Martxoaren 21
data
Martxoaren 21a gregoriotar egutegiaren urteko laurogeigarren eguna da, 81.a bisurteetan. 285 egun falta dira urtea amaitzeko.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1997 – Metro Bilbaoren bigarren linea eraikitzeko lanak hasi ziren.
- 1999 – Jose Luis Geresta Mugika "Ttotto" etakidea hilik agertu zen Errenterian. Egun batzuk lehenago lagun bati esan zion Espainiako Polizia atzetik zuela.
- 2008 – ETAren izenean dei bat jaso ostean, auto-bonba bat zartatu zen Calahorran (Errioxa, Espainia) Guardia Zibilaren kuartelaren ondoan, kalteak eta zauritu bat eraginez.
- 2008 – Gazte Topagunea hasi zen Lezon (Gipuzkoa), hilaren 24ra arte milaka gazte independentista bilduz.
- 2014 – Ibon Areso Bilboko alkate berria izendatu zuten, aurretik Iñaki Azkuna alkatea zendu baitzen.
Mundua
aldatu- 1857 – Lurrikara batek 100.000 hildako baino gehiago utzi zituen Tokion.
- 1937 – Puerto Ricon, AEBetako polizia independentisten protesta baketsuaren aurka oldartu zen eta 19 lagun hil eta ehunka zauritu zituen.
- 1960 – Hegoafrika, Apartheid garaian, Sharpvilleko Sarraskia: Poliziek manifestaldi baketsu batean parte hartzen ari ziren lagunak tirokatu zituzten. Ondorioz, 69 lagun hildako eta 180 zauritu egon ziren.
- 1963 – Estatu Batuak: Alcatrazeko espetxe federala itxi zen.
- 1990 – Namibia Hegoafrikatik independizatu zen.
- 2005 – Minnesotako eskola batean egondako tiroketan 10 hildako egon ziren.
- 2016 – Kuba eta AEBen arteko harreman berrezartzearen prozesua: AEBtako Barack Obama presidenteak Kubarako hiru egunetako bisitaldia burutu eta Raúl Castro presidentearekin bildu zen.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1925 – L'enfant et les sortilèges: Fantaisie lyrique en deux parties (euskaraz: Umea eta aztikeriak: fantasia lirikoa bi aktotan), Maurice Ravelen musika eta Sidonie Gabrielle Coletten libretoa duen opera estreinatu zen Montecarloko Operan.
- 1999ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Bittor Elizagoienek bere bigarren txapela jantzi zuen.
- 2009 – Xabier Silveirak 2009ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa irabazi zuen, seigarren aldiz.
- 2010 – Julio Soto gorritiarrak 2010eko Nafarroako Bertsolari Txapelketa irabazi zuen lehen aldiz.
- 2015 – Manex Agirrek 2015eko Arabako Bertsolari Txapelketa irabazi zuen bigarren aldiz.
Mundua
aldatuZientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1943 – Aviron Bayonnais errugbi taldea Frantziako txapelduna izan zen finala 3-0 irabaziz S.U. Agen-en aurka.
Mundua
aldatu- 2010 – Frantziak 2010eko Sei Nazioen Torneoa eta Grand Slama irabazi zituen.
- 2015 – Irlandako errugbi selekzioa bigarren urtez jarraian Sei Nazioen Torneoa irabazi eta Eskoziako errugbi selekzioak aldiz Zurezko koilara jaso zuen.
Jaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1672 – Andrés Orbe Larreategi, euskal elizgizona (h. 1740).
- 1823 – Jose Frantzisko Navarro Arzak, euskal herritar ingeniaria, asmatzailea eta enpresaburua, AEBetako 20 dirutza handienetako baten jabea (h. 1909).
- 1873 – Benito Barrueta, bizkaitar margolaria (h. 1953).
- 1885 – Luis Olariaga Puiana, arabar ekonomialaria (h. 1976).
- 1887 – Gregorio Ybarra de la Revilla, bizkaitar pertsona esanguratsua, Ybarra familiako kidea (h. 1973).
- 1898 – Juan Garmendia Kortadi, euskal idazlea eta euskaltzain urgazlea (h. 1989).
- 1913 – Emilio Alonso Arbeletxe, euskal herritar saskibaloi jokalaria, Habanan (h. 1998).
- 1931 –
- Jesus Ilundain, El Tuli, iruindar sanferminzale ezaguna.
- Jon Oria, nafar historialaria (h. 2016).
- 1941 – Sara Soto, bizkaitar musikagilea (h. 1999).
- 1947 –
- Peyuco Duhart, lapurtar politikaria, Donibane Lohizuneko auzapeza eta Euskal Hirigune Elkargoaren lehendakariordea (h. 2017).
- Karlos Saldise, Amnistiaren Aldeko Batzordetako gipuzkoar kidea (h. 1980).
- 1960 – José Ángel Lema Pueyo, gipuzkoar historialaria, Erdi Aroaren Historian eta Paleografian aditua (h. 2022).
- 1961 – Dionisio Muñoz, euskal kirolari ohia, halterofilian aritua.
- 1962 – Jonan Fernandez, euskal politikari ohia eta hainbat erakunde zibiletako sortzailea eta kidea.
- 1964 – Mikel Gartziandia, nafar irakasle eta apaiz katolikoa, Palentziako apezpikua.
- 1965 – Mario Iceta, Bilboko gotzaina.
- 1970 – Asier Hormaza, bizkaitar aktore eta bikoiztailea.
- 1974 – Gotzon Barandiaran, bizkaitar idazle eta kulturgilea.
- 1975 –
- Xabier Aldai, gipuzkoar idazlea.
- Ismael Marchal, Irurzun, nafar futbolari ohia.
- Kike Sebastián, arabar atleta.
- 1979 – Oihane Uribeetxebarria Garmendia, nafar kultura teknikaria eta politikaria.
- 1986 – Xabi Iruretagoiena, bizkaitar futbolaria.
- 1997 – Josu Andrés, arabar saskibaloi jokalaria.
- 2000 – Iholdi Beristain, bizkaitar abeslari eta aktorea.
Mundua
aldatu- 1227 – Karlos I.a Napolikoa, Napoli eta Siziliako lehenengo erregea (h. 1285).
- 1474 – Angela Merici, italiar erlijiosoa, Urtsulatarren ordenaren sortzaileetako bat (h. 1540).
- 1546 – Bartholomeus Spranger, flandriar margolari, marrazkilari eta eskultorea (h. 1611).
- 1626 – Pedro de Betancur, Frantziskotarren monje eta espainiar misiolaria, Bethlehemen ordenaren sortzailea (h. 1667).
- 1665 – José Benito Churriguera, espainiar arkitekto eta erretaulagile barrokoa (h. 1725).
- 1685 – Johann Sebastian Bach, alemaniar konpositore eta organista (h. 1750).
- 1763 – Jean Paul, alemaniar eleberrigilea (h. 1825).
- 1768 – Joseph Fourier, frantziar matematikari eta fisikoa (h. 1830).
- 1806 – Benito Juárez, Mexikoko presidentea (h. 1872).
- 1809 – Jules Favre, frantziar politikaria (h. 1880).
- 1816 – Jean-François Cerquand, frantziar idazlea (h. 1888).
- 1817 – Joseph Poelaert, belgikar arkitektoa (h. 1879).
- 1836 – Jesús de Monasterio, espainiar biolin-jotzaile eta musikagilea (h. 1903).
- 1837 – Theodore Gill, estatubatuar liburuzain eta zoologoa, arrainetan aditua (h. 1914).
- 1839 – Modest Musorgski, errusiar musikagilea (h. 1881).
- 1864 – Nikoloz Txkheidze, georgiar mentxebikea (h. 1926).
- 1865 – Jane Misme, frantziar kazetari eta feminista (h. 1935).
- 1866 – Antonia Maury, estatubatuar astronomoa (h. 1952).
- 1882 – Fritzi Massary, austro-estatubatuar soprano eta aktorea (h. 1969).
- 1883 – Vladimir Antonov-Ovseienko, ukrainar iraultzaile, politikari eta militar boltxebikea (h. 1938).
- 1887 – Erich Mendelsohn, alemaniar arkitektoa (h. 1953).
- 1891 – Jerusha Jhirad, indiar medikua (h. 1984).
- 1899 – Panagiotis Pipinelis, Greziako lehen ministroa (h. 1970).
- 1905 – Joan Coromines, kataluniar filologoa (h. 1997).
- 1911 – Encarnación Cabré, Espainiako lehen emakumezko arkeologoa (h. 2005).
- 1912 – Gazi I.a, Irakeko erregea (h. 1939).
- 1914 –
- Hernán Siles Zuazo, Boliviako presidentea (h. 1996).
- Paul Tortelier, frantziar biolontxelo-jotzaile eta musikagilea, XX. mendeko biolontxelo-jotzaile nagusietako (h. 1990).
- 1917 – Frank Hardy, australiar idazle eta ezkertiar politiko eta ekinzailea (h. 1994).
- 1920 – Éric Rohmer, frantziar zinemagile, idazle, kazetari eta kritikaria (h. 2010).
- 1921 – José Méndez, espainiar artzapezpikua, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua izandakoa (h. 2006).
- 1922 – Russ Meyer, estatubatuar zinema-zuzendaria (h. 2004).
- 1923 –
- Reszo Nyers, hungariar politikari eta ekonomista (h. 2018).
- Nizar Qabbani, siriar poeta eta diplomatikoa (h. 1998).
- 1925 –
- Peter Brook, britainiar antzerkigile eta zinemagilea (h. 2022).
- Hilda Gadea, perutar ekonomialaria (h. 1974).
- Hugo Koblet, suitzar txirrindularia (h. 1964).
- Concha Laca, zeramikaria, artisaua, dekoratzailea eta eskultorea (h. 2018).
- 1926 – André Delvaux, belgikar zinema-zuzendaria (h. 2002).
- 1927 – Hans-Dietrich Genscher, alemaniar politikaria (h. 2016).
- 1928 – Peter Hacks, eslovakiar jatorriko alemaniar idazlea (h. 2003).
- 1930 – Harrison White, estatubatuar soziologoa, gizarte-sareen analisiaren aitzindarietakoa (h. 2024).
- 1931 –
- Alda Merini, italiar idazle eta poeta (h. 2009).
- Richard Ratsimandrava, Madagaskargo presidentea (h. 1975).
- 1932 – Walter Gilbert, estatubatuar biokimikaria, 1980ko Kimikako Nobel Saria.
- 1935 – Brian Clough, ingeleses futbolari eta entrenatzailea, historiako entrenatzaile hoberenetakoa (h. 2004).
- 1937 – Fred Akuffo, Ghanako estatuburua (h. 1979).
- 1940 – Solomon Burke, estatubatuar soul eta blues musikaria (h. 2010).
- 1941 – Fausto Cercignani, italiar filologoa, literatura kritikaria, olerkaria eta saiakera-idazlea.
- 1942 – Françoise Dorléac, frantziar aktorea (h. 1967).
- 1944 – Marie-Christine Barrault, frantziar zinema eta telebistako aktorea.
- 1945 – José Casas García, espainiar txirrindulari ohia.
- 1946 – Timothy Dalton, britainiar aktorea.
- 1947 –
- Ali Abdullah Saleh, Ipar Yemen eta Yemengo presidentea (h. 2017).
- Mamen García, espainiar aktorea, abeslaria, musikagilea eta piano-jotzailea.
- 1948 – Pascale Cossart, frantziar mikrobiologoa.
- 1949 – Slavoj Žižek, esloveniar filosofo eta teoriko kritikoa.
- 1950 – Sergei Lavrov, errusiar diplomazialaria eta politikaria.
- 1951 – David Nualart, kataluniar matematikaria, probabilitateen teorian aditua.
- 1954 –
- Prayut Chan-o-cha, Thailandiako lehen ministroa.
- Martirio, espainiar abeslaria.
- 1955 –
- Jair Bolsonaro, brasildar militar ohia eta politikaria.
- Francisco Cano Consuegra, espainiar politikaria (h. 2000).
- Philippe Troussier, frantziar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- Bärbel Wöckel, Ekialdeko Alemaniako atleta ohia, abiadura probetan aritua.
- 1956 – André Malherbe, belgikar motoziklista, moto-krosko munduko txapelduna (h. 2022).
- 1957 –
- Manuela Álvarez Lozano, galiziar filologoa eta idazlea.
- Ioannis Sarmas, Greziako lehen ministroa.
- 1958 – Gary Oldman, ingeles aktore, zinema zuzendari, bikoiztaile, gidoigile, musikagile eta ekoizlea.
- 1959 –
- Alfonso Falero, espainiar orientalista.
- Nobuo Uematsu, japoniar musikagilea.
- 1960 –
- Elena Espinosa, espainiar politikaria eta ekonomialaria.
- Azucena Hernández, espainiar modeloa eta aktorea (h. 2019).
- Ayrton Senna, 1 Formulako brasildar pilotua, aditu askoren ustez Juan Manuel Fangio ondoren izan den handiena (h. 1994).
- 1961 – Lothar Matthäus, alemaniar futbolari ohia eta entrenatzailea, Munduko Futbol Txapelketa gehienetan parte hartu duen jokalaria.
- 1962 –
- Matthew Broderick, estatubatuar aktorea eta bikoiztailea.
- Rosie O'Donnell, estatubatuar aktorea eta umorista.
- 1963 – Ronald Koeman, herbeheretar futbolari ohi eta entrenatzailea, historian gol gehien sartu dituen atzelaria.
- 1964 – Jesper Skibby, danimarkar txirrindulari ohia.
- 1965 – Cynthia Geary, estatubatuar aktorea.
- 1968 –
- Dalian Atkinson, Txipiroia, Real Sociedaden aritutako ingeles futbolaria (h. 2016).
- Karyn Kusama, estatubatuar zinema zuzendari eta gidoilaria
- Salma Luévano, mexikar enpresaburua, politikaria eta giza eskubideen aldeko ekintzailea.
- 1970 – Moacir Rodrigues Santos, brasildar futbolaria (h. 2024).
- 1972 – Abdeljalil Hadda, marokoar futbolari ohia.
- 1974 – Pilar García Muñiz, irrati eta telebistako espainiar kazetaria eta aurkezlea.
- 1976 –
- Laura Camps, kataluniar saskibaloi jokalari ohia.
- Jeff Lemire, kanadar komikilaria.
- 1978 – Rani Mukerji, indiar abeslari eta aktorea.
- 1980 –
- Marit Bjørgen, norvegiar eskiatzailea.
- Ronaldinho, brasildar futbolaria.
- 1984 – Sopo Gelovani, georgiar abeslaria.
- 1987 – Marcos García Barreno, espainiar futbolaria.
- 1989 – Jordi Alba, kataluniar futbolaria.
- 1991 – Antoine Griezmann, frantziar futbolaria.
- 1992 – Karolína Plíšková, txekiar tenislaria.
- 1996 – Sadanun Balenciaga, thailandiar aktorea eta modeloa.
- 1997 – Tini Stoessel, argentinar aktorea, abeslaria eta modeloa.
- 2001 - Elisa Iorio, italiar gimnasta artistikoa.
- 2002 – Briana Williams, estatubatuar jatorriko Jamaikar atleta, 100 metro eta 200 metrotan aditua.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1778 – Juan Lorenzo Irigoien, nafar apaiza, Iruñeko apezpikua (j. 1712).
- 1853 – Joachim Labrouche, Donibane Lohizuneko alkate eta ontzijabea (j. 1769).
- 1861 – Pedro Jose Zarandia Endara, nafar legegizon eta elizgizona, Ourense eta Huescako gotzaina, Huescan (j. 1783).
- 1870 – Jan Battitt Larralde, lapurtar bertsolaria (j. 1804).
- 1979 – Maryse Choisy, lapurtar kazetari eta saiakeragilea, Parisen (j. 1903).
- 1997 – Marc Légasse, Euskal Herriko idazle eta historialari anarko-abertzalea (j. 1918).
- 2008 – Antonio Bertrán, gipuzkoar txirrindularia (j. 1933).
- 2011 –
- Txutxi Aranguren, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. 1944).
- Juan Carlos Egillor, euskal ilustratzaile, marrazkilari eta margolaria (j. 1947).
- 2012 –
- Ainhoa Murua Ugarte, gipuzkoar ikertzaile biokimikaria (j. 1979).
- Santiago Zabala, Lexo, gipuzkoar bertsolaria (j. 1942).
- 2018 – Miren Roji, bizkaitar musika irakaslea eta piano-jotzailea (j. 1917).
Mundua
aldatu- 1076 – Roberto I.a Borgoinakoa – Charolais eta Langresko kondea, Auxerreko kondea eta Borgoinako dukea (j. 1011).
- 1201 – Absalon, Roskildeko eta Lundeko apezpikua, Kopenhageko jauna eta Valdemar I.a ren aholkularia.
- 1556 – Thomas Cranmer, ingeles elizgizona eta Canterburyko lehen artzapezpiku anglikanoa (j. 1489).
- 1729 – John Law, eskoziar finantzaria (j. 1671).
- 1760 – Betty Parris, Salemgo sorginkeria prozesuan lehen salatzaileetako bat (j. 1682).
- 1762 – Nicolas-Louis de Lacaille, frantziar astronomo, 10.000 izar inguru sailkatu zituena (j. 1713).
- 1804 – Luis Antonio Borboi-Condékoa, frantziar printzea, Enghiengo dukea (j. 1772).
- 1843 – Robert Southey, ingeles poeta, historialaria, biografoa eta itzultzailea (j. 1774).
- 1845 – Guadalupe Victoria, lehendabiziko Mexikoko presidentea (j. 1786).
- 1864 – Hippolyte Flandrin, frantziar margolaria (j. 1809).
- 1885 – Paulin Talabot, frantziar burdinbide eta kanal ingeniaria (j. 1799).
- 1892 – Annibale de Gasparis, italiar astronomoa (j. 1819).
- 1896 – William Judge, irlandar abokatua, Elkarte Teosofikoaren hiru sortzaile nagusietako bat (j. 1851).
- 1902 – Vincenzo Cabianca, italiar margolaria (j. 1827).
- 1907 – Guillermo Tell Villegas, Venezuelako presidentea (j. 1823).
- 1908 – Eugène Péreire, frantziar ingeniari, finantza gizon eta politikaria (j. 1831).
- 1915 – Frederick Winslow Taylor, estatubatuar ingeniari eta kudeaketa aditua, taylorismoaren aitzindaria (j. 1856).
- 1920 – Peadar Ua Laoghaire, irlandar idazle eta apaiz katolikoa, irlanderazko literatura modernoaren sortzaileetako bat (j. 1839).
- 1929 – Otto Liebe, Danimarkako lehen ministroa (j. 1860).
- 1934 – Franz Schreker, austriar konpositorea (j. 1878).
- 1936 – Aleksandr Glazunov, errusiar musikagilea (j. 1865).
- 1939 – Adrienne Avril de Sainte-Croix, frantziar filantropo eta feminista (j. 1855).
- 1958 – Paul Rivet, frantziar sendagile, antropologo eta etnologoa (j. 1876).
- 1974 – Candy Darling, estatubatuar emakumezko aktore transgeneroa (j. 1944).
- 1978 – Cearbhall Ó Dálaigh, Irlandako 5. presidentea (j. 1911).
- 1985 – Michael Redgrave, britainiar aktorea (j. 1908).
- 1987 – István Csala, hungariar politikaria (j. 1899).
- 1990 – Luisín Rodríguez, Luisín, espainiar futbol jokalari eta entrenatzailea (j. 1910).
- 1991 – Leo Fender, estatubatuar gitarra ekoizlea (j. 1909).
- 1992 – Claude Bricage, frantziar argazkilaria (j. 1939).
- 1995 – Étienne Martin, frantziar eskultorea (j. 1913).
- 1998 – Galina Ulanova, errusiar dantzaria (j. 1910).
- 1999 – Jean Guitton, frantziar filosofo, idazle eta pentsalaria (j. 1901).
- 2000 –
- María Cristina Vicente, espainiar biologo eta unibertsitate irakaslea (j. 1948).
- Isabel Vicente García, espainiar ekintzailea eta militante komunista (j. 1916).
- 2001 – Dora Alonso, kubatar idazlea (j. 1910).
- 2002 – Zeni Pereira, brasildar aktorea (j. 1924).
- 2011 – Nikolai Andrianov, sobietar gimnasta artistikoa (j. 1952).
- 2012 – Tonino Guerra, italiar olerkari, antzerkigile, eleberrigile eta gidoilaria (j. 1920).
- 2013 –
- Chinua Achebe, nigeriar eleberrigile eta poeta (j. 1930).
- Pietro Mennea, italiar atleta, zalutasun-probetan espezializatua (j. 1952).
- 2014 – Joaquín Forradellas, espainiar filologo, idazle eta literatura kritikoa (j. 1938).
- 2016 – Ricardo Larraín, txiletar zinema-zuzendaria (j. 1957).
- 2017 –
- Henri Emmanuelli, frantziar politikari ezkertiarra, Alderdi Sozialistaren partaide historikoa (j. 1945).
- Martin McGuinness, IRAkoko liderra eta Sinn Feineko politikaria (j. 1950).
- 2018 – Ulrica Hydman Vallien, suediar artista, beirateetan eta dekorazio-pinturan espezializatua (j. 1938).
- 2020 –
- Aileen Baviera, filipinar politika-zientzialaria eta sinologoa (j. 1959).
- Lorenzo Sanz, espainiar enpresaburua, Real Madril klubeko presidentea (j. 1943).
- 2021 –
- Nawal el Saadawi, egiptoar idazle feminista (j. 1931).
- Adam Zagajewski, poloniar olerkaria (j. 1945).
- 2022 –
- Yvan Colonna, Korsika Askatzeko Nazio Frontearen kidea, Claude Érignac prefeta hiltzeagatik betiko kartzelara kondenatua (j. 1960).
- Soumeylou Boubèye Maïga, Maliko lehen ministroa (j. 1954).
Jaiak eta urteurrenak
aldatuKanpo estekak
aldatu