Wikipedia

Ekonomie van Suid-Afrika

Nasionale ekonomie
Ekonomie van Suid-Afrika
Gegewens verskaf deur Statistiek SA[1]. Internasionale Monetêre Fonds (IMF)[2] en Wêreldbank[3]
Geldeenheid 1 rand = 100 sent
Fiskale jaar 1 April – 31 Maart
Handelsorganisasies Wêreldhandelsorganisasie (WHO), Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG), Suider-Afrikaanse Doeane-unie (SADU)
Statistieke
Bruto nasionale inkomste – geranglys 36ste (in 2022)
BBP (2020) $335 miljard (nominaal)
$792 miljard (KKP)
Groei van reële BBP (2020) -6.4%
Reële BBP per capita (2020) $ 5 673 (nominaal)
BBP volgens sektore (2020) Landbou, bosbou, seevisserye en mynbou (7.4%), vervaardiging (11.5%), elektrisiteit, water en gas (2.4%), boubedryf (2.6%), handel en toerisme (11.5%), vervoer en kommunikasie (7.4%), finansiële dienste (23.8%), openbare dienste (8.6%), persoonlike dienste (15.5%) en netto belasting (9.4%).
Bruto buitelandse valutareserwes $57.2 miljard (31 Januarie 2022)[4]
Inflasiekoers (verbruikersprysindeks) 5.7% (Januarie 2022)
Arbeidsmag 21.9 miljoen (September 2021)
Werkloosheid 34,9% (September 2021)
Hoofnywerhede Mynbou (platinum, goud, chroom, diamante), motorvervaardiging, metaalverwerking, masjienbou, tekstiele, yster, staal, chemiese nywerhede, kunsmis en voedselverwerking
Handelsvennote[5]
Uitvoere R1 818,8 miljard (2021)
Vyf grootste uitvoerbestemmings Volksrepubliek China 11%, Verenigde State 10,6%, Duitsland 8,5%, Japan 6,7% en Verenigde Koninkryk 6,6%
Invoere R1 379,8 miljard (2021)
Vyf grootste lande van oorsprong vir invoere Volksrepubliek China 21%, Duitsland 8,1%, Verenigde State 7%, Indië 5,7% en Saoedi-Arabië 4,4%.
Openbare finansies[6]
Internasionale skuldlas R844 miljard (Desember 2021)
Totale skuldlas R4 000 miljard (2022/2023 geskat)
Staatsinkomste R1 770 miljard (2022/2023 geskat)
Staatsuitgawes R2 157 miljard (2022/2023 geskat)

Die ekonomie van Suid-Afrika word as 'n ontwikkelende mark beskou. Dit is tans die wêreld se 39ste grootste ekonomie in terme van nominale bruto binnelandse produk (BBP) in dollars.[7] Volgens koopkragpariteit het die land die wêreld se 31ste grootste ekonomie.[8] Suid-Afrika se BBP per capita (in nominale dollars) lê 111ste op die lys van lande.[9] Die land se ekonomie word as die mees gevorderde in Afrika beskou, hoewel dit kleiner is as dié van Nigerië en Egipte.[10] Die Suid-Afrikaanse ekonomie is gediversifiseer en beskik oor die vasteland se grootste vervaardigingsektor, ʼn sterk mynbousektor, gevorderde finansiële dienste (wat onder meer Afrika se grootste handelsbank insluit), moderne infrastruktuur (soos lughawens, hawens en hoofweë) en is verantwoordelik vir die bykans die helfte van alle elektrisiteit wat in Afrika opgewek word. Die rand, Suid-Afrika se geldeenheid, was in 2019 (toe die laaste driejaarlikse opname gedoen is) die wêreld se 18de mees verhandelde geldeenheid – twee posisies hoër as in 2016.[11] Die grootste uitvoerbestemmings vir Suid-Afrikaanse produkte is China, die Verenigde State, Duitsland, Japan en die Verenigde Koninkryk.[5] Die vyf lande waarvan die meeste goedere na Suid-Afrika ingevoer word, is China, Duitsland, die Verenigde State, Indië en Saoedi-Arabië.[5] Suid Afrika is 'n lid van verskeie wêreldorganisasies wat handel en ekonomiese groei bevorder, insluitend die Internasionale Monetêre Fonds, die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap, die Wêreldhandelsorganisasie, die Afrika Vasteland Vryhandelsooreenkoms, die Gemeenskaplike Monetêre Gebied (wat ook Namibië, Lesotho en Eswatini insluit), en die Suider-Afrikaanse Doeane-unie.

Minerale rykdom en landbou

wysig

Die land se ekonomie word deur 'n oorvloed van natuurlike hulpbronne aangevuur. Die ontdekking van diamante in die Kimberley-omgewing in 1867 en van goud in die Witwatersrand in die 1880’s het die basis vir Suid-Afrika se ekonomiese ontwikkeling gelei.[12] Vandag beskik die land oor 88% van die wêreld se platinumreserwes, 80% van die mangaanreserwes, 72% van die chroomreserwes en 13% van die goudreserwes.[13] Die Witwatersrand bly die wêreld se grootste goudreserwebron.[14] Suid-Afrika beskik ook oor 10% van die wêreld se titaanreserwes, 25% van die sirkoniumreserwes, 40% van die vermikulietreserwes en 17% van veldspaltreserwes.[13]

Benewes die minerale rykdom van Suid-Afrika, is die land se ander primêre sektor, landbou, 'n belangrike bedryf wat inskakel by vervaardiging, op grootskaal mense in diens neem en bydra tot die land se tegnologiese vooruitgang. Die Suid-Afrikaanse landboubedryf is steeds 'n netto uitvoerder van produkte – dit beteken die land voer meer landbouprodukte uit as in.[15] Gedurende 2020 het die uitvoer van Suid-Afrikaanse landbouprodukte $10.2 miljard beloop, oftewel 3% meer as in 2019.[15] In 2020 het die invoer van landbouprodukte met 8% gedaal en bygedra tot die 26% styging in Suid-Afrika se landbou-handelsurplus.[15] Die 10 grootste uitvoerprodukte, volgens waarde, in 2020 was sitrus, tafeldruiwe, wyn, appels en pere, mielies, neute, suiker, wol en vrugtesappe.[15]

Finansiële dienste

wysig

Suid-Afrika het verder die grootste finansiëledienstebedryf in Afrika. Die Johannesburgse Effektebeurs (JSE) se markkapitalisasie was in 2020 gelykstaande met 313% van die land se BBP.[16] Groot internasionale maatskappye, soos BHP (gediversifiseerde mynbou), Prosus/Naspers (internethandel), Anheuser-Busch InBev (bierbrouer), British American Tobacco (tabak), Glencore (metaalverhandeling), Richemont (luuksegoedere), Anglo American (gediversifiseerde mynbou) en South32 (gediversifiseerde mynbou) is op die beurs genoteer.[17] Verskeie Suid-Afrikaanse maatskappye het ná die aftakeling van apartheid en die oopstel van die land se ekonomie hul fokus internasionaal gewend. Van hierdie maatskappye sluit in Anglo American, MTN, Vodacom, Standard Bank, Gold Fields, Sasol en Sappi.

Suid-Afrikaanse banke, vernaam die grootste vier Absa, FirstRand, Nedbank en Standard Bank, het almal ná 1994 hul bedrywighede in Afrika uitgebrei. Standard Bank, die vasteland se grootste bank volgens bates, het bedrywighede in 20 ander Afrikalande.[18] FirstRand, wat First National Bank en Rand Merchant Bank insluit, het bedrywighede in agt ander Afrikalande en die Verenigde Koninkryk.[19] Absa het in agt ander Afrikalande besighede,[20] terwyl Nedbank deur sy 20% aandeelhouding in die Togolese Ecobank ʼn teenwoordigheid in 39 ander Afrikalande het.[21]

Mees gevorderde ekonomie in Afrika

wysig
 
Die sentrale sakekern van Johannesburg. Die metropool van Gauteng is in die ekonomiese hartland van Suid-Afrika geleë

Alhoewel Suid-Afrika se ekonomie in vergelyking met die ontwikkelde Westerse lande nog steeds klein is, word die land in Afrika-verband as 'n ekonomiese reus beskou. Sy bruto geografiese produk (BGP) is vier keer so groot as dié van sy buurstate in Suidelike Afrika en verteenwoordig sowat 25 persent van die hele Afrika se BGP.

Suid-Afrika spog met die belangrikste nywerheidsektor op die vasteland wat 40 persent van Afrika se totale nywerheidsproduksie oplewer, ontgin 45 persent van Afrika se minerale en wek meer as die helfte van Afrika se elektrisiteit op. In teenstelling met ander Afrikalande het Suid-Afrika sedert die middel van die 17de eeu oor 'n wit bevolking beskik wat sedert die laat 19de eeu 'n moderne kapitalistiese ekonomiese stelsel en infrastruktuur ontwikkel het. Land- en mynbou was die basis van die industrialisering, en vandag beskik die land reeds oor 'n hoogs ontwikkelde nywerheids- en dienstesektor. Sy bankstelsel behoort tot die modernstes ter wêreld, terwyl die Johannesburgse aandelebeurs volgens sy markkapitalisasie tot die 20 grootstes wêreldwyd behoort.

Suid-Afrika se nywerhede is in vier groot metropolitaanse gebiede gekonsentreer: Johannesburg, Pretoria en Vereeniging-Vanderbijlpark (provinsie Gauteng), die kusgebied van Durban en Pinetown (provinsie KwaZulu-Natal), die Kaapse Skiereiland met Kaapstad (provinsie Wes-Kaap) en die gebied van Gqeberha (voorheen Port Elizabeth) en Uitenhage in die provinsie Oos-Kaap. As die finansiële en nywerheidsentrum van Suid-Afrika lewer Gauteng sowat 30 persent van die nasionale BGP op.

Ekonomiese struktuur

wysig
 
Canal Walk-winkelsentrum in Kaapstad. Privaatverbruik vervul 'n steeds belangriker rol in die land se ekonomie

Die mynbousektor lewer tans 8,3 persent van Suid-Afrika se bruto binnelandse produk (BBP) op en verskaf werk aan meer as 'n halfmiljoen mense, waaronder talle werknemers met laer kwalifikasies. Verkope van minerale en ander mynbouprodukte lewer meer as 'n derde van die totale waarde van die land se uitvoere op.

Die finansiële sektor lewer die grootste bydrae tot die Suid-Afrikaanse BBP met sy aandeel van 19,3 persent. Die bedryf steun op 'n hoogs ontwikkelde bank- en versekeringswese en die Johannesburgse Effektebeurs (JEB). Die JEB se daaglikse omset is groter as dié van alle ander effektebeurse op die vasteland van Afrika in 'n periode van enkele maande.

Verwerkende nywerhede dra 11,1 persent tot die BBP by, maar sal oor die lang termyn deur vinnig stygende energiekoste, die gebrek aan geskoolde mannekrag en sterk mededinging uit die Volksrepubliek China onder sterk druk geplaas word.

Privaat (sowat 60 persent van die BBP) en staatsverbruik het sedert 1994 steeds belangriker ekonomiese faktore geword. Sedert die ekonomiese krisis van 2008/2009 het beleggings van die privaat sektor egter afgeneem. Teen die agtergrond van die regering se langtermynbeleid van ekonomiese bemagtiging van voorheen benadeeldes sal die staat gaandeweg 'n sterker rol as werkgewer en belegger speel. Openbare ondernemings sal hierin 'n sentrale rol vervul. Die belangrikste staatsondernemings is Eskom (monopolie op kragopwekking), Suid-Afrikaanse Lugdiens (South African Airways, lugredery), Sasol (olieproduksie, chemiese aanlegte), Denel (wapentuig) en Transnet (vervoer).

Bydraes tot die BBP

wysig
Bedryf[22] 2011 2014 2016
Mynbou en nywerhede 26,1% 25,4% 25,0%
Handel, gastronomie, hotelbedryf 14,5% 14,8% 15,2%
Vervoer, logistiek, kommunikasie 8,2% 10,0% 10,0%
Boubedryf 4,5% 4,1% 4,0%
Land- en bosbou, vissery 2,4% 2,5% 2,4%
Ander 44,3% 43,2% 43,4%

Ekonomiese beleid

wysig

Suid-Afrika se ekonomiese strategie steun op 'n ope ekonomie-beleid wat onder meer die verlaging van invoertariewe, die afskaling van subsidies, 'n markgerigte en mededingende wisselkoers en ekonomiese integrasie behels. Die land is onder meer by die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) betrokke en het 'n vryehandelsooreenkoms met die Europese Unie beding. Die belangrike veranderings op makro-ekonomiese vlak word sedert 1994 in 'n hoër groeikoers van die land se bruto nasionale produk (BNP), 'n laer inflasiekoers (wat in 1999 met 5,3 persent sy laagste vlak in dertig jaar bereik het) en 'n dalende begrotingstekort (weerspieël. Die samestelling van Suid-Afrika se BNP het in 2004 gunstig met dié van ander nywerheidslande vergelyk. Die tersiêre of dienstesektor se bydrae was 64,9 persent, die sekondêre of nywerheidssektor was die tweede belangrikste met 24,5 persent, en die primêre sektor se bydrae, wat onder meer land- en mynbou behels, het 10,6 persent beloop.[23]

Die GEAR-program

wysig

In 1996 het die Suid-Afrikaanse regering sy nuwe model van makro-ekonomiese beleid, GEAR ("Growth, Employment and Redistrubition"), begin toepas wat die vroeëre modelle van binnewaarts gerigte en dikwels staatsbeheerde ekonomiese ontwikkeling soos die Bothanomics van die 1980's vervang het. Die GEAR-program het die privaatsektor as die dryfkrag agter die ekonomiese groei van die land geïdentifiseer en daarnaas ook die volledige integrasie van Suid-Afrika in die globale ekonomie behels. Die program was veral daarop gemik om van Suid-Afrika 'n gewilde bestemming vir regstreekse buitelandse beleggings te maak. Vryehandelooreenkomste soos dié met die Europese Unie en die SAOG sou in die nabye toekoms deur 'n soortgelyke ooreenkoms met die Suid-Amerikaanse MERCOSUR-lidstate uitgebrei word. Die mededingendheid van die Suid-Afrikaanse ekonomie is as een van die sleutelfaktore aangewys om buitelandse beleggers te lok, en volgens die Wêreldekonomiese Forum (WEF) se jaarlikse verslag is Suid-Afrika na Tunisië, Mauritius, Botswana, Namibië, Marokko en Egipte die sewende mees mededingende ekonomie in Afrika.[24]

 
Kantoor van Absa in Kaapstad. Die verkoop van Sanlam se Absa-aandele aan die Britse Barclays Bank-groep was tot dusver die grootste buitelandse belegging in Suid-Afrika

Die begrotingstekort het tussen 1994 en 1999 veral danksy die privatisering van staatsbeheerde maatskappye soos byvoorbeeld Telkom en Sun Air van 8 tot 1,9 persent verminder. Die regering se privatiseringsbeleid het in die fiskale jaar 1996/97 'n aanvang geneem en die verkoop van aandele van staatsbeheerde ondernemings (wat op die Suid-Afrikaanse mark dikwels as monopoliste optree) behels, waaronder ESKOM (elektrisiteit), Suid-Afrikaanse Lugdiens (SAL), Transnet (pad- en spoorwegvervoer) en Telkom die enigste telefoondiensverskaffer met landlyne). Die regering het daarnaas in 1999/2000 ook begin om die selfoonmark te dereguleer en 'n derde lisensie vir 'n diensverskaffer beskikbaar gestel.

Die volume van regstreekse buitelandse beleggings (RBB) sal 'n meer beslissende rol speel in die ekonomiese ontwikkeling van die land. Die privatiseringsbeleid het veral RBB uit lande soos die Verenigde State, Maleisië, die Verenigde Koninkryk, Duitsland, Japan, Switserland en die Republiek van Ierland gelok. Nogtans het die vloei van RBB na Suid-Afrika in 1997 volgens die Industrial Development Corporation (IDC) net 0,4 persent van die wêreldwye vloei van RBB beloop.[25]

Hierdie syfer was baie ongunstig in vergelyking met ander ontwikkelende lande. In die tydperk tussen 1994 en 1999 het regstreekse buitelandse beleggings in Brasilië VS$ 106 per capita, in Argentinië VS$ 252 en in Chili selfs VS$ 333 beloop, terwyl daar in Suid-Afrika net VS$ 32 per capita belê en daarnaas selfs 'n netto kontantuitvloei van beleggings ter waarde van VS$ 1,6 miljard aangeteken is.[26]

Hiervoor was veral die internasionale aktiwiteite van Suid-Afrikaanse multinasionale ondernemings soos Anglo-American Corporation, BHP Billiton, Ou Mutual, Suid-Afrikaanse Brouerye (tans SABMiller) en Dimension Data verantwoordelik.[27] Dimension Data het sy bedrywighede na 36 lande op vyf vastelande uitgebrei. Anglogold, die grootste goudprodusent en tweede grootste mynboumaatskappy ter wêreld, het in 2003 die Australiese maatskappy Acacia Resources gekoop en produseer daarnaas ook in lande soos Argentinië, Brasilië en die Verenigde State.[28] Suid-Afrikaanse ondernemings soos SABMiller, Sappi Bpk. en Barlow Bpk. verskyn op die UNCTAD se lys van die 50 grootste multinasionale maatskappye uit ontwikkelende lande.[29]

Alhoewel die Britse bankmaatskappy Barclays in 2005 'n beherende aandeel in die Suid-Afrikaanse Absa Groep bekom het in 'n transaksie ter waarde van VS$3 miljard,[30] wat die grootste regstreekse buitelandse belegging in Suid-Afrika verteenwoordig, bly die feit dat die meeste RBB net gebruik word om bestaande Suid-Afrikaanse maatskappye of hulle aandele te koop nog steeds kommerwekkend.

Die jaarlikse groeikoers van die Suid-Afrikaanse BNP was in die tydperk tussen 1998 en 2000 laer as die 4 persent wat in die GEAR-program beplan was en het slegs 'n gemiddelde 2,7 persent beloop en het die lae RBB weerspieël wat in hierdie periode net VS$3 miljard beloop het. Die meeste wêreldwye RBB het nog steeds na Oos-Asiatiese lande gevloei.

Vorms van regstreekse buitelandse beleggings in Suid-Afrika (1994–1999)[31]

Vorm Gemiddelde jaarlikse persentasie 1994–1999
Samesmeltings en oornames 60,4%
Uitbreiding 17,3%
Nuwe beleggings 16,7%
Finansiële beleggings 4,5%
Voornemens -3,1%
Likwidasies 0,6%
Disinvestering -1,5%

Ekonomiese ontwikkeling

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Geskiedenis van die ekonomiese ontwikkeling van Suid-Afrika.

Oorspronge van 'n verdeelde samelewing

wysig

Suid-Afrika word dikwels uitgebeeld as 'n verdeelde samelewing waarin 'n klein klas van besittendes teenoor 'n arm meerderheid staan. Alhoewel hierdie soort stellings die probleem moontlik oorvereenvoudig, het die groot ongelykhede in inkomsteverspreiding hul oorsprong in die laat 19de eeu toe die ontwikkeling van Suid-Afrika se eie vorm van kapitalisme ná die begin van diamante-ontginning in 1867 en goudmynbou in 1886 dramaties begin versnel het.[32]

Klein eilande van handels- en agrariese kapitalisme is al vroeër in kusgebiede gevestig wat deur die Britte gekoloniseer is, terwyl die Afrikanerbevolking in binnelandse Suid-Afrika nog steeds in 'n voor-kapitalistiese ekonomie geleef het, net soos onafhanklike swart boere in gebiede wat nog nie deur blankes oorheers is nie. As kolonie was Suid-Afrika voor die ontwikkeling van sy mynboubedryf niks meer as 'n geopolities belangrike besitting nie, 'n gebied dus waar die Britte as koloniale moondheid hulle tot die oorheersing van relatief klein kusgebiede kon beperk. Toe diamante en goud ontdek is, is die Kaap se ware ekonomiese potensiaal vir die eerste keer onthul. Tegelykertyd is die ekonomiese ontwikkelingskoers vir die volgende eeu vasgeskryf.

Danksy 'n groot invloei van Britse kapitaal is Suid-Afrika se mynboubedryf op die wêreldkaart geplaas. Saam met die ontstaan van dié hoogs gesentraliseerde bedryf het groot getalle geskoolde en halfgeskoolde immigrante uit Europa na Suid-Afrika gestroom sodat die persentasie blanke inwoners tot baie hoër vlakke as elders op die Afrikavasteland gestyg het. Swart Suid-Afrikaners se bydrae tot die ekonomiese ontwikkeling het beperk gebly tot die voorsiening van ongeskoolde mannekrag, waarby die goed georganiseerde blanke arbeidsbevolking alles gedoen om hierdie erge ongelykheid met administratiewe maatreëls en wette vas te skryf. Die ongewone alliansie tussen blanke werkers en Suid-Afrika se kapitalistiese klas sou voortduur tot in die 1970's, net soos die fokus op mynbou en landbou wat van die land se nywerheidsektor 'n marginale bedryf gemaak het. Dit het eers later, veral gedurende die Tweede Wêreldoorlog, stewige groei getoon.

Die Britse Ryksuitstalling van 1936

wysig

Die Britse Ryksuitstalling, wat nog in dieselfde in Johannesburg gehou sou word – en dus vir die eerste keer buite die Verenigde Koninkryk – het, net soos die vinnige pas van groei en ontwikkeling in Suid-Afrika, sentraal gestaan in 'n toespraak wat op 23 Januarie 1936 deur Lord Riverdale of Sheffield in die British Empie Club gelewer het. Een jaar tevore het Suid-Afrikaners die 25ste jaardag van die stigting van die Unie van Suid-Afrika gevier.

Die kwarteeu tussen 1910 en 1935 is deur 'n ongewone demografiese ontwikkeling gekenmerk wat die blanke bevolking met meer as vyftig persent laat styg het, teenoor 'n groeikoers van meer as veertig persent vir Suid-Afrikaners van nie-Europese afkoms. Dié aanwas het gepaard gegaan met 'n ongekende groei in die vrugte- en mynboubedryf. So het die uitvoer van vars vrugte na die Verenigde Koninkryk van 'n jaarlikse gemiddeld van ₤15 000 voor die Eerste Wêreldoorlog gestyg tot ₤2 270 000 in 1934.

Ook die nywerheidsektor het in daardie periode groot vordering getoon. Suid-Afrika was destyds die tweede belangrikste uitvoermark vir Britse goedere na Brits-Indië, met uitvoere ter waarde van ₤32 miljoen in 1934. In die volgende jaar het 49 persent van Suid-Afrika se invoere uit die Verenigde Koninkryk gekom. Met die oog op 'n verdere uitbreiding van handelsbande is die besluit geneem om die eerste Britse Ryksuitstalling buite die Britse Moederland in Suid-Afrika se nywerheidsmetropool Johannesburg te hou.[33]

Groeifase ná die Tweede Wêreldoorlog

wysig

Suid-Afrika se mineraalskatte, goedkoop mannekrag, tegniese kundigheid en immigrasie van gekwalifiseerdes uit oorsese lande het ná die Tweede Wêreldoorlog die basis vir 'n langdurige en stabiele groeifase gevorm wat tot 1974 sou duur. Die land se hoogs ontwikkelde mynbousektor en sy groeiende binnelandse mark was trekpleisters vir buitelandse beleggings. In die eerste helfte van die 1970's het die land miljarde met die uitvoer van goud, minerale en steenkool verdien, en met dié inkomste kon die land werkgeleenthede vir ongeskooldes in die mynbousektor net soos werkgeleenthede vir blankes in 'n vinnig groeiende staatsdiens bekostig.

Die eerste oliekrisis in 1973 het Suid-Afrika in 'n langdurige resessie gedompel waarvan die land eers in 1979 herstel het. Ná die tweede oliekrisis het Suid-Afrika vanaf 1982 'n nog groter insinking beleef nadat pryse vir minerale op die wêreldmark skerp gedaal het. Die krisis het al hoe groter geraak deur die Amerikaanse dollar se dramatiese waardeverlies – pryse vir goud, diamante en mineraaluitvoere op internasionale markte word juis in dié geldeenheid bereken. Steenkooluitvoere het gedaal nadat ruolie voortdurend goedkoper geword het.

Sodoende het die land met 'n voortdurende tekort aan buitelandse valuta te kampe gehad. Die bruto binnelandse produk het ingekrimp, die per-capita-inkomste het tussen 1981 en 1987 met 'n jaarlikse gemiddeld van 1,7 persent afgeneem, terwyl inflasiekoerse skerp gestyg het. Die feit dat talle belangrike oorsese handelsvennote ekonomiese sanksies weens Suid-Afrika se beleid van rasseskeiding ingestel het as politieke komponent tot die krisis bygedra.

Ekonomiese vooruitsigte en ontwikkeling tot 2008

wysig
 
Durban is die besigste handelshawe op die vasteland van Afrika

Teen die begin van die 21ste eeu het die land nog voordeel uit sy politiese en makro-ekonomiese stabiliteit getrek. Die hoogs ontwikkelde infrastruktuur, finansiële bedryf en die groeiende nywerheids- en dienstesektor maak van die land 'n ekonomiese lokomotief vir Afrika. Suid-Afrikaanse ondernemings is tans die belangrikste beleggers op die vasteland.

Lae rentekoerse en die vertroue van privaathuishoudings en -ondernemings in die ekonomie het veral die binnelandse vraag in die afgelope jare aangedryf. Die gemiddelde groeikoers het in die afgelope jare omtrent vier persent beloop, terwyl die inflasiekoers binne die bandbreedte van drie tot ses persent gebly het, soos deur die Suid-Afrikaanse Reserwebank beplan. Die sterk rand het egter uitvoergerigte sektore soos die myn- en landbou onder toenemende druk geplaas. Met die verswakking van die rand se waarde teenoor die VSA-dollar en die euro sal uitvoere weer kan styg. In die volgende jare sal die gemiddelde groeikoers van die ekonomie na ramings steeds omtrent vier persent beloop.

Die lae spaarsyfer van net 13 persent van die bruto binnelandse produk (BBP) vergelyk baie ongunstig met ander lande. Die Suid-Afrikaanse staat se skuldlas beloop tans sowat 35 persent van die BBP.

Die hoë werkloosheidsyfer van veertig persent bly sorgwekkend. Die aantal werksgeleenthede in die mynbou neem steeds af, terwyl die staatssektor een van die belangrikste werkskeppers bly.

Ekonomiese ontwikkeling sedert 2008

wysig
 
Trevor Manuel, gewese minister van finansies en huidige voorsitter van die Nasionale Beplanningskommissie

Ná 'n dekade van ekonomiese opswaai, waartydens groeisyfers van tot by vyf persent aangeteken is, het hierdie groei in 2008 as gevolg van die internasionale finansiële en ekonomiese krisis verstadig tot 3,1 persent in 2008. Volgens die amptelike statistiese diens Statistieke SA het die Suid-Afrikaanse ekonomie in die vierde kwartaal van 2008 met 1,8 en in die eerste kwartaal van 2009 selfs met 6,4 persent gekrimp. Die land is sodoende vroeg in 2009 vir die eerste keer in 17 jaar in 'n resessie gedompel.

Daar is druk op die Suid-Afrikaanse Reserwebank uitgeoefen om sy rentekoers – wat met 7,5 persent in Augustus 2009 in vergelyking met ander lande relatief hoog was – te verlaag. Volgens 'n besluit van die Reserwebank, wat op 25 Junie 2009 geneem is, is hierdie koers nogtans voorlopig nie aangepas word nie, aangesien die inflasiekoers van 8,0 persent nie binne die bank se teiken van tussen 3 en 6 persent was nie.

In sy nasionale begroting van 2009/10 het die destydse minister van finansies en huidige voorsitter van die Nasionale Beplanningskommissie, Trevor Manuel, in Februarie 2009 vyf ekonomiese doelwitte gestel:

  • die bestryding van armoede,
  • 'n stabiele groei in werkgeleenthede en meer geleenthede vir beroepsopleiding,
  • die verhoging van Suid-Afrika se ekonomiese slaankrag en die bevordering van beleggings,
  • die oorkoming van struikelblokke vir gelyke kanse en
  • die beheer en beperking van die publieke skuldlas met die oog op toekomstige ontwikkeling.

Die verwagte staatsinkomste sal 659 miljard ZAR, die staatsuitgawes 834 miljard ZAR beloop. Die staat sal onder meer in infrastruktuurprojekte (waaronder projekte in verband met die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010) ter waarde van 787 miljard ZAR oor 'n periode van drie jaar, kragopwekking (60 miljard ZAR) en ekonomiese stimulering (waaronder 870 miljoen ZAR vir die land se motorbedryf) bestee. Die regering sal daarnaas ook openbare middele vir die oplossing van sosiale uitdagings aanwend en onder meer 140,4 miljard ZAR aan onderwys bestee.

Suid-Afrika se bruto binnelandse produk (BBP) het ná drie kwartale met negatiewe groei eers in die vierde kwartaal van 2009 weer met 3,2 persent gegroei. Vir die hele jaar is 'n negatiewe groei van 1,5 persent aangeteken, veral as gevolg van 'n laer binnelandse vraag en krimpende uitvoere.

Ekonomiese kernsyfers[34] 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Bruto binnelandse produk (BBP, nominaal, in miljard VS$) 274,2 284,2 363,5 408,7 391,0 353,9
BBP per capita (KKP, in VS$) 10 403 10 217 10 541 10 970 11 302 11 525
Reële groei van BBP in % 3,6 -1,5 2,9 3,1 2,5 1,9
Bevolking (in miljoene) 48,69 49,32 49,99 51,77 51,20 52,80
Inflasiekoers (VPI, jaarlikse gemiddeld in %) 11,5 7,1 4,3 5,0 5,6 5,7
Staatsverbruik (in %) 30 33 32 32 32 32
Begrotingstekort (in % van die BBP) -0,4 -4,9 -4,8 -4,8 -5,2 -4,0
Tekort op die lopende rekening (in % van die BBP) -7,2 -4,0 -2,8 -3,3 -6,1 -5,8
Openbare skuldlas (in % van die BBP) 23,4 27,4 31,3 35,1 35,4 39,7
Werkloosheid in % 21,9 24,3 24,0 23,9 24,9 24,7

Arbeidsmag

wysig

Die bestryding van armoede

wysig

Suid-Afrika word as 'n middelinkomsteland geklassifiseer. Nogtans word die meeste Suid-Afrikaners volgens internasionale standaarde as arm beskou. Die inkomste van Swart huishoudings het tussen 2000 en 2005 met sowat 9 persent gestyg, en sedert 1994 het 'n bykomende nege miljoen mense toegang tot skoon water en 1,5 miljoen huishoudings toegang tot elektrisiteit gekry. Van Suid-Afrika se 10,7 miljoen huishoudings het in 2005 meer as drie miljoen nog steeds geen toegang tot elektrisiteit, en agt miljoen van sy 43 miljoen inwoners het geen regstreekse toegang tot skoon water nie.

Daar het wél 'n herverdeling van inkomste plaasgevind. Tussen 1970 en 1990 het die Blanke bevolking se aandeel aan die totae inkomste van 71 tot 54 persent gedaal, terwyl Swart mense se aandeel tot 33 persent gestyg het. Die rykste tien persent van die bevolking was in 1975 merendeels Wit mense (95 persent), in 1996 egter nog net 22 persent.

Vigs

wysig
 
Suider-Afrika het die hoogste persentasie van MIV-besmette persone en Vigs-lyers wêreldwyd

Vigs oefen 'n groot invloed op Suid-Afrika se ekonomie uit, aangesien tans sowat tien persent van die bevolking MIV-positief is. Die openbare gesondheidsektor se besteding sal na verwagting tussen 2005 en 2010 van ZAR 28 miljard tot 38 miljard groei, terwyl Suid-Afrika se bruto nasionale produk in 2010 17 persent of VS$ 22 miljard laer sal wees as gevolg van VIGS-sterftes en die koste vir die behandeling van siekes. Vigs sal waarskynlik ook die winsgewendheid van multinasionale maatskappye raak deur laer produktiwiteit, hoër koste vir nuwe aanstellings, 'n tekort aan mannekrag en die stygende koste vir mediese fondse, pensioene en sterftevoordel. 'n Tipiese Suid-Afrikaanse onderneming sal na ramings sowat 'n vyfde van sy personeel as gevolg van Vigs-sterftes verloor.[35] As mens in ag neem dat die president Thabo Mbeki nog steeds betwyfel dat daar 'n samehang tussen die MIV-virus en Vigs bestaan en sy minister van gesondheid 'n pamflet versprei het waarin Westerse lande beskuldig is dat hulle Vigs sou gebruik om Swart mense dood te maak is dit duidelik dat Suid-Afrikaanse ondernemings hulle eie maatreëls sal moet tref om die uitbreiding van Vigs te bestry.

Van die maatskappye wat reeds hul eie programme in hierdie verband ingestel het is AngloGold (Suid-Afrika se grootste goudmynboumaatskappy), die brouery SABMiller en die papiervervaardiger Mondi.[35] Van AngloGold se werknemers (kantoorwerkers ingesluit) was 24 persent in 1998 MIV-positief, terwyl 53 persent aan seksueel oordraagbare siektes gely het. SABMiller het nie eers inligting in hierdie verband verstrek nie om nie sy bierverkope aan Suid-Afrikaanse verbruikers in gevaar te stel nie. Mondi het 'n opleidingsprogram ingestel sodat kollegas kan inspring sodra 'n werknemer siekteverlof toegestaan word, asook 'n gesondheidsprogram wat MIV-positiewe werknemers help om gesond te bly.

Ander multinasionale ondernemings het begin om drie geskoolde werknemers in diens te neem vir elke gekwalifiseerde werksgeleentheid sodat siekes en oorledenes gou vervang kan word. Vigs begin ook die mediese fondse van ondernemings raak en dwing hulle om eerder eksterne diensverskaffers in te skakel as om self personeel aan te stel.

Opgeleide mannekrag

wysig

Tussen 1970 en 1995 het die werkgeleenthede vir hoogs geskoolde vaklui met meer as 300 persent toegeneem, terwyl die vraag na laer geskoolde werkers in die nywerheids- en landbousektor met sowat 54 persent afgeneem het.[36] Hierdie ontwikkeling het gepaard gegaan met die snelle groei van die tersiêre of dienstesektor en word ook weerspieël in die hoë verhouding van kapitaal tot mannekrag wat in die dienstesektor met 117 persent gestyg het. Die tegnolgiese vooruitgang en Suid-Afrika se toenemende integrasie het die struktuur van die nasionale ekonomie duidelik verander. Die aandeel van geskoolde werkers het tussen 1970 en 1997/98 van 38 tot meer as 57 persent toegeneem, terwyl ongeskoolde werkers se aandeel van 62 tot 43 persent verminder het.

 
Plaaswerkers (1989)

Ondanks die skerp daling van die Suid-Afrikaanse rand se eksterne waarde in die jare 1996, 1998 en 2001 het daar geen volgehoue groei van uitvoere en gepaardgaande skepping van werkgeleenthede plaasgevind nie. In die periode tussen 1994 en 2000 het die aantal werkgeleenthede in die privaatsektor selfs met 15 persent verminder, en die werkloosheidsyfer is volgens 'n breër definisie op sowat 37 persent beraam.

Beleggings in die privaatsektor het sedert 1994 feitlik onveranderd gebly en was in 2005 met 10,7 persent van die BGP selfs laer as in 1994. Dit is verbasend dat – alhoewel die winste van beleggings in Afrika in die periode tussen 1990 en 1994 sowat 60 persent hoër was as in ander ontwikkelende lande – baie min RBB na hierdie vasteland gevloei het.[37] Net soos in ander Afrika-lande speel die knellende tekort aan opgeleide mannekrag 'n belangrike rol by hierdie probleem.

Dit is net bedrywe soos vervoer en vervoertoerusting, telekommunikasie en inligtingstegnologie wat die meeste geskoolde vaklui benodig en waarop ook die meeste RBB gekonsentreer is. Dit is nog steeds Suid-Afrika se Blanke bevolking wat die meeste geskoolde werkers oplewer, maar tans kan die aanbod nie in die ekonomie se behoeftes voorsien nie. Die persentasie ingenieurs en ander tegnies opgeleide personeel het in Suid-Afrika tussen 1992 en 2004 van 3,6 tot minder as 2 persent van die totale beskikbare mannekrag gedaal, net soos die persentasie studente in natuurwetenskappe en ingenieurswese, wat in 1997 16 persent teenoor 1985 se 19 persent beloop het. Die aantal emigrante, waaronder baie hoogs opgeleide vaklui, word in die periode tussen 1989 en 1997 op meer as 200 000 beraam, terwyl Suid-Afrika se huidige immigrasiewette plaaslike ondernemings die kans ontneem om groter getalle oorsese vaklui in diens te neem. Veral die inligtingsbedryf ondervind tans 'n knellende tekort aan opgeleide werknemers. Volgens 'n ondersoek van SAITIS (1999) het in 1998 31 persent van Suid-Afrika se IT-bestuurders, 29 persent van die programmeerders en 23 persent van die stelselontleders die land verlaat.[38]

Die produktiwiteit van Suid-Afrikaanse werkers (dit wil sê die BNP per werker) het sedert 1995 met 'n gemiddelde jaarlikse koers van 2,5 persent gegroei, maar is nog steeds laer as dié van mededingende nuwe nywerheidslande in Oos-Asië soos die Republiek China (+4,7 persent), Suid-Korea (+4,51 persent), Hongkong (+3,7 persent) en Singapoer (+3,0 persent). Die arbeidsproduktiwiteit is nou verbonde aan die verwerkingskoste per eenheid wat in Suid-Afrika se nywerheidsektor duidelik gestyg en sodoende die groei in produktiwiteit verlaag het.[39] Hierdie ontwikkeling maak dit baie moeilik vir Suid-Afrikaanse ondernemings om op die wêreldmark mee te ding.

Die probleem word ook deur 'n vergelyking van die nywerheidsektor se produktiwiteitsgroei in die tydperk tussen 1972 en 1990 met ander lande verduidelik: Terwyl dit in Suid-Afrika slegs 'n gemiddelde jaarlikse koers van 0,9 persent bereik het, het die groei in die Volksrepubliek China 9,7 persent, in Suid-Korea 8,2 persent, in Indonesië 7,6 persent en in die Republiek China 5,9 persent beloop. Die jaarlikse inkomste van 'n nywerheidswerker in 1993 was VS$ 9 088 in Suid-Afrika teenoor VS$ 3 550 in Zimbabwe, VS$ 3 311 in Botswana en VS$ 656 in die Volksrepubliek China.[40] Suid-Afrika sal dus nie in staat wees om op die basis van lae arbeidskoste met hierdie ekonomieë mee te ding nie.

Infrastruktuur

wysig

Een van die min positiewe gevolge van die resessie, waarin Suid-Afrika in 2008/2009 gedompel is, was die laer kragverbruik van die mynbousektor en verwerkende nywerhede. Daar is dus geen kragtekorte meer aangeteken nie. Swak instandhouding, vaardigheidstekorte en die ontoereikende kapasiteit van bestaande kragsentrales sal in die volgende opswaaifase egter weer tot elektrisiteitsprobleme kan lei. Nuwe kragsentrales sal eers vanaf die jaar 2012 beskikbaar wees.

Volgens die Internasionale Energie-agentskap (IEA) het Suid-Afrika se totale primêre energieverbruik in 2005 127,6 miljoen ton olie-eenhede beloop.

Elektrisiteit

wysig

Suid-Afrika is die vasteland se grootste kragopwekker en het teen die einde van 2021 'n geïnstalleerde kapasiteit van 55 778 megawatt (MW) gehad.[41] Volgens Eskom, die staatsbeheerde opwekker en transmissienetwerk, sal hierdie kapasiteit teen 2031 altesaam 84 121 MW bereik, te danke aan meer wind- en son-krag asook die gebruik van gas as ’n brandstof vir elektrisiteitsopwekking.[41] Ondanks die planne vir groter opwekkingsvermoë, gaan Suid-Afrika sedert 2008 gebuk onder sporadiese kragonderbrekings weens swak onderhoud by Eskom se verouderende steenkoolkragsentrales.[42] Besteding aan instandhouding by Eskom se 30 kragsentrales is vir baie jare verwaarloos en van die redes daarvoor sluit in 'n stygende skuldlas, korrupsie en 'n gebrek aan vaardighede.[42] Dit is veral die beweerde korrupsie wat by Eskom plaasgevind het, wat die maatskappy se finansiële vermoë ingeperk het. Bewerings van korrupsie by Eskom het onder die loep van die Regterlike Kommissie van Ondersoek na Bewerings van Staatskaping, onder leiding van adjunkhoofregter Raymond Zondo, gekom.[43]

Kort ná die eerste kragonderbrekings Suid-Afrika in 2008 begin tref het, het die regering besluit om private kapitaal te lok ten einde die land se kragopwekkingsvermoë te vergroot. Hierdie nuwe kapasiteit sou van hernubare energiebronne gebruik maak. In 2010 loods Suid-Afrika se nasionale tesourie en die departement van minerale hulpbronne en energie die Kantoor vir Onafhanklike Kragprodusente en sluit 'n memorandum van verstandhouding met die Ontwikkelingsbank van Suider-Afrika ten einde hernubare kragprojekte te lewer.[44] Die program is die Onafhanklike Kragprodusente Verkrygingsprogram (oftewel REIPPPP) gedoop. Teen einde Junie 2021 is 5 250 MW se nuwe hernubare energie aan die nasionale transmissienetwerk gekoppel.[45] Die program het sedert sy ontstaan reeds R41,8 miljard se buitelandse belegging gelok en meer as 60 000 werksgeleenthede tydens die boufase geskep.[45] Totale belegging in die program beloop R209,7 miljard vir 112 projekte.[45]

Verspreiding van tegnologie as deel van die regering se hernubare energieprogram[45]
Gekontrakteer Operasioneel
Windkrag 3 357 MW 2 513 MW
Gekonsentreerde sonkrag 600 MW 500 MW
Fotovoltaïse sonkrag 2 292 MW 2 212 MW
Biomassa 74 MW 26 MW
Ander 99 MW 0 MW

Suid-Afrika se elektrisiteitslandskap gaan dus deur 'n omwenteling waar daar van steenkoolbrandstof na hernubare bronne beweeg word. Die land steun steeds op steenkool vir ongeveer 88 persent van sy kragopwekking en is gevolglik die wêreld se veertiende grootste vrysteller van koolstofgasse.[46] Tydens die Verenigde Nasies se Raamwerk Konvensie oor Klimaatsverandering (VN Klimaatsverandering) se sitting in Parys, Frankryk in 2015, het Suid-Afrika hom verbind tot die vermindering van koolstofvrystellings.[47] Tydens die 26ste sitting van die VN Klimaatsverandering in November 2021 in Glasgow, het die Verenigde State, Verenigde Konkryk, Frankryk, Duitsland en die Europese Unie finansiële steun ter waarde van $8,5 miljard aan Suid-Afrika beloof ten einde sy energie-opwekking te ontkool.[48] In antwoord het President Cyril Ramaphosa 'n Taakspan vir Klimaatsverandering in die lewe geroep en in Februarie 2022 vir Daniel Mminele, 'n voormalige uitvoerende hoof van Absa-groep en adjunkgoewerneur van die Reserwebank, as hoof daarvan aangestel.[49]

Vóór die Glasgow-beraad het die regering die wenners van die vyfde bodronde van die REIPPPP in Oktober 2021 aangekondig.[50] Altesaam 25 projekte met opwekkingsvermoë van 2 583 MW is gekies en sal na beraming R50 miljard se belegging lok en ongeveer 13 900 werksgeleenthede in die boufase skep.[50] President Cyril Ramaphosa het in sy staasrede van Januarie 2022 gesê uitnodigings vir tenders vir die sesde bodronde sal voor die middel van die jaar uitgestuur word.[51] Die sesde bodronde sal na verwagting 'n verdere 2 600 MW hernubare energie tot die land se kragpoel voeg.[51]

Water

wysig

Suid-Afrika se waterinfrastruktuur bestaan uit verskeie instansies. Daar is nege staatsbeheerde waterrade in Suid-Afrika: Rand Water, Umgeni Water, Overberg Water, Amatola Water, Bloem Water, Lepelle Northern Water, Magalies Water, Mhlathuze Water en Sedibeng Water.[52] Die Departement van Water en Sanitasie is die enigste aandeelhouer in elk van hierdie waterrade.[52] Hierdie waterrade lewer grootmaatwater aan kliënte soos munisipaliteite, myne en nywerhede. Weens die swak beheer oor hierdie kritiese infrastruktuur, het die minister van water en sanitasie, Senzo Mchunu, in Januarie 2022 gesê al die waterrade sal hersien word ten einde dienslewering te verbeter.[53] Waterrade gaan gebuk onder wanbestuur en plaaslike munisipaliteite wat nie hul waterrekenings kan betaal nie.[52]

Benewens die waterrade, is daar watergebruikersverenigings in die res van die land. Hierdie verenigings word ingevolge die Nasionale Waterwet (36 van 1998) gereguleer.[54] Ingevolge hierdie wetgewing kan waterverbruikers binne 'n sekere geografiese area 'n vereniging skep indien daar 'n behoefte bestaan.[54] 'n Vereniging word plaaslik deur waterverbruikers bestuur en beheer en is verantwoordelik vir die waterinfrastruktuur soos pypleidings en kanale.[54]

Gegewe dat Suid-Afrika 'n waterarm land is, is daar in die 1980's begin om op grootskaal water in Lesotho op te dam. Die Lesotho-Hoogland-waterprojek, soos dit bekend staan, word deur die staatsbeheerde Trans-Caledon-tonnelowerheid bestuur.[55] Die eerste fase van die projek is in 2003 afgehandel met die voltooiing van die Katsedam, Mohale- en Mueladam. Tydens hierdie fase van die projek is daar ook 'n inlaattoring, 'n oordragtonnel en 'n hidrokragstasie gebou.[55] Die eerste fase van die projek lewer 780 miljoen m3 water per jaar aan die Vaalrivierstelsel wat hoofsaaklik aan Johannesburg water voorsien.[55] Fase twee van die projek is in 2020 geloods en behels die bou van die 165m-hoë Polihalidam en 'n oordragtonnel van 37 kilometer lank.[55] Hierdie fase van die projek sal vir 'n verdere 465 miljoen m3 water aan die Vaalrivierstelsel sorg.[55]

Tydens die 2022 begrotingsrede het die regering gesê dat besteding op die land se waterinfrastruktuur vir die drie boekjare geëindig 2025 ongeveer R123,8 milard sal beloop.[6]

Paaie

wysig

Suid-Afrika beskik oor uitgebreide vervoerinfrastruktuur. Die land het ʼn geteerde padnetwerk van ongeveer 750 000 kilometer, die 10de langste in die wêreld.[56] Paaie wat deur die verskillende vlakke van regering onderhou word, beslaan ʼn lengte van 618 081 kilometer.[56]

Die Suid-Afrikaanse Nasionale Padagentskap is verantwoordelik vir die instandhouding van 21 403 kilometer se hoofpaaie, waarvan verskeie tolpaaie is.[56] Provinsiale regerings is verantwoordelik vir die instandhouding van die meeste paaie, naamlik 47 348 kilometer se teer- en 226 273 kilometer se grondpaaie.[56] Metrorade en munisipaliteite is verantwoordelik vir die meeste paaie se instandhouding, naamlik 323 057 kilometer.[56]

Volgens die departement van vervoer is die totale vervangingskoste van Suid-Afrika se paaie R2 000 miljard werd.[56] Tydens die 2022 begrotingsrede het die regering gesê dat besteding op die land se paaie vir die drie boekjare geëindig 2025 ongeveer R199,8 milard sal beloop.[6] Of hierdie besteding voldoende sal wees, is debateerbaar in die lig van die toestand van die land se paaie, veral provinsiale en munispale padnetwerke. In 'n verslag deur die konsultasiefirma Frost & Sullivan, wat in 2021 vrygestel is, is bevind dat 54 persent van die land se grondpaaie en 30 persent van die geteerde padnetwerk in "swak tot baie swak toestand" is.[57] Dit is veral die provinsiale regerings van die Oos-Kaap, Vrystaat, Limpopo, Mpumalanga en Noordwes wat sukkel om hul padnetwerke te onderhou.[57]

Internasionale handel en buitelandse beleggings

wysig

Buitelandse handel in 2009

wysig

Suid-Afrika se buitelandse handel het in 2009 met 24,66 persent afgeneem tot ZAR 1,06 miljard. Uitvoere het met 20,88 persent verminder tot ZAR 524 miljard, terwyl invoere 'n afname van 27,95 persent tot ZAR 540 miljard getoon het. Vanweë die laer invoere kon Suid-Afrika sy tekort op die handelrekening merkbaar verminder: terwyl nog in 2008 'n tekort van ZAR 87,7 miljard aangeteken is, het hierdie syfer aan die einde van 2009 nog net ZAR 16,4 miljard beloop.

Een van die hoofredes vir die sterk dalende tendens van invoere was die laer nywerheidsproduksie. Gevolglik moes sektore soos die motorbedryf minder onderdele en halfverwerkte goedere uit die buiteland invoer. Uitvoere het 'n dalende tendens vertoon weens die laer vraag na Suid-Afrikaanse minerale en motors. Daarnaas het die koopkrag van groot dele van die Suid-Afrikaanse bevolking as gevolg van die globale finansiële en ekonomiese krisis merkbaar gekrimp.[58]

Nog in 2008 was Duitsland, die VSA en Japan die belangrikste handelsvennote van Suid-Afrika. Hierdie prentjie het moontlik in 2009 verander aangesien die Volksrepubliek China minder deur die globale resessie en die krimpende wêreldhandel geraak is en sodoende na verwagting Duitsland en die VSA verbygesteek het.

Uitvoere in 2012

wysig
 
Die eksklusiewe ekonomiese sone van Suid-Afrika

Wat die persentasie afsetgebied van die ingevoerde Suid-Afrikaanse goedere en dienste betref, is hierdie land se wêreldwye aanvraag en ekonomiese impak maar uiters gering.

In Europa maak Suid-Afrikaanse goedere en dienste byvoorbeeld slegs 1,36% ($8,3 miljard) van die Verenigde Koninkryk (2012) se totale invoere uit.[59] Meer as die helfte van die Britse invoere uit Suid-Afrika bestaan uit diamante, goud en platinum.[60] So volg in dieselfde jaar ook Duitsland met slegs 0,52% ($5,7 miljard),[61] België-Luxemburg 0,87% ($3,6 miljard),[62] Nederland 0,49% ($2,6 miljard),[63] Italië 0,53% ($2,5 miljard),[64] Switserland 0,99% ($2,5 miljard),[65] Spanje 0,42% ($1,4 miljard)[66] en Frankryk 0,19% ($1,2 miljard).[67]

In die Ooste maak Suid-Afrikaanse goedere en dienste ook 'n klein persentasie van die totale invoere uit (2012): In China 0,69% ($9,7 miljard),[68] Indië 2,03% ($9,1 miljard),[69] Japan 0,8% ($6,33 miljard),[70] Hongkong 1,23% ($5,84 miljard),[71] Suid-Korea 0,43% ($2,11 miljard)[72] en Thailand 0,99% ($1,9 miljard)[73]

Suid-Afrikaanse goedere en dienste maak ook slegs 0,52% (VS$9,36 miljard) van die totale invoere van die Verenigde State van Amerika (2012) uit.[74]

Verenigde Koninkryk

wysig

Die Verenigde Koninkryk (VK) is die tweede belangrikste mark vir Suid-Afrikaanse uitvoerders, en met sowat 12 miljard Pond Sterling bly Britse maatskappye die belangrikste buitelandse beleggers in Suid-Afrika, terwyl ook sowat 200 Suid-Afrikaanse ondernemings filiaalmaatskappye in die VK het. Nege van die twintig belangrikste buitelandse maatskappye in Suid-Afrika het hulle hoofkwartier in die VK.[75]

Duitsland

wysig

Duitse multinasionale maatskappye in Suid-Afrika

wysig

Daar is hegte geskiedkundige en ekonomiese bande tussen die Bondsrepubliek Duitsland en Suid-Afrika wat oorspronklik reeds gedurende die 19de eeu gesmee is. Die ekonomiese betrekkinge weerspieël natuurlik ook die feit dat sowat dertig persent of een miljoen van Suid-Afrika se blanke inwoners van Duitse afkoms is.[76] Duitse ondernemings het al vroeg begin om in die Suid-Afrikaanse mynbou en handel te belê, en ook die meeste van die beduidende Randlords van die 19de eeu wat 'n rol by die ontwikkeling van die plaaslike goudmynbou gespeel het, was Duits-gebore Suid-Afrikaners.[77]

Jaar Naam van maatskappy of persoonlikheid Bedrywighede
1795 Dr. Friedrich Liesching Vervaardiging van natuurlike medisyne
1823 Dr. Otto Landsberg Uitvoer van tabak
1839 Josef en Adolf Mosenthal Handelskompanjie
1852 Hamburgse Kompanjie Handelskompanjie
1868 Siemens Elektriese nywerheid in Kaapstad
1895 AEG Vervaardiging van elektriese komponente
1912 Ernest Oppenheimer (Anglo American-korporasie) Diamante-maatskappy
1930's Mannesmann DEMAG Staalnywerheid en steenkoolraffinadery
1948 Volkswagen Motorvervaardiging
1949 Vereniging van Duitse Uit- en Invoerders Voorloper van Suid-Afrikaans-Duitse Kamer van Koophandel en Nywerhede
1950 BASF se vennootskap met SASOL Steenkool-tot-brandstof-projek
1958 Mercedes-Benz, Oos-Londen Motorvervaardiging
1962 Lufthansa Lugredery
1972 BMW Groep Motorvervaardiging

Die bedrywighede van Duitse maatskappye in Suid-Afrika[78]

Volgens die Suid-Afrikaans-Duitse Kamer van Koophandel en Nywerhede is daar sowat 600 Duitse maatskappye in die land met 'n totaal van 90 000 werknemers. Die meeste Duitse ondernemings behoort tot die nywerheidsektor en spits hulle op bedrywighede soos masjienbou, elektroniese goedere, chemie, farmaseutiese produkte, metaalverwerking en motorvervaardiging toe.[79] Regstreekse beleggings het in 2008 3,3 miljard € beloop.[80] In 2016 is die regstreekse beleggings van 415 Duitse ondernemings in Suid-Afrika op €6,6 miljard beraam. Die netto-kapitaaltoevloei uit Duitsland het van €53 miljoen in 2016 gestyg tot €302 miljoen in 2017.[81]

Die handelsbetrekkinge tussen Duitsland en Suid-Afrika het in die 1960's beduidend verstewig, en daar is verwag dat die bedrywighede van Duitse maatskappye as gevolg van die vryehandelsoorenkoms tussen die Europese Unie en Suid-Afrika in die toekoms verder sal toeneem. Die meeste Duitse beleggings is 'n regstreekse gevolg van die groeiende inheemse mark in Suid-Afrika, en Duitsland was een van min belangrike nywerheidslande wat sy RBB selfs tydens die periode van politieke en ekonomiese onstabiliteit van die 1980's nog verhoog het, terwyl die meeste ander lande se multinasionale maatskappye hul onttrek het tydens die destydse disinvesteringsveldtog.

Duitse maatskappye het 'n belangrike bydrae tot die opleiding van Bruin, Swart en Asiatiese werkers gelewer eerder as om voordeel uit die vroeëre rasseskeidingsbeleid te trek. Die beleggings in behuising, gesondheidssorg en beroepsopleiding was van groot waarde vir Suid-Afrika se sosio-ekonomiese ontwikkeling en het 'n stabiliserende rol in die tydperk van sanksies en handelsboikotte gespeel. Die Duitse motorvervaardigers BMW, Volkswagen en Mercedes-Benz het van Suid-Afrika 'n beskeie, maar suksesvolle, mededinger op die internasionale uitvoermark vir motors gemaak.

Volgens die Suid-Afrikaans-Duitse Kamer van Koophandel en Nywerhede se tiende meningspeiling onder Duitse maatskappye in Suid-Afrika, wat in 2008 gehou is, het Duitse sakeleiers 'n meer pessimistiese houding teenoor Suid-Afrika se politieke en ekonomiese vooruitsigte ontwikkel.[82] Terwyl daar sedert die laaste meningspeiling in 2006 meer in Suid-Afrika belê en ook meer werksgeleenthede geskep is, het vertroue in die regering merkbaar gedaal. Duitse ondernemings is veral bekommerd oor die toekomstige beskikbaarheid en koste van elektrisiteit en die instandhouding van die vervoerinfrastruktuur. Daarnaas blyk swart ekonomiese bemagtiging vir baie ondernemings 'n probleem te wees: 'n derde van alle deelnemende ondernemings het aangedui dat hulle hulself vanweë dié beleid moontlik aan Suid-Afrika sal onttrek. Byna elke tweede onderneming kla oor die koste wat aan swart ekonomiese bemagtiging verbonde is, terwyl hulle hoegenaamd geen voordele daaruit trek nie.

Duitse handel met Suid-Afrika

wysig

Duitsland is nog steeds die belangrikste verskaffer van kapitaalgoedere en tegnologie.[83] Duitse uitvoere na Suid-Afrika het in 2006 met 10,5 persent gestyg tot €7,4 miljard, terwyl Duitsland se invoere uit Suid-Afrika self met 18 persent gestyg het tot €4,1 miljard. Naas tradisionele uitvoergoedere soos goud, steenkool en metale het die land begin om steeds meer verwerkte nywerheidsgoedere uit Suid-Afrika in te voer. Duitsland se uitvoere het veral bestaan uit masjiene, grondstowwe, nie-edele metale, yster en staal, voedselprodukte, motorvoertuie en -komponente, chemikalieë en elektrotegniese produkte.[83]

In 2008 het Suid-Afrika goedere en dienste ter waarde van VS$ 8,2 miljard na Duitsland uitgevoer, terwyl invoere uit Duitsland VS$ 11,7 miljard beloop het. Duitsland was die belangrikste handelsvennoot van Suid-Afrika, nog voor die Verenigde State en Japan. Regstreekse Duitse beleggings in Suid-Afrika het aan die einde van 2011 €6,273 miljard beloop. In 2012 is 'n netto-afvloei van Duitse beleggingskapitaal ter waarde van €246 miljoen aangeteken. Regstreekse Suid-Afrikaanse beleggings in Duitsland het in 2012 €1,009 miljard beloop.[84]

Jaar Uitvoere na Duitsland Invoere uit Duitsland[85]
2011 6 215,4 miljoen € 8 664,9 miljoen €
2012 5 105,8 miljoen € 8 813,5 miljoen €
2013 4 738,6 miljoen € 8 543,2 miljoen €

Dienstesektor

wysig

Toerisme

wysig
Sien ook: Toerismesyfers van Suid-Afrika
 
Bosveldkampe soos dié in Limpopo is gewilde toeristetrekpleisters

Toerisme word deur die Suid-Afrikaanse regering as 'n arbeidsintensiewe sleutelsektor beskou – met 'n voorsieningsketting wat oor 'n verskeidenheid ander ekonomiese bedrywe strek. Dit is een van die ses werkdrywers wat in die regering se Nuwe Ekonomiese Groeiplan geïdentifiseer is.[86]

Volgens 'n ondersoek wat deur Standard Bank gedoen is, is toerisme tans die belangrikste bron van buitelandse valuta vir die land, met 'n inkomste van R 53,9 miljard (VS$ 5,232 miljard) in 2003 (of sewe persent van die bruto binnelandse produk) – nog voor die goudmynbou, wat R 35,3 miljard verdien het. Terwyl sake-, kulturele, eko-, paleo-, avontuur- en sporttoerisme reeds gevestig is, word nuwe velde soos wyn-, geneeskundige en plattelandse toerisme tans ontwikkel.

Die toerismebedryf in Suid-Afrika het in 2009 R 189 miljard tot die nasionale ekonomie bygedra en verskaf tans werk aan sowat 1,2 miljoen mense, en daar word geraam dat met elke agt toeriste, wat die land kom besoek, een nuwe werksgeleentheid geskep kan word. Volgens die South Africa Yearbook 2002/03 is daar 700 hotelle, 2 800 gastehuise en meer as 10 000 restourante in die land.

In 2012 het 9,2 miljoen internasionale toeriste 'n besoek aan die land gebring, teenoor 8,3 miljoen in 2011 en 8,1 miljoen in 2010.[87] Die toerismebedryf het in 2004 6,729 miljard VSA-$ se buitelandse valuta vir die Suid-Afrikaanse ekonomie verskaf.[88] Suid-Afrika was in dié jaar reeds die gewildste toeristebestemming in Afrika, nog voor Tunisië (vyf miljoen toeriste) en Egipte (4,9 miljoen).

Bankbedryf

wysig
 
Nasionale Bank-gebou in Johannesburg

Een van die merkwaardigste prestasies van die Suid-Afrikaanse ekonomie is die ontwikkeling van 'n hoogs gesofistikeerde bankbedryf wat van die land die finansiële leier in Afrika maak. Volgens die World Competitive Index, wat deur die Wêreld Ekonomiese Forum saamgestel en gepubliseer word, word Suid-Afrika tweede gelys ten opsigte van die beskikbaarheid van finansiële dienste en derde ten opsigte van die gesonde fondament van sy bankbedryf. Ondanks die hoogsmededingende mark – veral vir privaatkliënte – is daar volgens Finscope egter nog sowat nege miljoen Suid-Afrikaners wat nie oor hul eie bankrekening beskik nie. In 2013 het 3,5 miljoen privaatkliënte vir die eerste keer in hul lewe 'n bankrekening geopen.[89]

 
Trustbank-gebou in Johannesburg (in die middel van die foto)

So word die Suid-Afrikaanse mark as besonder ingewikkeld beskou omdat banke na sowel die spesifieke finansiële behoeftes van meer veeleisende klante asook dié van ekonomies benadeeldes, wat min of geen ervaring met bankdienste het nie en hul spaargeld moontlik nog onder hul matrasse wegsteek, moet omsien.

Die Suid-Afrikaanse bankbedryf, waaroor die Suid-Afrikaanse Reserwebank (SARB) toesig hou, word deur vier hoofrolspelers oorheers – Nedbank, Absa Groep, Standard Bank en First Rand – wat sowel gewone asook beleggingsbankdienste aanbied. Die hertoetreding van leidende oorsese banke, wat ekonomiese bande met Suid-Afrika teen die middel van die 1980's as deel van die internasionale sanksieveldtog verbreek het, het sedert die middel van die negentigerjare vir taai mededinging op die mark gesorg.

Banke, wat sake in die land doen en likwideitsprobleme ondervind, moet by die Reserwebank geld teen 'n fluktuerende rentekoers (repokoers) leen. Hierdie meganisme stel die SARB in staat om likwiditeitsvlakke in die bankbedryf te monitor. In 2014 was vir die eerste keer 'n Suid-Afrikaanse bank op staatshulp aangewese. Die vinnige en doeltreffende manier, waarop die SARB en ander finansiële instellings bystand aan die bankonderneming verleen het, is deur analitici as bewys vir die hoë gehalte van die land se finansiële stelsels en die toesighouding daaroor gewaardeer.[90]

Landbou

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Landbou in Suid-Afrika.
 
Suid-Afrika is tans die sewende grootste avokado-uitvoerland in die wêreld.

Suid-Afrika se landbousektor trek voordeel uit die land se groot oppervlakte van sowat 1,2 miljoen vierkante kilometer wat oor sewe verskillende klimaatsones van Mediterreense tot subtropiese en halfwoestyn-klimaat strek en 3 000 kilometer se kuslyn insluit, die gepaardgaande groot biologiese verskeidenheid van plaaslike landbouprodukte en seekos, en die moderne infrastruktuur met sewe moderne seehawens en drie internasionale lughawens vir uitvoere.

Landbouaktiwiteite sluit intensiewe graanverbouing en gemengde boerdery in; veral beesteelt in die Bosveld en skaapteelt in die droë landsdele. Naas mielies, die tradisionele Suid-Afrikaanse stapelvoedsel, word ook koring, hawer, hout, suikerriet, sitrus en sonneblomme op groot skaal verbou.

Alhoewel dertien persent van Suid-Afrika se oppervlakte geskik is vir graanverbouing, het slegs 22 persent van hierdie landbougrond groot potensiaal. Die res, in 'n land waar neerslae ongelyk verdeel is, is sterk afhanklik van voldoende watervoorrade, en sommige gebiede word gereeld deur droogtes geteister. Bykans vyftig persent van Suid-Afrika se watervoorraad word deur die landboubedryf verbruik, wat sowat 1,3 miljoen hektaar landbougrond onder besproeiing het.

Uitvoere

wysig
 
'n Skaapplaas in Gauteng

Die plaaslike landbousektor lewer sowat 8 persent van Suid-Afrika se totale uitvoere op, met wyn, sitrusvrugte, suiker, druiwe, mielies, vrugtesappe, wol en seisoenale vrugte soos appels, pere, perskes en appelkose. Ander belangrike uitvoerprodukte is avokado's, suiwelprodukte, blomme, verwerkte voedsel, huide en velle, vleis, nie-alkoholiese dranke, pynappels, ingemaakte vrugte en neute.

Suid-Afrika is die wêreld se tweede grootste uitvoerland van pomelo's, die vierde grootste van pruime, die vyfde grootste ten opsigte van pere en tafeldruiwe, die sewende grootste ten opsigte van avokado's en die agtste grootste ten opsigte van mielies en nartjies. Daarnaas is tans ook kruiedranke en seekos vinnig groeiende markte in oorsese gebiede.

Suid-Afrika se omgekeerde seisoene in vergelyking met Europa verseker dat die land 'n suksesvolle mededinger op die Europese markte kan wees. Suid-Afrika is die mees nabygeleë produsent van tuin- en sierplante vir Europese invoerders. Danksy die ooreenkoms oor wyn en alkoholiese dranke, wat Suid-Afrika met die Europese Unie aangegaan het, mag jaarliks 42 miljoen liter se wyn en alkoholiese dranke doeanevry na Europese bestemmings uitgevoer word.

Wynbou

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Suid-Afrikaanse wyn.
 
Suid-Afrikaanse witwyn in die Boland.

Suid-Afrika se wynbougebiede in die provinsie Wes-Kaap trek voordeel uit die plaaslike Mediterreense klimaat en die gunstige invloede van die koue Benguela-stroom. Suid-Afrika is met 2,7 persent van die jaarlikse produksie, wat gelykstaan an 730 miljoen liter, tans die negende grootste wynprodusent ter wêreld. 4 406 wynprodusente en 561 wynkelderye was in 2004 in die land geregistreer en het sowat 340 000 werkgeleenthede gebied. Suid-Afrika was in 2003 op sewe na die belangrikste wynprodusent ter wêreld met 885 000 ton.[91]

Die Kaapse Wynmakersvereniging (KWV) pronk selfs met die wêreld se grootste wynkelder in die Paarl – die wynlandgoed met 24 hektaar se wingerde kan tot by 121 miljoen liter wyn stoor.[92]

Alhoewel die wynbou in die land 'n tradisie van meer as driehonderd jaar het, was sy uitvoere as gevolg van die internasionale isolering van Suid-Afrika tot by die 1980's baie beperk. Sedertdien het die vraag na Suid-Afrikaanse wyne veral in Sentraal-Europa skerp gestyg.

Danksy die toenemende internasionale gewildheid van Suid-Afrikaanse wyne het die uitvoersyfers sedert die jare negentig skerp gestyg en beloop in 2002 reeds 220 miljoen liter (teenoor 'n skamele 25 miljoen in 1991). Die gewildste soorte op die internasionale mark is Chenin Blanc en Cabernet Sauvignon.

Mynbou

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Mynbedryf van Suid-Afrika.

Die mynbousektor se bydrae tot die bruto binnelandse produk (BBP) het in 2017 sowat 10,8 persent beloop. Suid-Afrikaanse mynbou-ondernemings het in 2017 465 000 werknemers in diens gehad, 85 000 minder as nog in 2012. Meer as 'n derde van die land se uitvoerinkomste word met onverwerkte minerale en ander hulpbronne verdien.[93]

Goud

wysig

Suid-Afrikaanse goudmyne dra 4,2 persent by tot wêreldwye goudproduksie.[94] Ondanks ʼn skerp afname in goudproduksie in die land, bly die Witwatersrand-kom die wêreld se grootste goudhulpbron.

Gedurende 2019 is goudverkope van R72,5 miljard aangeteken, effe meer as 2018 se R70 miljard.[94] Volgens die Mineraleraad van Suid-Afrika, die bedryfsorganisasie vir alle mynbouprodusente, het die werkerskorps in goudmynbou van 100 189 in 2018 tot 95 130 in 2019 afgeneem.[94] “Indiensneming in die goudsektor het sedert die 1980’s afgeneem,” sê die raad.

Platinum

wysig

Suid-Afrika was in 2004 weer verreweg die belangrikste produsent van platinum met 163 ton, gevolg deur die Russiese Federasie (60,6 ton), Kanada (26,4 ton) en die Verenigde State (4,0 ton).[95] Hierdie vier lande was ook die grootste verskaffers op die wêreldmark. Die grootste invoerders met sowat 25 persent elk is die VSA, die Volksrepubliek China, Japan en Wes-Europa. Platinum word veral vir die vervaardiging van uitlaatgas-katalisators in die motorbedryf (sowat 40 persent van die internasionale vraag), vir die slaan van munte en die vervaardiging van juweliersware, in die elektroniese (hardeskywe in rekenaars), energie- (brandstofselle) en in die chemiese bedryf benodig.

As gevolg van die hoë vraag uit sowel die Volksrepubliek China asook spekulante het pryse op die wêreldmark tussen 2003 en 2005 skerp gestyg en met VS$ 900 per fynons 'n nuwe rekordvlak bereik. Die motorbedryf het weens die hoë pryse begin om platinum met die nou-verwante metaal palladium, wat teen laer pryse beskikbaar is, te vervang.[96]

Diamante

wysig
 
'n Brokstuk kimberliet, die mineraal waarin natuurlike diamante voorkom
 
Suiwer chroomkristalle (99,999%) naas 'n chroomkubus van 1cm³

Die wêreldwye diamantemark word deur die Brits-Suid-Afrikaanse mynboumaatskappy De Beers se Central Selling Organization (CSO) oorheers, wat in 2004 65 persent van die markvolume beheer het. Dit sluit ook die meeste Russiese verkope van diamante in wat onlangs skerp gestyg het. Die mark is grotendeels onafhanklik van die jaarlikse ontginning, aangesien groot hoeveelhede diamante teruggehou word ter wille van prysstabilisering. Die wêreldwye diamantontginning het in 2006 194,81 miljoen karaat beloop (waarvan 93,291 miljoen karaat nywerheids- en 101,519 miljoen karaat sierdiamante). 15,37 miljoen karaat is in Suid-Afrika ontgin.[97]

Chroom

wysig

Sowat 55 persent van die wêreld se chromietertsvoorrade is in die Bosveldkompleks (provinsies Mpumalanga en Limpopo) gekonsentreer, en tans word bykans die helfte van die jaarlikse chromietertsproduksie in Suid-Afrika ontgin. Chroom speel 'n belangrike rol by die vervaardiging van vlekvrye staal en brandbestande materiale en word daarnaas ook in die chemiese bedryf gebruik.

Ystererts

wysig

Die internasionale vraag na ystererts het in 2004 skerp gestyg, veral danksy die snelgroeiende staalvervaardiging in Oos-Asiatiese lande soos die Volksrepubliek China. Die pryse op die wêreldmark het met tussen 30 en 40 persent gestyg; toekomstige prysverhogings is vanweë die beperkte aanbod en hoër vragtariewe vir seevervoer onvermydelik. Die wêreldwye ontginning het in 2003 1 066,3 miljoen ton beloop, waarvan 37,3 miljoen in Suid-Afrika. Die gemiddelde Fe-gehalte van Suid-Afrikaanse ystererts is 64 persent en vergelyk gunstig met dié van die belangrikste mynboulande soos Brasilië (229,6 miljoen ton, 65 persent), Australië (210,7 miljoen ton, 62 persent) en die Volksrepubliek China (130,5 miljoen ton, 60 persent).[98]

Steenkool

wysig

Die steenkoolbedryf het in 2019 altesaam 92 230 werknemers in diens gehad teenoor 86 647 in 2018.[99] Dit verteenwoordig ongeveer een uit elke vyf mynwerkers in Suid-Afrika.[99]

Produksie van steenkool het in 2019 altesaam 258,9 miljoen ton beloop teenoor 253 miljoen ton in 2018.[99] Totale verkope in 2019 was R139,3 miljard.[99] Die steenkoolbedryf het in 2019 sowat R61 miljard aan die verkryging van goedere en dienste bestee, waarvan die meeste van plaaslike verskaffers was.[99]

Uraan

wysig
 
Uraanerts

Die ontginning van uraan in Suid-Afrika geskied hoofsaaklik as ʼn newe-proses van goud- en kopermynbou.[100] As sodanig is die land nie ʼn groot produsent van die mineraal nie. In 2019 het Suid-Afrika 346 ton uraan geproduseer.[100]

Mangaan

wysig

Suid-Afrika beskik oor tussen 75% en 80% van die wêreld se geïdentifiseerde mangaanreserwes en ongeveer 24% van die wêreld se totale reserwes, wat hoofsaaklik in die Noord-Kaap gevind word.[101] Daar is 22 mangaanmyne in Suid-Afrika, waarvan slegs vier op die Johannesburgse aandelebeurs genoteer is.[102] Die getal werkers in mangaanmyne neem stelselmatig toe. In 2012 het mangaanmyne 6 812 werkers in diens gehad en teen 2019 het dit tot 10 032 gegroei.[103] Die totale besteding deur hierdie myne binne die ekonomie het R22.6 miljard in 2019 beloop.[103]

Nywerheidsektor

wysig

Motorbedryf

wysig
 
Joule was 'n elektriese motor wat deur Optimal Energy in Kaapstad ontwikkel, maar nooit bemark is nie. Vervaardiging is intussen gestaak
 
BMW X1 XDrive 20i

Motorvervaardiging is een van die mees florerende bedrywe in Suid-Afrika. Die aantal plaaslikvervaardigde motors het van nagenoeg 390 000 in 1995 gestyg tot 631 921 in 2019 voordat dit tot 447 218 in 2020 teruggesak het.[104] Voertuigverkope word aangewakker deur verbruikers se neiging om meer nuwe voertuie te koop asook korter gebruiksiklusse en die stygende vraag van motorverhuurders wat groter getalle nuwe voertuie koop om in die behoeftes van toeriste en sakereisigers te voorsien. Selfs vóór die uitbreek van die Covid-19 pandemie vroeg in 2020 het nuwe voertuigverkope begin verlangsaam. Die Motorvervaardigings- en -ontwikkelingsprogram, wat in 2013 deur die departement van handel, nywerheid en mededigning geïmplementeer is, het voorsiening gemaak vir 'n verhoging van jaarlikse produksiesyfers tot 1,2 miljoen eenhede in 2020 tesame met hoër persentasies plaaslik vervaardigde onderdele. Die program behels dat motorvervaardigers sekere komponente in die produksie van voertuie tariefvry kan invoer.[105] Die program het ook voorsiening gemaak vir direkte kontantbetalings deur die nasionale tesourie aan voertuigvervaardigers wanneer nuwe projekte aangepak is.[105]

Motorvervaardigers soos BMW, Ford/Mazda, General Motors, Mercedes-Benz, Nissan, Renault, Toyota en Volkswagen produseer voertuie in plaaslike aanlegte, terwyl verskaffers van motoronderdele soos Arvin Exhaust, Bloxwitch, Corning en Senior Flexonics ook oor hul eie vervaardigingsbasis in die land beskik. Ondanks die uitgebreide plaaslike vervaardiging van motors en die heffing van hoë invoertariewe, word 'n aansienlike persentasie van plaaslikverkoopte voertuie ingevoer. In 2020 het motorinvoere 203 570 eenhede beloop. Duits- en plaaslikvervaardigde motors van Volkswagen, Mercedes-Benz en BMW speel 'n belangrike rol in die Suid-Afrikaanse mark.

Die Suid-Afrikaanse motorbedryf, die grootste nywerheidsektor in die land, is hoofsaaklik in twee provinsies saamgetrek, Gauteng en die Oos-Kaap. Die motorbedryf se bydrae tot die land se BBP het 4,9 persent in 2021 beloop.[106] terwyl dit 31 708 werkgeleenthede aan die einde van Desember 2021 verskaf het.[104] Wanneer ander insetvervaardigers van die motorbedryf in ag geneem word, styg die getal werksgeleenthede tot ongeveer 110 000.[107]

Volgens die bedryfsorganisasie, NAAMSA|The Automotive Business Council, het voertuig- en -komponentuitvoere R175,7 miljard, oftewel gelykstaande met 13,9 persent van totale uitvoere, in 2020 beloop.[107] Dit maak die motorbedryf die land se vyfde grootste (uit 'n totaal van 104) uitvoersektor.[107] Die belangrikste uitvoermarkte was die Europese Unie, die Verenigde State, Japan, Australië en Afrikalande soos Nigerië. Mercedes-Benz is die grootste uitvoerder - 90 persent van voertuie uit die Mercedes-C-klas en ligte vragvertuie is uitgevoer.

Die belangrikste beleggers in die plaaslike motorbedryf tussen 2018 en 2020 was BMW en Toyota. BMW vervaardig sedert 2018 in plaas van die BMW 3-reeks die model BMW X3 in Suid-Afrika. Hiervoor is altesaam meer as €300 miljoen in die land belê. Toyota sal tot 2020 €350 miljoen in sy Durbanse aanleg belê waar die nuwe Hilux- en Fortuner-modelle vervaardig word. 500 nuwe werksgeleenthede is deur die Japannese motorvervaardiger en 'n verdere 1 000 by plaaslike vervaardigers van motoronderdele geskep.[108]

VOERTUIGSTATISTIEKE IN SUID-AFRIKA[109]
2016 2017 2018 2019 2020
Nuwe vertuigverkope (getal) 520 581 531 431 524 772 508 600 357 453
Waarde van uitgevoerde voertuie R114 miljard R110,9 miljard R123,2 miljard R143,2 miljard R117 miljard
Nuwe voertuie ingevoer 291 492 293 265 292 197 290 654 203 570

Boubedryf

wysig

Suid-Afrika se boubedryf het die afgelope dekade, en veral na afloop van die Sokkerwêreldbeker 2010, onder finansiële druk verkeer. Teen 2019 het eens groot name in die boubedryf, soos Group Five, vir sakeredding begin aansoek doen te midde van yl tenderaktiwiteit deur die staat.[110] Ander groot boumaatskappye, soos Raubex, Murray & Roberts, Afrimat en WBHO, het hul sake na ander lande, soos Australië, begin diversifiseer. Hierdie situasie is vererger deur strawwe mededinging vir boukontrakte in die private sektor wat veroorsaak het dat meer riskante projekte teen laer winsmarges aangeneem is.[110]

Die boubedryf is, soos in ander lande, afhanklik van ekonomiese groei en besteding op infrastruktuur. Groot projekte wat vóór 2010 afgehandel is, sluit die Gautrain-sneltrein (ongeveer R30 miljard), die opknapping van Gauteng se snelweë (ongeveer R20 miljard), die N4-oos-tolpad (R3,2 miljard), die N3-tolpad (R3 miljard), Inkosi Albert Luthuli-hospitaal in KwaZulu-Natal (R4,5 miljard) en die Mangaung- en Makhado-gevangenisse (R3,6 miljard) in.[6]

Kapitaalbesteding as persentasie van BBP is ’n uitstekende aanwyser van infrastruktuurontwikkeling in 'n land. Volgens hierdie maatstaf het kapitaalbesteding in 2008, vóór die aanbreek van die wêreldwye finansiële krisis 'n hoogtepunt bereik van 21 persent teenoor ’n mikpunt van 30 persent volgens die regering se Nasionale ontwikkelingsplan 2030.[6] Sedert 2015 het kapitaalbesteding as persentasie van BBP geleidelik gedaal tot die huidige vlak van net onder 15 persent. Tydens die minister van finansies, Enoch Godongwana, se begrotingsrede in Februarie 2022 het die regering hom verbind tot groter belegging in infrastruktuur.[111] Die regering beoog om besteding op infrastruktuur te vergroot van R183,4 miljard in 2020/2021 tot R249,6 miljard in 2022/2023.[6]

Landbouverwerking

wysig

Landbouverwerking, die proses om landboukommoditeite soos lewendehawe, graangewasse en ander plantprodukte in voedsel, tekstiel en dies meer om te skakel, het in 2017 rofweg 30% van die land se R2 150 miljard vervaardigingsektor beslaan.[112]

Binne landbouverwerking het drank en drinkgoed 23% van bruto waarde beslaan, hout en papier 15% en pasta 10%.[112] In terme van landbouverwerking se bydrae tot handel, is daar in 2020 R9,4 miljard se verwerkte produkte meer uitgevoer as ingevoer.[112]

Sien ook

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ Statistiek SA, Report: Gross domestic product, Third quarter 2021, 7 December 2021. http://www.statssa.gov.za/publications/P0441/P04413rdQuarter2021.pdf
  2. ↑ IMF. 2021 Article IV Consultation - Press Release; Staff Report; and Statement by the Executive Director for South Africa. 11 Februarie 2022. https://www.imf.org/en/countries/zaf?selectedfilters=Article%20IV%20Staff%20Reports#
  3. ↑ https://www.worldbank.org/en/country/southafrica
  4. ↑ SA Reserwebank. Monthly Release of Selected Data - No 396 February 2022. 3 Maart 2022. https://www.resbank.co.za/en/home/publications/monthly-releases
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Suid-Afrikaanse Inkomstediens. Handelstatistieke. https://www.sars.gov.za/customs-and-excise/trade-statistics/
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Nasionale Tesourie. Budget Review 2022. http://www.treasury.gov.za/documents/national%20budget/2022/default.aspx
  7. ↑ Wêreldbank. 2020. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?most_recent_value_desc=true
  8. ↑ Wêreldbank. 2020. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?most_recent_value_desc=true
  9. ↑ Wêreldbank. 2020. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?most_recent_value_desc=true
  10. ↑ Amerikaanse Departement van Buitelandse Sake. 2022. https://www.state.gov/u-s-relations-with-south-africa/
  11. ↑ https://www.businessinsider.co.za/rand-trading-has-increased-by-182-most-of-it-is-outside-south-africa-2020-1
  12. ↑ SA Mineraleraad. 2022. https://www.mineralscouncil.org.za/sa-mining
  13. ↑ 13,0 13,1 Universiteit van Witwatersrand. https://www.wits.ac.za/wmi/about-us/the-south-african-mining-sector/
  14. ↑ SA Mineraleraad. 2022. https://www.mineralscouncil.org.za/sa-mining/gold
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Futuregrowth Asset Management. 2021.
  16. ↑ Wêreldbank. 2020.
  17. ↑ ShareData online. 2022.
  18. ↑ Standard Bank. 2022.
  19. ↑ FirstRand. 2022.
  20. ↑ Absa. 2022.
  21. ↑ Nedbank. 2022.
  22. ↑ (de) Germany Trade and Invest[dooie skakel]
  23. ↑ (en) Gilroy, Bernard Michael; Gries, Thomas en Naudé, Willem A. (uitgewers): Multinational Enterprises, Foreign Direct Investment and Growth in Africa. South African Perspectives. Heidelberg (Duitsland): Physica 2005, bl. 166
  24. ↑ (en) Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl. 249
  25. ↑ (en) South African Business Guidebook 1999–2000, 4de uitgawe, WriteStuff Publishing 2000, bl. 88
  26. ↑ (en) Naudé, W. en Krugell, W. (Noordwes-Universiteit, Suid-Afrika): Human Resource Development: A Sine Qua Non for Foreign Direct Investment in South Africa. In: Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl.249–250
  27. ↑ (en) Gilroy/Gries/Naudè (2005) bl. 167
  28. ↑ (en) Lohse, Maren en Barkemeyer, Rena: Stop and Go am Kap. In: Aktienresearch, nommer 23, 31 Mei 2000, bl. 80–83
  29. ↑ (en) Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl. 161
  30. ↑ (af) Sake24 Marknuus, 19 Julie 2007 Geargiveer 30 September 2007 op Wayback Machine
  31. ↑ (en) Gilroy/Gries(Naudé (2005), bl. 252
  32. ↑ (en) Hein Marais: South Africa: Limits to Change. The Political Economy of Transition. Herdrukte uitgawe. Kenwyn, Londen en New York: UCT Press 2008, bl. 8
  33. ↑ (en) Empire Exhibition at Johannesburg. In: Nature 137, 182–182, 1 Februarie 1936
  34. ↑ (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake – Republiek van Suid-Afrika: Ekonomiese gegewens[dooie skakel]
  35. ↑ 35,0 35,1 (en) Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl. 134
  36. ↑ (en) Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl. 262
  37. ↑ (en) Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl. 248
  38. ↑ (en) Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl. 264
  39. ↑ (en) Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl. 263
  40. ↑ (en) Gilroy/Gries/Naudè (2005), bl. 263
  41. ↑ 41,0 41,1 https://www.eskom.co.za/wp-content/uploads/2021/10/TDP_2021_-Public_Presentation_26_Oct2021.pdf
  42. ↑ 42,0 42,1 https://businesstech.co.za/news/energy/541566/load-shedding-in-south-africa-is-inevitable-ramaphosa/#:~:text=Other%20issues%20which%20have%20made,of%20the%20country's%20electricity%20supply.
  43. ↑ https://www.statecapture.org.za/
  44. ↑ https://www.ipp-projects.co.za/Home/About
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 IPP. Kwartaallikse verslag Junie 2021. https://www.ipp-projects.co.za/Publications
  46. ↑ https://www.carbonbrief.org/the-carbon-brief-profile-south-africa
  47. ↑ https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement/key-aspects-of-the-paris-agreement
  48. ↑ https://www.climatechangenews.com/2021/11/04/south-africa-8-5bn-finance-package-offers-model-ending-reliance-coal/
  49. ↑ "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2022. Besoek op 3 Maart 2022.
  50. ↑ 50,0 50,1 Gwede Mantashe. Announcement by the minister of mineral resources and energy. 28 October 2021. https://www.ipp-projects.co.za/PressCentre
  51. ↑ 51,0 51,1 https://www.gov.za/speeches/president-cyril-ramaphosa-2022-state-nation-address-10-feb-2022-0000
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 https://hsf.org.za/publications/hsf-briefs/understanding-water-issues-and-challenges-iii-water-boards-and-bulk-water-services
  53. ↑ https://www.engineeringnews.co.za/article/water-boards-to-be-reviewed-2022-01-27-1/rep_id:4136
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 Nasionale Waterwet. Hoofstuk 8. 1996. https://www.dws.gov.za/iwqs/nwa/tmp_Chapter_8.html
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 55,3 55,4 https://www.tcta.co.za/about-tcta/
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 56,4 56,5 "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Maart 2022. Besoek op 4 Maart 2022.
  57. ↑ 57,0 57,1 https://businesstech.co.za/news/motoring/497201/new-data-shows-how-broken-south-africas-roads-are/#:~:text=A%20new%20report%20by%20business,poor%20to%20very%20poor%20condition.
  58. ↑ (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Suid-Afrika – Ekonomie: Buitelandse handel Geargiveer 17 Oktober 2007 op Wayback Machine
  59. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of The United Kingdom (2012)
  60. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Products that The United Kingdom imports from South Africa (2012)
  61. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of Germany (2012)
  62. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of Belgium-Luxemburg (2012)
  63. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of The Netherlands (2012)
  64. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of Italy (2012)
  65. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of Switzerland (2012)
  66. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of Spain (2012)
  67. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of France (2012)
  68. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of China (2012)
  69. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of India (2012)
  70. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of Japan (2012)
  71. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of Hong Kong (2012)
  72. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of South Korea (2012)
  73. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of Thailand (2012)
  74. ↑ (en) Obervatory of Economic Complexity: Import origins of The United States (2012)
  75. ↑ (en) South African Government Information – Deputy President Phumzile Mlambo-Ngcuka to pay working visit to London (6 Desember 2006)[dooie skakel]
  76. ↑ (en) Gilroy, B.M. en Bauer, N. (Universiteit van Paderborn, Duitsland): German Multinationals in Africa. In: Gilroy/Gries/Naudé (2005), bl. 168
  77. ↑ (af) Capstickdale, Lyonel: Grondleggers van Johannesburg. In: Suid-Afrikaanse Panorama, volume 31, nommer 11 (November 1986), bl. 6
  78. ↑ (de) Mundorf, Dirk: Bedeutung von Investitionen deutscher Industrieunternehmen für die Wirtschaft Südafrikas. Europäische Hochschulschriften, Vol. 1361, Frankfurt am Main: Peter Lang Verlag 1993, bl. 108–112; Gütschleg, Dirk: Deutsche Unternehmen im neuen Südafrika. Berlyn: Deutscher Industrie- und Handelstag (DIHT) 1999, bl. 12; uitgebrei deur Gilroy/Gries/Naudé (2005)
  79. ↑ (de) Gütschleg (1999); Gilroy/gries/Naudé (2005), bl. 169
  80. ↑ (de) Bundesverband der deutschen Industrie e.V.: Südafrika Geargiveer 2 Julie 2011 op Wayback Machine
  81. ↑ GTAI Germany Trade and Invest, 6 Junie 2018: Südafrika buhlt um Investitionen. Besoek op 10 Julie 2018[dooie skakel]
  82. ↑ (en) Dr. Günter Past: 10th Survey of German Enterprises in South Africa. Views, opinions, judgements, intentions and considerations with regard to politics and economy. Kaapstad, September 2008[dooie skakel]
  83. ↑ 83,0 83,1 (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Suid-Afrika – Ekonomie Geargiveer 17 Oktober 2007 op Wayback Machine
  84. ↑ (de) Bron: GTAI (Germany Trade and Invest), Wirtschaftsdaten kompakt: Südafrika. November 2013
  85. ↑ (de) GTAI Germany Trade and Invest, 7 Maart 2014: Deutscher Handel mit Subsahara-Afrika ging 2013 zurück Geargiveer 6 April 2014 op Wayback Machine
  86. ↑ (en) www.southafrica.info: South Africa's tourism industry. Besoek op 1 Maart 2015 Geargiveer 21 Maart 2015 op Wayback Machine
  87. ↑ (en) UNTWO Tourism Highlights, 2013-uitgawe Geargiveer 27 November 2013 op Wayback Machine
  88. ↑ (de) Bron: World Tourism Organization. In: Der Fischer Weltalmanach 2007. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag 2006, bl. 705
  89. ↑ (en) EY Performance Portal: Why banks need to put the customer first. Besoek op 1 Februarie 2015 Geargiveer 14 Februarie 2015 op Wayback Machine
  90. ↑ (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Suid-Afrika – Ekonomie. Besoek op 16 Maart 2015 Geargiveer 19 Maart 2016 op Wayback Machine
  91. ↑ (de) Der Fischer Weltalmanach 2007. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag 2006, bl. 653
  92. ↑ (en) southafrica.info: Agriculture – South African Wines Geargiveer 27 Oktober 2007 op Wayback Machine
  93. ↑ (de) Duitse Departement van Buitelandse Sake: Suid-Afrika – Ekonomie. Besoek op 11 Julie 2018
  94. ↑ 94,0 94,1 94,2 Mineraleraad van Suid-Afrika. https://www.mineralscouncil.org.za/sa-mining/gold
  95. ↑ (de) Der Fischer Weltalmanach 2007. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag 2006, bl. 658–659
  96. ↑ (de) Der Fischer Weltalmanach 2006, bl. 630
  97. ↑ (de) Der Fischer Weltalmanach 2009, bl. 666
  98. ↑ (de) Der Fischer Weltalmanach 2006, bl. 629
  99. ↑ 99,0 99,1 99,2 99,3 99,4 https://miningafrica.net/natural-resources-africa/coal-mining-in-africa/
  100. ↑ 100,0 100,1 Wêreld- Kernvereniging. 2022. https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-o-s/south-africa.aspx
  101. ↑ Van Zyl, H.J., Bam, W.G. & Steenkamp, J.D. Identifying barriers faced by key role players in the South African manganese industry, SAIIE27 Proceedings, 2016, p.2661-3. https://www.mintek.co.za/Pyromet/Files/2016VanZyl.pdf
  102. ↑ https://www.miningweekly.com/article/south-africa-has-22-operating-manganese-mines-amaranthcx--2020-09-28
  103. ↑ 103,0 103,1 Statistiek SA. Mining Industry, 2019. http://www.statssa.gov.za/publications/Report-20-01-02/Report-20-01-022019.pdf
  104. ↑ 104,0 104,1 NAAMSA|The Automotive Business Council. Bedryfsoorsig van die vierde kwartaal 2021. https://naamsa.net/wp-content/uploads/2022/02/20220215-naamsa-4th-Quarter-Business-Review-2021.pdf
  105. ↑ 105,0 105,1 Departement van handel, nywerheid en mededinging. Voorlegging aan die Nasionale vergadering se portefeuljekomitee vir handel, nywerheid en mededinging. 2019. http://www.thedtic.gov.za/wp-content/uploads/Automotives.pdf
  106. ↑ NAAMSA|The Autmotive Business Council. https://naamsa.net/industry-overview-2021/
  107. ↑ 107,0 107,1 107,2 NAAMSA|The Automotive Business Council. Statistiek vir nuwe voertuigverkope Februarie 2022. https://naamsa.net/wp-content/uploads/2022/03/20220301-naamsa-Media-Release-New-Vehicle-Sales-Feb-2022.pdf
  108. ↑ WKO Außenwirtschaft Austria: Wirtschaftsbericht Südafrika. Johannesburg: Außenwirtschaftscenter Johannesburg 2020, bl. 6. Aanlyn beskikbaar: Wirtschaftsbericht Südafrika Geargiveer 1 Desember 2020 op Wayback Machine
  109. ↑ NAAMSA|The Automotive Business Council. Handelstatistiek 2021. https://naamsa.net/auto-sales-2021-imports/
  110. ↑ 110,0 110,1 https://irr.org.za/media/cranes-are-disappearing-from-sa-skyline-2013-and-jse-2013-as-construction-sector-struggles-biznews
  111. ↑ Nasionale Tesourie. Minister van finansies se begrotingsrede. 2022. http://www.treasury.gov.za/documents/national%20budget/2022/speech/speech.pdf
  112. ↑ 112,0 112,1 112,2 Buro vir Voedsel- en Landboubeleid. 2021. BFAP Baseline Report 2021. https://www.bfap.co.za/wp-content/uploads/2021/09/BFAP-Baseline-2021.pdf Geargiveer 20 Oktober 2021 op Wayback Machine

Eksterne skakels

wysig
Algemene oorsig
Ekonomiese aanwysers
Kantoor van die Amerikaanse Handelsverteenwordiger | Office of the United States Trade Representative


Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ekonomie_van_Suid-Afrika&oldid=2695328"