Kolumbien

Colombia

(Flagg) (Wapen)
Wahlspröök: Libertad y Orden, Freedom and Order, Свобода и ред, Colombia is magical realism, Wolność i porządek, Liberdade e orde, Rhyddid a Threfn
Natschonalhymne: Himno Nacional de la República de Colombia
Hööftstadt	Bogotá {{{BGR}}}° {{{BMIN}}}′ {{{NS}}}, {{{LGR}}}° {{{LMIN}}}′
Gröttste Stadt
Amtsspraak	Spaansch
Regeren Präsident von Kolumbien	Republiek Gustavo Petro
Grött  • Allens  • Water (%)	1.141.748±1 quadratkilometer km² ? %
Inwahnertall  • Inwahnerdicht	/km²
Geldsoort	kolumbianischer Peso ([[ISO 4217|]])
BBP	318.511.813.577 US-Dollar, 343.939.445.259 US-Dollar $ () $ je Kopp
Tietzoon	UTC−5, America/Bogota (UTC)
Internet-TLD	.co
ISO 3166	CO
Vörwahl	++57

De Republiek Kolumbien is en Land in den Noordwesten vun Süüdamerika. Dat grenzt in’n Norden an de Karibische See, in’n Osten an Venezuela, in’n Süüdosten an Brasilien, in’n Süden an Peru un Ecuador un in’n Westen an Panama un den Stillen Ozean.

Geschichte

Vörkolumbiaansche Tied

In de Vörkolumbiaansche Tied is dat Land dör Indigene Völker bewahnt wurrn. De stunnen up ganz unnerscheedlich Niveau vun Kultur un Organisatschoon. De öllsten Överreste vun minschlich Wahnen sünd um un bi 16.400 Johre oolt. Dor geiht dat um Överreste vun Reedschop bi, de duun bi Girardot funnen wurrn sund. De öllsten Överresten vun Minschen sund 12.500 Johre oolt. Funnen wurrn sund se bi Zipaquirá. Beide Stäen liggt in de tämlich drögen Gemarken vun de Anden. Een geiht dor avers vun ut, dat de warmen un natten Kuntreien um den Amazonas umto un ok de Landstreeken an de karibischen un pazifischen Küsten noch eerder bewahnt wurrn sund, ofschoonst de öllsten Fundstücke dor man eerst bi 9.000 Johre oolt sund. Um de Tied vun 3500 v. Chr. rum sund de inheemschen Völker Jägers un Ackerbo-Nomaden ween un hefft an de Küsten vun de See un vun de Ströme leevt. As de Mais in dat 2. Johrhunnert as en Born to’n Eten upkeem, hefft verscheden Gruppen anfungen, sik up en fasten Platz an to siedeln.

Fröhe vörkolumbiaansche Völker sund in’n Norden de Urabá (ca. 1000 v. Chr. – 0) un de Sinú (0 – 1000 n. Chr.) ween. Se sund dor sunnerlich för bekannt, dat se en wietlöftig System för dat Bewatern un Dröögleggen vun ehr Ackerland utboot hefft. In den Süüdwesten leven de Tumaco, Calima (1000 v. Chr. – 800 n. Chr.), Malagana (300 v. Chr. – 300 n. Chr.), Cauca, San Augustin (1000 v. Chr. – 1500 n. Chr.), Tierradentro, Nariño, Quimbaya (0 – 900 n. Chr.) un Tolima (200 v. Chr. – 500 n.Chr). In de Tied, as de Spaniers dat Land innahmen hefft, leven dree Spraakfamilien in Kolumbien, dat weern de Chibcha, de Kariben un de Arawak. In de Tied um 300 bit 400 v. Chr. weern Indianers, de Chibcha snacken döen, vun Middelamerika na Kolumbien, Venezuela un Ecuador trocken. De Chibcha siedeln sik sunnerlich an de Küst vun den Atlantik an. De Arawak-Indianers weern vun’n Osten ut na Kolumbien inwannert un siedeln sik an in de ööstlichen Kuntreien um de groten Ströme Orinoco un Amazonas. Um 1000 n. Chr. sund denn Kariben mit Moord un Doodslag vun de Küsten vun Bruunsilgen un vun de Eilannen ut na Kolumbien kamen. Se trocken denn in de Stroomdalen vun den Magdalena un den Cauca rin un verdreven de Chibcha na de Gemarken vun de Anden, de wat höger legen hefft. De Chibcha sund bi en hogen weertschopplichen un politischen Graad ankamen.

As de Europäers um 1500 rum anfungen, sik in Süüdamerika um to kieken, dor sund de Chibcha de gröttste Volksgrupp ween. Se weern unnerdeelt in de Muisca un de Tairona un noch en paar lüttjere Gruppen. De gröttste Grupp weern de Muisca. Se wahnen up dat Hoochland vun dat hüdige Cundinamarca un Boyacá un sund Ackerbuurn ween. Ehre Sellschop weer so organiseert, datt sik allens um den Kaziken dreihn dö. De weer den Stamm sien Hööft. Arven konn een düt Amt blot man över de Linie vun de Froenslüde: Nafolgen dö den Kaziken de Söhn vun siene Suster. As de Eroverers ut Spanien kemen, geev dat grote Bünn bi de Muisca, dat weern Bacatá (Bogota) un Hunza (Tunja). An de Spitz vun de Bacatá stunn as Hööft en Zipa. Bi de Hunza heet de Anföhrer Zaque. De Tairona-Grupp mank de Chibcha-Snackers weer en beten lüttjer un leev in de nöördlichen Utlöpers vun de Barg-Gemarken vun de Sierra Nevada de Santa Marta. Denn geev dat noch en annern Tairona-Twieg, de nich in’t Hoochland leven dö, man in dat karibische Siedland. Se nähr sik vun Fischeree un Solt-Produktschoon un tuusch dorvun wat gegen Kledaasch un Stoffe vun de Hoochland-Tairona. De Tairona leven in allerhand Städer. De weern goot organiseert un weern mit Steenstraten een mit’nanner verbunnen.

Spaniers erovert un regeert dat Land

Nuevo Reino de Granada

Rodrigo de Bastidas lann in dat Johr 1500 as Eersten an de Küst vun Kolumbien. 1509 grünn Alonso de Ojeda den noordwestlichen Küstenplatz San Sebastian de Urabá. Vasco Nuñez de Balboa grünn Santa Maria la Antigua del Darién. Vun dor ut hett he 1513 eene Expeditschoon na de Pazifische Küst unnernahmen. Mit Santa Marta (1525) un Cartagena (1533) kreeg man de Küst in de Hand. Vun dor ut güng dat denn los mit de Herrschop över dat Binnenland. Sunnerlich speel dör de Mythos vun El Dorado, dat Goldland, en Rull bi. Unner Gonzalo Jiménez de Quesada un Sebastián de Belalcázar is dat hüdige Kolumbien utforscht wurrn (1536). 1557 is in Bogota de 'Real Audiencia del Nuevo Reino de Granada' inricht’ wurrn. As de Spaniers düt nee Land Nuevo Reino de Granada för sik erovern döen, plünnern se de Indianers ehr Kulturgoot ut, dwungen jem unner dat Jück vun de spaansche Religion un den spaanschen Bruuk un föhren de Slaveree in dat Land in. De harte Herrschop vun de Spaniers un ok de Süken, wo de Indianers, ahn Afsicht, mit ansteken wurrn sund, is dor de Grund för ween, dat de Tahl vun de Indianers bannig afsacken dö. Dor hefft de Spaniers denn Slaven ut Afrika um na Kolumbien wegsleept, datt se dor de Arbeit in den Minen un Plantagen utföhren mössen.

Unafhängig vun Spanien

Groot Kolumbien

Bit 1810 weer dat Land en Kolonie vun Spanien un sorg dor för, datt bannig Gold na dat Mudderland keem. Man in dat Johr verklaar Kolumbien sik to en unafhängigen Staat. Man na de Kriege gegen Napoleon erovern spaansche Truppen unner General Pablo Morillo dat Land torüch. Eerst 1819 konn vun en echte Unafhängigkeit unner Simón Bolívar un Francisco de Paula Santander snackt weern. Simón Bolívar is de eerste Präsident vun Kolumbien wurrn. Dormols bestunn Kolumbien noch ut dat hüdige Kolumbien, tohopen mit Ecuador, Venezuela un Panama. 1830 is Bolívar afsett wurrn un slank is de Republiek ut’neen fullen. Ecuador un Venezuela sund as unafhängige Staten tostann kamen. Panama bleev noch bit 1903 en Deel vun Kolumbien.

Vun Anfang an is de Situatschoon in Kolumbien sien Politik unruhig ween. Dat geev man blot twee Parteien, de Liberalen un de Konservativen. Just so, as de Parteien, twillt sik ok de soziale Lage vun de Inwahners: An de Küst wahnt de 'costeños', de meist vun vun vörmolige Slaven afstammt, un in dat zentrale Hoochland wahnt de 'cachacos', de vun Spaniers afstammt.

Börgerkrieg un Volksupstänn

De Weertschop hett dormols den Mors nich hooch kregen. Bovenhen hefft verscheden Mole Lüde versöcht, de Macht in’n Staat an sik to rieten un jummerlos geev dat Striet un Gewalt. Dor füng denn 1899 de Dusend-Dage-Krieg twuschen de Konservativen un de Liberalen an. De Konservativen regeren dormols dat Land. Düsse Krieg duer nu bit 1902. 60.000 bit 100.000 Lüde sund dor bi umkamen un dat Land is dor ganz verneelt bi wurrn. 1903 hett dat in Panama en Militärupstand geven un de vörmolige Provinz hett sik afscheedt vun Kolumbien. Düsse Upstand is stöhnt wurrn vun de USA. De wollen dortieds den Panamakanaal boen. 1928 is dat bi den Banaan-Lawei to’n Bloodbad kamen. De amerikaasche United Fruit Company harr en Monopol up de Banaanplantagen un hett de Arbeitnehmers utsuugt. De Lawei is mit Gewalt tohopenschaten wurrn un dor sund en paarhunnert Oppers bi umkamen. Vun 1948 af an hett dat en blödigen Volksupstand geven, nadem de liberale Präsidentenkannedat Jorge Eliécer Gaitán an’e Siet maakt wurrn is. De Upstand füng in Bogotá an mit um un bi 2.500 Dode un hett sik vun dor ut över dat ganze Land utbreedt. Amenne hefft dor wohrschienlich mehr as 100.000 Minschen mit ehr Leven för betahlt. Städer un Dörper sund afbrennt wurrn un mehr as 1 Mio. Lüde sund utneiht na Venezuela. Düsse Striet hett den Naam „La Violencia“ kregen.

Diktaters

Vun 1953 bit 1957 is General Gustavo Rojas Pinilla de Baas vun en Militärdiktatur ween. 1958 hefft de beiden groten politischen Parteien, de Konservativen un de Liberalen, sik afsnackt, se wollen sik afwesseln bi dat Regeern vun dat Land. Dor hefft se mit versöcht, Gewalt un autoritär Uptreden mit to stoppen. Man hulpen hett dat nich veel, vunwegen dat veel Lüde nu menen, se weern utslaten vun den demokraatschen Bedriev. So gung dat bit 1974, man vun 1965 bit 1968 is ok noch de Belagerungstostand utropen wurrn as Folg vun de Gewalt vun lunke Guerillas un vun en Upstand, de vun de Universität vun Bogota utgahn weer. De hüdige Verfaten is vun 1991.

Wie dat hüdigendags um de Politik steiht

Bogota

In de Politik gifft dat ok vundagen noch keen Roh. To’n Striet gegen de Overheit sund de lunken Guerillagruppen FARC un ELN grünnt wurrn. Grootbuern stellt en egen Privatarmee up, um ehr Land to verdedigen. Dor sund denn wedder rechte Gruppen för den paramilitäärschen Striet vun kamen. De gröttste mank jem is de AUC. Mit den Winnst ut de Produktschoon vun Kokain hett sik ok de Mafia in Övermaat mit Wapen utrüst’. Ut’neen holen kann een düsse ganzen Gruppen nich. So lett sik de Mafia schützen vun de Guerilla un betahlt de mit Geld ut’n Drogenhannel in ehren Krieg gegen de Overheit. In dat Johr 2001 is de Präsidenten-Kannedatsche Ingrid Betancourt dör de lunke Guerillagrupp FARC versleept wurrn. Batancourt harr dat up’n Dialoog afsehn. Dat so’n Saken passeert sund, hefft dor för sorgt, datt Investers ut’n Utland keen Geld in dat Land rinscheten wullen un dat kann een an de Laag vun de Weertschop sehn. De hüdige Präsident Juan Manuel Santos (vun August 2010 af an) hett sik vörnahmen, de Politik vun sien Vörweser Alvaro Uribe dör to setten. Uribe stunn up de eene Siet stracks gegen den Terror un versöch up de annere Siet, de paramilitäärschen Gruppen to faten to kriegen un sik mit jem to verdregen. Dor woll he jem de Wapen mit ut’e Hand nehmen oder jem to en Deel vun Armee oder Polizei mit maken. Dör de harte Linie is de FARC duchtig in’e Bredouille kamen un de Laag vun de Weertschop hett sik enigermaten verbetert. In den War on drugs is de Kokain-Mafia mol mehr, mol minner in’e Kniep kamen. Düssen Krieg hefft to’n groten Deel de USA betahlt. Ofschoonst Lüde ok schimpt hefft över de Sachtmödigkeit vun de Regeerung gegen de paramilitäärschen Gruppen över, gegen dat Bespröhn vun de Kokain-Plantagen un gegen den Insatz vun Börgerslüde un Inwahners in den Striet, stöhnt de Mehrheit vun de Inwahners düsse Politik. Blot vundeswegen weer Uribe 2006 to’n tweeten Mol wählt wurrn. En internatschonale Meenschop stöhnt de Regeerung vun Kolumbien, wenn se versöcht, den Rechtstaat woller her to stellen un ok dat Seggen över all Gemarken vun dat Land wedder in’e Hand to kriegen. Se versöcht, mit den Striet unner wapen en Enn to maken. En Grupp vun Länner, de G-24, warkt dor as en Kuntrollorgan bi.

Naam un Hööftstadt

De Naam vun dat Land is vun Christoph Kolumbus afleit. Bogotá is Hööftstadt un weertschaplich un kulturell Zentrum vun Kolumbien.

Departamentos

Kolumbien is indeelt in 32 Departamentos un een Hööftstadtdistrikt (Bogotá). De Departamentos wedder sünd in 1121 Municipios oder departamentale Corregimientos (corregimientos departamentales) indeelt. De Corregimientos doot in de dünn besiedelten Rebeden in de Amazonas-Region liggen un hebbt en ringeren Status as en Municipio.

Naam	Inwahners	Rebeed in km²	Inwahners je km²
Departamento del Amazonas	79.020	109.665	0,72
Departamento de Antioquia	6.677.930	63.612	104,98
Departamento del Arauca	294.206	23.818	12,35
Departamento del Atlántico	2.722.128	3388	803,46
Departamento de Bolívar	2.180.976	25.978	83,95
Departamento de Boyacá	1.242.731	23.189	53,59
Departamento de Caldas	1.018.453	7888	129,11
Departamento de Caquetá	410.521	88.965	4,61
Departamento de Casanare	435.195	44.995	9,67
Departamento del Cauca	1.491.937	29.308	50,91
Departamento del Cesar	1.295.387	22.905	56,55
Departamento del Chocó	544.767	46.530	11,71
Departamento de Córdoba	1.828.947	25.020	73,10
Departamento Cundinamarca	3.242.999	22.623	143,35
Departamento Guainía	50.636	72.238	0,70
Departamento Guaviare	73.081	53.460	1,37
Departamento de Huila	1.122.622	19.890	56,44
Departamento La Guajira	965.718	20.848	46,32
Departamento del Magdalena	1.427.026	23.188	61,54
Departamento Meta	1.062.454	85.635	12,41
Departamento de Nariño	1.627.589	33.268	48,92
Departamento de Norte de Santander	1.620.318	21.658	74,81
Departamento de Putumayo	359.127	24.885	14,43
Departamento del Quindío	555.401	1845	301,03
Departamento de Risaralda	961.055	3600	266,96
Departamento San Andrés un Providencia	63.692	52,5	1.213,18
Departamento de Santander	2.280.908	30.537	74,69
Departamento de Sucre	949.252	10.917	86,95
Departamento Tolima	1.339.998	23.562	56,87
Departamento Valle del Cauca	4.532.152	22.140	204,70
Departamento del Vaupés	44.712	54.135	0,83
Departamento Vichada	112.958
Bogotá	7.743.955	1578	4.907,45

Länner in Süüdamerika

Argentinien | Bolivien | Brasilien | Chile | Ecuador | Guyana | Kolumbien | Paraguay | Peru | Surinam | Uruguay | Venezuela

Afhängige Rebeden: Falklandinseln | Franzöösch-Guyana