach powiatu	Baden-Baden Heidelberg Karlsruhe Mannheim Pforzheim
Powiaty ziemskie	Calw Enz Freudenstadt Karlsruhe Neckar-Odenwald Rastatt Rhein-Neckar

Miasta na prawach powiatu	Baden-Baden Fryburg Bryzgowijski (Freiburg im Breisgau) Heidelberg Heilbronn Karlsruhe Mannheim Pforzheim Stuttgart Ulm
Powiaty	Alb-Donau Biberach Böblingen Breisgau-Hochschwarzwald Calw Emmendingen Enz Esslingen Freudenstadt Göppingen Heidenheim Heilbronn Hohenlohe Jezioro Bodeńskie (Bodensee) Karlsruhe Konstancja (Konstanz) Lörrach Ludwigsburg Main-Tauber Neckar-Odenwald Ortenau Ostalb Rastatt Ravensburg Rems-Murr Reutlingen Rhein-Neckar Rottweil Schwäbisch Hall Schwarzwald-Baar Sigmaringen Tuttlingen Tybinga (Tübingen) Waldshut Zollernalb
Regiony (Region)	Bodensee-Oberschwaben Donau-Iller Heilbronn-Franken Hochrhein-Bodensee Mittlerer Oberrhein Neckar-Alb Nordschwarzwald Ostwürttemberg Rhein-Neckar Schwarzwald-Baar-Heuberg Stuttgart Südlicher Oberrhein
Rejencje (Regierungsbezirk)	Fryburg (Freiburg) Karlsruhe Stuttgart Tybinga (Tübingen)