Србија

Република Србија
Република Србија; Република Србија; Republika Srbija
Знаме	Грб
	Химна: ; Боже правде; Bože pravde; Боже на правдата; ;
	Местоположба на Србија (темно и светлозелено) - Косово (светлозелено); во Европа (зелено + темносиво) Местоположба на Србија (темно и светлозелено) - Косово (светлозелено); во Европа (зелено + темносиво)
Главен град; (и најголем)	Белград; 44°48′N 20°28′E / 44.800° СГШ; 20.467° ИГД
Службен јазик	српски
Признаени регионални јазици	унгарски, хрватски, словачки, романски, русински
Демоним	Срби (Србин/Србинка)
Уредување	Парламентарна република
Законодавство	Народна скупштина
Основање
Површина
Население
БДП (ПКМ)	проценка за 2023 г.
БДП (номинален)	проценка за 2017 г.
Џиниев коеф. (2019)	33.3; среден
ИЧР (2021)	▲ 0.802; многу висок · 63та
Валута	Српски динар (RSD)
Часовен појас	CET (UTC+1)
Се вози на	десно
НДД	.rs (.yu)
Повик. бр.	381

Србија (српски: Србија) — држава на Балканскиот полуостров и во Средна Европа, опфаќајќи го јужниот дел од Панонската Низина и централниот Балкан^[9]^[10] и лежејќи меѓу истоимениот масив и Карпатите на исток, Динаридите на запад, и долината на Морава — важен геостратешки патен правец кој оди према југ кон Солун и источно кон Мала Азија. Релативно кон нејзината историја, култура и релативно мала територија, Србија е различна во нејзиниот транзиционален карактер. Државата нема излез на море и се граничи со Унгарија на север, на исток со Романија и Бугарија, на југ со Република Македонија, на југозапад со Црна Гора, и на запад со Босна и Херцеговина, и Хрватска. Се граничи и со Албанија преку спорниот регион Косово.

Српското население брои околу 7 милиони^[11], од кои повеќето се православни христијани. Главниот град на Србија, Белград, е еден од најстарите европски градови, и еден од најголемите во источно-Средна Европа.^[10]^[12]^[13]

Населена уште од палеолитското време, територијата на денешна Србија се соочила со словенски миграции кон Југоисточна Европа во 6 век, со што се воспоставиле неколку регионални држави во раниот среден век. Српското Кралство добило признавање од Рим и Цариград во 1217 година. Државниот статус бил зголемен кога земјата била прогласена за царство, во 1346 година. До средината на 16 век, целата територија на модерна Србија била ставена под османлиска управа, понекогаш прекинувана од страна на Хабсбуршката династија, која почнала да се шири кон Централна Србија од крајот на 17 век, додека ја одржувала својата моќ во Војводина. Во раниот XIX век, Српската револуција воспоставила народна држава како прв регион кој имал уставна монархија, каде пополека ја проширила својата територија^[14] и го пионирала пресекувањето на феудализмот во Европа. По катастрофалните случувања во Првата светска војна, и здружувањето на Хабсбуршка Војводина и Срем со Србија, била основана Југославија со другите јужнословенски народи, која постоела во неколку различни формации до 1990-тите години, кога била формирана унија со Црна Гора^[15] и мирно распуштена во 2006 година^[16]. Во февруари 2008, парламентот на Косово прогласил независност од Србија, кое добило мешани одговори од страна на меѓународните заедница.

Унитарна парламентарна уставна република, Србија е членка на ООН, Совет на Европа, ЦЕРН, ОБСЕ, Партнерство за мир, Организација за црноморска економска соработка, ЦЕФТА и СТО^[17]. Од 2014 година, земјата преговара за пристапот во ЕУ со перспектива за влез во Европската унија до 2025 година^[18]. Србија страдала од демократско отстапување во последниве години, и забележала пад во извештаите на Фридом хаус од 2019 година^[19]. Од 2007 година, Србија формално се придржува кон политиката на воена неутралност. Земјата обезбедува социјална сигурност, универзална здравствена заштита и основно и средно образование без школарина на своите граѓани. Економијата е со висок среден приход^[20] со доминантност во услужниот сектор проследен по големина од страна на индустрискиот сектор и земјоделскиот сектор. Земјата е рангирана релативно високо според индексот на човековиот развој (66)^[21], индексот за социјален напредок (45)^[22], како и глобалниот индекс на мирот (54)^[23].

Етимологија

Потеклото на името Србија е нејасно. Историски гледано, авторите ги споменуваат Србите и Лужичките Срби на различни начини: Сурби, Суурби, Србилој, Зериуани, Сораби, Сурбен, Сарби , Србии, Сербој, Сурби, Сорбен, итн. Овие автори ги употребиле овие имиња кои се однесуваат на Србите во областите каде што нивното историско (или сегашно) присуство не било спорно (особено на Балканот и Лужица), но постојат и извори кои ги споменуваат истите или слични имиња во другите делови на светот (особено на Кавказот).

Прасловенскиот збор сърбъ е различно поврзан со рускиот пасерб, украинскиот присербитися, индоарискиот sarbh, латинскиот sero и грчкиот siro^[24]. Полскиот јазичар Станислав Роспрон (1906-1982) го извел етнонимот Србин од србати^[25]. Лорскиот научник Х. Шустер-Шуц сугерирал врска со протославистичкиот глагол срб со сёрбать (руски) сьорбати (украински), сёрбаць (белоруски), srbati (словачки)^[26].

Од 1945 до 1963 година официјалното име за Србија било Народна Република Србија, подоцна преименувано во Социјалистичка Република Србија од 1963 до 1990 година. Од 1990 година, официјално име на државата е Република Србија. Меѓутоа, од 1992 до 2006 година, официјалните имиња на земјата во која Србија учествувала биле најпрвин Сојузна Република Југославија, а потоа и Србија и Црна Гора^[16].

Историја

Праисториски период

Лево: Лепенски Вир, 7000 п.н.е.
десно: Винчанска култура, 4000–4500 п.н.е.

Археолошки докази за постоење на палеолитски населби на територијата на денешна Србија се ретки. Фрагмент од човечка вилица кој бил пронајден во Сиќево (Мала Баланица) се верува дека е стар до 525,000—397,000 години.^[27]

Околу 6,500 години п.н.е., за време на неолитот, Старчевачката и Винчанската култура постоеле во околината на денешен Белград и доминирале во поголемиот дел на Југоисточна Европа, (како и во делови на Средна Европа и Мала Азија).^[28]^[29] Две важни археолошки наоѓалишта од овој период, Лепенски Вир и Винча-Бело Брдо, се наоѓаат во близина на брегот на Дунав.

За време на железното време, локалните племиња Трибали, Дарданци и Аутаријати се сретнувале од Старите Грци за време на нивната културна и политичка експанзија во регионот, од 5 до 2 век п.н.е. Келтското племе Скордисци се населило низ целата област во 3 век п.н.е. и формирало племенска држава, градејќи неколку утврдувања, вклучувајќи го и нивниот главен град во Сингидунум (денешен Белград) и Наисос (денешен Ниш)^[30].

Римјаните освоиле голем дел од територијата во 2 век п.н.е. Во 167 п.н.е. била основана римската провинција Илирик, а остатокот бил освоен во околу 75 п.н.е., формирајќи ја римска провинција Мизија; денешниот регион Срем бил освоен во 9 п.н.е. и Бачка и Банат во 106 година. Како резултат на тоа, територијата на денешна Србија се протегала целосно или делумно над неколку поранешни римски провинции, вклучувајќи ги и Мизија, Панонија, Превалитана, Далмација, Дачија и Македонија.

Главните градови на Горна Мизија (и пошироко) биле: Синидунум (Белград), Виминациум (сега Костолац), Ремезијана (сега Бела Паланка), Наисос (Ниш) и Сирмијм (сега Сремска Митровица), од кои вториот служел како римски главен град за време на Тетрархијата^[31]. Седумнаесет римски цареви се родени во областа на денешна Србија^[32]. Најпознат од нив бил Константин Велики, првиот христијански цар, кој издал едикти за верска толеранција низ целото царство.

Остатоци од царската палата Феликс Ромулијана, светско наследство на УНЕСКО

Кога Римското Царство било поделено во 395, поголемиот дел од Србија останало под Источното Римско Царство, додека северозападните делови биле вклучени во Западното Римско Царство. Јужните Словени од 6 век, во голем број се преселиле во европските провинции на Византија^[33] и се споиле со локалното романизирано население кое постепено се асимилирало^[34]^[35]^[36].

Словенски период

Косовска битка

Призренски препис на Душановиот законик, XV век, Народен музеј, Белград

Србите, како словенско племе кое се населило на Балканот во 6 или почетокот на 7 век, основале Српско кнежевство до 8 век^[37]. Во 822 било забележано дека Србите живееле во поголемиот дел од Римска Далмација^[38], нивната територија која опфаќа она што денес е југозападна Србија и делови од соседните земји. Во меѓувреме, Византија и Бугарија држеле и други делови од територијата. христијанството било признаено од страна на српските владетели во околу 870 година, а до средината на 10 век српската држава се проширила кон Јадранското Море од Неретва, Сава, Морава и Скадар. Помеѓу 1166 и 1371 година, во Србија владеела династијата Немањиќ (чиешто наследство е посебно негувано), под кое државата била издигната во кралство (и кратко во царство) и Српската епархија во автокефална архиепископија (преку напорите на Свети Сава). Спомениците од периодот на династијата Немањиќ преживуваат се преживеани во најголем дел (неколку се светски наследства). Во текот на овие векови српската држава (и влијанието) значително се проширило. Во северниот дел, Војводина, владеело Кралството Унгарија. Периодот познат како Пад на Српското Царство кулминирал со Битката на Косово (1389) против Отоманското Царство. Српското Деспотство конечно било освоен од страна на Османлиите во 1459 година. Отоманската закана и евентуалното освојување забележало големи миграции на Србите на запад и на север^[39].

Османлиски и Хабсбуршки период

Територијата на денешна Србија во составот на Османлиското Царство била во периодот од 15 век до XX век. Во составот на царството најпрвин биле вклучени југоисточните делови на Србија, околу градот Ниш. Веќе во 1459 година целото Српско деспотство, а во периодот од 1526 до 1552 година и цела Војводина. Османлиското Царство издвојувало големи победи во Маричката битка во 1371 година и Косовската битка во 1389 година.

Во сите српски земји освоени од страна на Османлиите, родното благородништво било отстрането, а селанството било зафатено од османлиските господари, додека голем дел од свештенството побегнало или било ограничени на изолираните манастири. Според отоманскиот систем, Србите, како христијани, се сметале за пониска класа на луѓе и биле подложени на тешки даноци, а дел од српското население доживеало исламизација. Српската патријаршија во Пеќ била укинета во 1463 година^[40], но повторно била воспоставена во 1557 година^[41]^[42]^[43].

По губењето на државноста, српскиот отпор продолжил во северните региони (денешна Војводина), под титуларни деспоти (до 1537), и популарните водачи како Јован Ненад (1526-1527). Од 1521 до 1552 година, Османлиите го освоиле Белград и региони на Срем, Бачка и Банат^[44]. Континуираните војни и разни бунтови постојано го оспорувале османлиското владеење. Едно од најзначајните било Банатското востание во 1594 и 1595 година, кое било дел од Долгата војна (1593-1606) помеѓу Хабсбуршката Монархија и Османлиите^[45]^[46]. Областа на современата Војводина претрпела од отоманската окупација пред да биде предадена на Хабсбуршката Монархија, делумно со Карловскиот договор (1699)^[47], и целосно со Пожаревскиот договор (1718)^[48].

Додека големите српски миграции депопулирале поголем дел од јужна Србија, Србите барале засолниште преку реката Дунав во Војводина на север и воената граница на запад, каде што им биле доделени права од австриската круна од 1630 година. Голем дел од централната Србија се префрлила од османлиско на хабсбуршко владеење (1686-91) за време на Големата турска војна. По неколкуте претставки, царот Леополд I официјално им дозволил на оние Срби кои сакаат да се населат во северните региони, право на нивната автономна круна^[49]. Црковниот центар на Србите, исто така, се преселил на север, во Карловачката митрополија ^[50], а во 1766 година Османлиите повторно ја укинале Српската патријаршија во Пеќ^[51]^[52] .

Во 1718-39, Хабсбуршката Монархија окупирала голем дел од Централна Србија и го основала Кралството Србија (1718-1739)^[48]. Овие придобивки биле изгубени со договорот од Белград во 1739 година, кога Османлиите го освоиле регионот^[53]. Покрај територијата на современата Војводина која останала под Хабсбуршката Монархија, централните региони на Србија уште еднаш биле освоени од Хабсбуршката Монархија во 1788-1792 година.

Револуција и независност

Српската револуција за независност од Отоманското Царство траела единаесет години, од 1804 до 1815 година^[54]^[55]^[56]^[57]. Револуцијата се состоела од две посебни востанија кои се стекнале со автономија од Отоманското Царство (1830), што на крајот се развило кон целосна независност (1878). Востанието во почетокот започнало како локална побуна против дахија, но истото прераснало во една голема револуција. На чело на востаниците застанал Караѓорѓе Петровиќ. Во 1814 година во Букурешт бил потпишан договор според кој на српскиот народ требало да му се даде автономија. Но, договорот никогаш не бил спроведен на дело. Така, во 1813 година, востанието било задушено и повторно била воспоставена целосна османлиска власт. Оваа востание претходело на т.н. Второ српско востание кое избувнало во 1815 година, кое придонело до создавање на современа Србија. На чело на востаниците застанал Милош Обреновиќ ^[58]. За разлика од Првото српско востание, ова востание довело до српска автономија во рамките на Отоманското Царство и воспоставување на Кнежевството Србија кое имало своја влада, со овој чин биле удрени темелите на модерна Србија. Србија била една од првите народи на Балканот која го укинала феудализмот^[59]. Договорот од Акерман во 1826 година, Договорот од Адријанопол во 1829 година и, конечно, Хати-и-Шариф, довеле до признвање на Србија. Првиот српски устав бил усвоен на 15 февруари 1835 година, со што земјата станала една од првите што усвоила демократски устав во Европа^[60]^[61].

Лево: Доситеј Обрадовиќ
Средина: Караѓорѓе Петровиќ, водач на Првото српско востание
Десно: Милош Обреновиќ, водач на Второто српско востание

По судирите меѓу отоманската војска и Србите во Белград во 1862 година^[62], и под притисок од Големите сили, до 1867 година, последните турски војници го напуштиле Кнежевството, со што земјата станала де факто независна^[63]. Со донесувањето на новиот устав во 1869 година^[64], без консултации со Портата, српските дипломати ја потврдиле де факто независноста на земјата. Во 1876 година, Србија објавила војна за Отоманското Царство, помагајќи во тековните христијански востанија во Босна и Херцеговина и Бугарија^[65]^[66].

Формалната независност на земјата била меѓународно призната на Берлинскиот конгрес во 1878 година, со што била прекината руско-турската војна; овој договор, сепак, забранувал Србија да се обедини со другите српски региони како Босна и Херцеговина на пример, која останала под австроунгарска окупација, заедно регионот Рашка^[67]. Од 1815 до 1903 година, Кнежевството Србија било управувано од династијата Обреновиќ, освен помеѓу 1842 и 1858 година кога владеел кнезот Александар Караѓорѓевиќ. Во 1882 година, Кнежевството Србија станало Кралството Србија, под раководство на кралот Милан I. Династијата Караѓорѓевиќ, потомци на револуционерниот водач Караѓорѓе Петровиќ, ја презела власта во 1903 година^[68] . На север, револуцијата во Австрија во 1848 година довела до формирање на автономна територија на српската Војводина; до 1849 година, регионот се трансформирал во Војводство Србија и Тамишки Банат^[69].

Балканска и Прва светска војна

Терминот Балкански војни се однесува на две војни, што се случиле во Југоисточна Европа во 1912 и 1913 година. Првата балканска војна започнала на 8 октомври 1912 година кога Бугарија, Грција, Црна Гора и Србија формирале балкански сојуз против Османлиското Царство. Војната завршила со потпишување на мировен договор во Лондон. Втората балканска војна избила на 16 јуни 1913 година кога Бугарија, незадоволна од своите придобивки, ги нападнала своите поранешни сојузници, Србија и Грција. Војната завршила со потпишување на мировен договор во Букурешт. По крајот на Балканските војни, Србија територијално се проширила во Вардарска Македонија, Рашка, Косово, и Метохија.

Повлекување на српската војска преку Албанија во 1915 предводено од Петар I. Како членка на Антантата за време на Првата светска војна, Србија изгубила околу 850,000 луѓе, четвртина од нејзиното предвоено население.^[70]

На 28 јуни 1914 година, Гаврило Принцип, студент и член на мултиетничката организација на националните револуционери нареченa Млада Босна, го убил надвојводата Франц Фердинанд, наследник на австроунгарскиот престол, во Сараево, Босна, по кое започнал период на дипломатско маневрирање меѓу Австроунгарија, Германија, Русија, Франција и Велика Британија наречена Јулска криза. Австроунгарија поставила ултиматум во јули кон Србија, серијата од десет неприфатливи барања, предизвикувајќи ја војната со Србија^[71]. Кога Србија се согласила на само осум од десетте барања, Австроунгарија објавила војна на 28 јули 1914 година. Спорот помеѓу Австроунгарија и Србија ескалирал во она што денес е познато како Прва светска војна, привлекувајќи ги Русија, Германија, Франција и Обединетото Кралство. Последиците од војната биле разновидни. Кога завршила Првата светска војна, според Нејскиот мировен договор, Србија добила неколку помали територијални отстапки од Бугарија. Србија имала водечката позиција во новото Кралство Југославија, придружена од нејзиниот стар сојузник, Црна Гора.

Последиците за Србија од Првата светска војна биле огромни. Пред војната, Кралството Србија имало 4.500.000 жители^[72]. Степенот на српската демографска катастрофа можел да се илустрира со изјавата на бугарскиот премиер Васил Радослав: „Србија престана да постои“ (Њујорк тајмс, лето 1917)^[73]. Во јули 1918 година американскиот државен секретар Роберт Ленсинг ги повикал Американците од сите религии да се молат за Србија во нивните цркви^[74]^[75]. Кралството Србија загубило 1.100.000 жители за време на војната. Од 4,5 милиони луѓе, имало 275.000 воени смртни случаи и 450.000 од обичните граѓани. Цивилните жртви се припишуваат главно на недостигот на храна и ефектите од епидемиите како шпанскиот грип. Во прилог на воените смртни случаи, 133.148 биле повредени. Според југословенската влада во 1924 година, Србија загубила 365.164 војници или 26% од мобилизираниот персонал.

Југославија

Државата на Србите, Хрватите и Словенците била создадена на 1 декември 1918 година, како наследна уставна унитарна монархија^[76].

Кралот Петар беше наследен од неговиот син Александар во август 1921 година. Српските централисти и хрватските автономисти се судриле во парламентот, а повеќето влади биле кревки и краткотрајни. Никола Пашиќ, конзервативен премиер, доминирал во повеќето влади до неговата смрт. Кралот Александар воспоставил диктатура во 1929 година, го сменил името на земјата во Југославија и ги променил внатрешните поделби од 33 области на девет нови бановини. Ефектот на диктатурата на Александар бил понатамошно отуѓување на несрпското население што живее во Југославија од идејата за единство^[77].

Александар бил убиен во Марсеј, за време на официјалната посета во 1934 година од Владо Черноземски, член на ВМРО. Александар бил наследен од неговиот единаесетгодишен син, Петар II, а со регентскиот совет бил раководен од неговиот братучед, принцот Павле. Во август 1939 година Договорот Цветковиќ-Мачек воспоставил автономија на Банат и Хрватска како решение за хрватските грижи.

Во 1941 година, и покрај југословенските обиди да остане неутралнс во војната, Силите на Оската ја нападнале Југославија. Територијата на модерната Србија била поделена помеѓу Унгарија, Бугарија, Независна Држава Хрватска и Италија (Голема Албанија и Црна Гора), додека останатиот дел од Србија бил ставен под германска воена администрација.

Србија по окупацијата на Кралство Југославија од страна на оската и соседните марионети за време на Втората светска војна

Во овој период, стотици илјади етнички Срби побегнале поради теророт спроведен од челниците на Независна Држава на Хрватска, и побарале засолниште во Германија, окупирана од Србија, во обид да избегаат од прогонството и геноцид^[78]. Југословенската територија била сцена на граѓанска војна меѓу ројалистичките четници со кои командувал Дража Михајловиќ и комунистичките партизани на Јосип Броз Тито. Помошни единици на оската на српскиот волонтерски корпус и на српската државна гарда се бореле против двете сили. Масакрот на Драгинац и Лозница од 2.950 селани во Западна Србија во 1941 година бил првото големо погубување на цивилите во окупирана Србија од страна на Германците, по кое следувале масакрот во Крагуевац и регрутирање на Евреите и Србите од Нови Сад од страна на унгарските фашисти, со повеќе од 3.000 жртви^[79]^[80]^[81]. По една година окупација околу 16.000 српски Евреи биле убиени во областа, или околу 90% од предвоеното еврејско население. Многу концентрациони логори биле воспоставени низ целата област. Концентрациониот логор Бањица бил најголемиот концентрационен логор, при што главните жртви биле српски Евреи, Роми и српски политички затвореници^[82].

Ужичката република била краткотрајна ослободена територија формирана од страна на партизаните и првата ослободена територија во Европа во Втората светска војна, организирана како воена мини-држава која постоешла во есента 1941 година во западниот дел на окупираната Србија. До крајот на 1944 година, партизаните добиле контрола над Југославија.^[83]. По белградската офанзива, Сремскиот фронт бил последната голема воена акција на Втората светска војна во Србија. Една студија на Владимир Жеравиќ проценува дека вкупните смртни случаи поврзани со војна во Југославија изнесувале 1.027.000, вклучувајќи 273.000 во Србија^[84] .

Победата на комунистичките партизани резултирала со укинување на монархијата и последователен уставен референдум. Еднопартиска држава наскоро била формирана во Југославија од страна на Комунистичката партија на Југославија. Помеѓу 60.000 и 70.000 луѓе биле убиени во Србија за време на комунистичкото преземање на власта^[85]. Сите опозиции биле потиснати и луѓето за кои се сметало дека го промовираат противењето на социјализмот или промовирањето на сепаратизмот биле затворени или погубени за побуна. Србија станала конститутивна република во рамките на СФРЈ, позната како Социјалистичка Република Србија.

Најмоќниот и највлијателен политичар во Југославија по Тито, Александар Ранковиќ, еден од т.н. големата четворка на југословенски водачи, заедно со Тито, Едвард Кардељ и Милован Ѓилас^[86], бил отстранет од функцијата поради несогласувањата во врска со номенклатурата на Косово и единствотото на Србија^[87]. Отпуштањето на Ранковиќ било многу непопуларно кај Србите^[86]. Реформаторите на про-децентрализацијата во Југославија успеале во доцните 1960-ти да постигнат значителна децентрализација на власта, создавајќи значителна автономија во Косово и Војводина и признавање на карактеристична муслиманска националност.

Распад

После смртта на Јосип Броз Тито во мај 1980 година, Претседателството на СФРЈ како и врховните органи на раководство, ни одблиску немало Титов авторитет како би ја извадиле земјата од криза. Во 90-тите години Југославија започнала да се распаѓа, и била вовлечена во неколку крвави војни. Историја на Србија во текот на Југословенските војни го опфаќа периодот од историјата на Србија од десет години, кој започнал со десетдневната војна во Словенија и војната во Хрватска во 1991 година, a завршил со Прешевскиот конфликт во 2001 година.

Самата територија на Србија, не вклучувајќи ги неколкуте артилериски и минофрлачки напади на пограничните места и градови во 1991 и 1993 година, останала поштедена од воените операции сè до почетокот на Косовската војна, односно бомбардирањето на НАТО на СР Југославија во 1999 година. Меѓутоа, Србија од самиот почеток на Југословенските војни учествувала во војните во Хрватска и БиХ, прво со српски резервисти, регрути и офицери кои служеле во ЈНА, потоа преку разните доброволни и паравоени формации, односно воени, логистички, информативни и технички поддршки дадени од оружените формации од самопрогласените српски ентитети во Хрватска и БиХ - Република Српска и Република Српска Краина.

Поддршка за независноста на босанските и хрватските Срби била официјална политика на српските власти на чело со претседателот Слободан Милошевиќ, под чија доминација се наоѓал и сојузниот апарат. Милошевиќ со распадот на Југославија се обидел да создаде единствена, Голема Србија, која би ги опфаќала териториите на Србија, Црна Гора, Република Српска Краина и Република Српска.^[88]^[89]. Србија со Милошевиќ уште од 1992 година во меѓународната, а посебно во западната јавност се сметала за одговорна за воведување и додатно водење на војни, односно се смета за главен виновник за извршените воени злосторства, што довело до економски санкции од ООН, во периодот меѓу 1992 - 1996 година, потоа резултираше и со меѓународна изолација на СРЈ, која имала значителни негативни економски, политички и културни последици.

Србите и Србија во текот на војните, а подоцна и преку судењата за воени злосторства се стекнале со ужасна репутација во светската јавност. Злосторствата направени во текот на Југословенските војни ги поучиле западните земји побрзо да реагираат во случајот на Косово.^[90] По избувнувањето на Косовската војна во 1998 година и првите масакри на Албанците во Косовската војна, доаѓа до НАТО-во бомбардирање на СРЈ во 1999 година, каде што Србија ја изгубила контролата над таа област. По неколку години, Црна Гора ја напуштила државната заедница со Србија. На 17 февруари 2008 година, парламентот на Косово со поддршката од ЕУ и САД^[91] прогласува еднострана независност од Србија.^[92]

Географија

Топографска карта на Србија.

Сместен на раскрсницата помеѓу Централна^[20]^[93]^[94] и Јужна Европа, Србија се наоѓа на Балканскиот Полуостров и во Панонската Низина. Србија се наоѓа на следните координати: ширина 41° и 47° С и должина 18° и 2 ° Е. Земјата опфаќа вкупно 88.361 км² (вклучувајќи го и Косово), што ја става на 113 -томесто во светот; со исклучок на Косово, вкупната површина е 77.474 км²,^[95] и би била 117-та најголема држава во светот. Нејзината вкупна должина изнесува 2.027 километри (Албанија 115 километри, Босна и Херцеговина 302 км, Бугарија 318 км, Хрватска 241 км, Унгарија 151 км, Македонија 221 км, Црна Гора 203 км и Романија 476 км.) Целокупната косовска граница со Албанија (115 км), Македонија (159 км) и Црна Гора (79 км)^[96] се под контрола на граничната полиција на Косово^[97]. Србија ја третира должината на 352 километри меѓу Косово и остатокот од Србија како „административна линија“; таа е под заедничка контрола на косовската погранична полиција и српските полициски сили, и има 11 премини^[98]. Панонската Низина ја покрива северната третина од земјата (Војводина и Мачва^[99]), додека највисокиот врв на Србија се протега во Влашката Низина. Теренот на централниот дел на земјата, со Шумадија во срцето на земјата, се состои главно од ридови кои ги пречекоруваат реките. Планините доминираат во јужниот дел на Србија. Динаридите се протегаат на запад и на југозапад, по течението на реките Дрина и Ибар. Карпатите и Балканските Планини се протегаат во насока север-југ во источна Србија^[100].

Национални паркови на Србија се:

Фрушка Гора (250 км²)
Копаоник (120 км²)
Тара (220 км²)
Ѓердап (640 км²)
Шар Планина (390 км²)

Клима

Стара Планина

Климата на Србија е под влијание на Атлантскиот Океан и Средоземното Море. Со средни температури во јануари околу 0 °C (32 °F) и средни температури во јули од 22 °C (72 °F), климата може да се класифицира како топло-влажна континентална или влажна суптропска клима^[101]. На север, климата е повеќе континентална, со студени зими и топли, влажни лета, заедно со добро распоредени модели на врнежи. На југ, летата и есента се посуви, а зимите се релативно ладни, со тешки снежни врнежи на планините.

Разликите во височина, близината до Јадранското Море и големите речни сливови, како и изложеноста на ветровите, ги претставуваат климатските варијации во земјата^[102]. Јужна Србија е има средоземни влијанија^[103]. Динаридите и другите планински венци придонесуваат за ладење на повеќето топли воздушни маси. Зимите се прилично сурови во платото Пештер, поради планините што го опкружуваат^[104]. Една од климатските одлики на Србија е Кошава, студен југоисточен ветер кој започнува на Карпатите и го следи северозападниот дел на Дунав низ Ѓердапската Клисура, каде што добива стручен ефект и продолжува до Белград и може да се прошири уште подалеку на југ до Ниш^[105].

Просечната годишна температура на воздухот за периодот 1961-1990 година за областа со надморска височина до 300 нетри е 10.9 °C (51.6 °F). Областите со надморска височина од 300 до 500 метри имаат просечна годишна температура од околу 10.0 °C и над 1.000 метри надморска височина околу 6.0 °C (42.8 °F)^[106]. Најниската регистрирана температура во Србија на 13 јануари 1985 година изнесувала -39,5 °C, Караукича Бунари во Пештер, а највисока 44,9 °C на 24 јули 2007 година, забележана во Смедеревска Паланка^[107].

Србија е една од ретките европски земји со многу висок ризик на изложеност на природни непогоди (земјотреси, бури, поплави, суши)^[108]. Се проценува дека потенцијалните поплави, особено во областите на Централна Србија, претставуваат закана за преку 500 поголеми населби и површина од 16.000 квадратни километри^[109]. Во поплавите во мај 2014 година загинале 57 лица и била нанесена штета од над 1,5 милијарди евра^[110].

Хидрологија

Ѓердапска Клисура

Речиси сите српски реки се влеват во Црното Море, по должината на реката Дунав. Дунав, втора по големина европска река, поминува низ Србија со 588 километри^[111] (21% од неговата вкупна должина) и претставува главен извор на свежа вода^[112]^[113]. Во реката се влеваат и притоките Голема Морава (најдолгата река во Србија со 493 км должина^[114]), реките Сава и Тиса^[115]. Еден значаен исклучок е Пчиња која се влева во Егејското Море. Реката Дрина ја формира природната граница помеѓу Босна и Херцеговина и Србија, и претставува главна кајакарска и сплаварска атракција во двете земји.

Поради конфигурацијата на теренот, природните езера се ретки и мали; повеќето од нив се наоѓаат во низините на Војводина, како езерото Палиќ или бројните езера долж речните текови (како што се Засавица и Царска Бара). Сепак, постојат бројни вештачки езера, главно поради хидроелектричните брани, од кои најголемои се Ѓердап на Дунав со 163 км² на српска страна^[116] (вкупна површина од 253 км² се дели со Романија); Перучац на Дрина и Владина. Најголемиот водопад, Јеловарник, кој се наоѓа во Копаоник, е висок 71 метри. Изобилството на релативно незагадените површински води и бројните подземни извори на природна и минерална вода со висок квалитет на вода претставува можност за извоз и подобрување на економијата; меѓутоа, пошироката експлоатација и производството на флаширана вода започнала неодамна.

Животна средина

Со 29,1% од својата територија опфатена со шума, Србија се смета за земја со средни шуми, споредено на глобално ниво со светска покриеност на шумите со 30% и европски просек од 35%. Вкупната шумска површина во Србија е 2.252.000 хектари (53% се во државна сопственост и 47% се во приватна сопственост) или 0,3 по жител^[117].

Горно Подунавје

.

Најчестите дрвја се даб, бука, борови и елки. Србија е земја со богат екосистем и разновидност на видови - опфаќа само 1,9% од целата европска територија. Србија е дом на 39% од европската васкуларна флора, 51% од европската риба фауна, 40% од европските влекачи и фауна на амфибија, 74% од европска фауна на птици, 67% од европска фауна на цицачи^[118]. Нејзиното изобилство на планини и реки ја прави идеална за разни животни, од кои многу се заштитени, вклучувајќи ги волците, рисот, мечките, лисиците. Има 17 видови на змии што живеат низ целата земја, од кои 8 се отровни^[119]. Србија е дом на високо заштитени видови на був. Во најсеверниот дел на Војводина, во градот Кикинда е забележан број на 145 загрозени бувови, што го прави овој град најголемото населување на овие видови во светот^[120]. Србија е значително богата со загрозени видови лилјаци и пеперутки^[121].

Планината Тара во западна Србија е еден од последните региони во Европа каде мечките сè уште можат да живеат во апсолутна слобода^[122]. Србија е дом на околу 380 видови птици. Во Царска Бара, постојат повеќе од 300 видови птици на само неколку квадратни километри^[123]. Реката Увац се смета за едно од последните живеалишта на белоглавиот мршојадец во Европа^[124].

Реката Увац се смета за едно од последните живеалишта на белоглавиот мршојадец

Постојат 377 заштитени подрачја на Србија, кои опфаќаат 4.947 квадратни километри или 6.4% од земјата. „Просторниот план на Република Србија“ вели дека вкупната заштитена област треба да се зголеми на 12% до 2021 година^[118]. Во овие заштитени подрачја спаѓаат 5 национални паркови, 15 паркови на природата, 15 пејзажи со извонредни одлики, 61 природен резерват и 281 природни споменици.

Загадувањето на воздухот е значаен проблем во областа Бор, поради работата на рудникот за бакар, и Панчево, каде што се наоѓа нафтената и петрохемиската индустрија^[125]. Некои градови страдаат од проблеми со снабдувањето со вода, поради лошото управување и ниските инвестиции во минатото, како и загадувањето на водата (како што е загадувањето на реката Ибар од комбинатот на цинк-олово во Трепча, што го зафаќа градот Кралево или присуство на природен арсен во подземните води во Зрењанин^[126]).

Лошото управување со отпадот е идентификувано како еден од најважните еколошки проблеми во Србија и рециклирањето е млада активност, при што само 15% од својот отпад се враќа назад за повторна употреба^[127]. Бомбардирањето во 1999 година предизвикало сериозна штета на животната средина, со неколку илјади тони токсични хемикалии складирани во целни фабрики.

Политички систем

Зградата на српската влада.

Србија е парламентарна република, при што владата е поделена на законодавна, извршна и судска. Србија имала еден од првите модерни устави во Европа, Уставот од 1835 година, кој во тоа време се сметал за еден од најпрогресивните и либерални устави во светот. Оттогаш има усвоено 10 различни устави^[128]. Сегашниот устав бил усвоен во 2006 година по референдумот за независност на Црна Гора, кој како последица на истиот, ја обновил независноста на самата Србија^[129]. Уставниот суд одлучува за прашања поврзани со Уставот.

Претседателот на Републиката се избира со народно гласање на петгодишен мандат и е ограничен со Уставот на максимум два термина. Покрај тоа што е врховен командант на вооружените сили, претседателот ја има процедуралната должност да го назначи премиерот со согласност на парламентот и има одредено влијание врз надворешната политика^[130]. Александар Вучиќ од Српската напредна партија е актуелен претседател по претседателските избори во 2017 година^[131]. Седиште на претседателството е Нови Двор.

Владата ја сочинуваат премиерот и министрите на кабинетот. Владата е одговорна за предлагање на законодавство и буџет, извршување на закони и насочување на странски и внатрешни политики. Актуелен премиер е Ана Брнабиќ од Српската напредна партија^[132]. Претседателот на Владата ја води и насочува Владата, се грижи за единство на политичкото делување на Владата, ги свикува и води нејзините седници, може на другите членови на Владата да им даде задолжителни упатства и посебни задолженија во склад со програмата и политиката на Владата. Мандатарот за состав на Владата на Србија, спрема Уставот на Србија, го предложува претседателот на Република Србија, после консултации со сите пратенички групи во Народното собрание.

Народното собрание на Србија е еднодомен парламент и е составено од 250 пропорционално избрани пратеници избрани со тајно гласање, со мандат од 4 години. Собранието избира претседател кој претседава со седниците^[133]. Сегашниот претседател на собранието е Маја Гојковиќ од 23 април 2014 година. Народното собрание ја извршува законодавната власт, го усвојува и го изменува Уставот, ја избира Владата, ги именува и разрешува судиите на Уставниот суд, претседателот на Врховниот суд, гувернерот на Народната банка на Србија и другите државни службеници. Сите одлуки се донесуваат со мнозинство гласови на пратениците на седницата на која присуствуваат мнозинство пратеници, освен за измена на Уставот, кога е потребно двотретинско мнозинство^[134].

Закон и кривично право

Србија има три нивоа судски систем, составен од Врховниот суд, Апелационите судови и Основните судови.^[135]^[136].

Судови со посебни надлежности се Управниот суд, Трговските судови (вклучувајќи го и Апелациониот суд во втор степен) и Прекршочните судови (вклучувајќи го Високиот прекршочен суд во втор степен)^[137]. Судството е надгледувано од Министерството за правда. Србија има типичен правен систем на граѓанско право.

Спроведувањето на законот е одговорност на српската полиција, која е подредена на Министерството за внатрешни работи. Српската полиција има 26.527 униформирани офицери^[138]. Националната безбедност и контраразузнавањето се одговорност на Агенцијата за безбедност и разузнавање (БИА)^[139].

Надворешни односи

Држави кои ја признаваат провинцијата Косово како составен дел на Србија

Држави кои го признаваат Косово како независна држава

Србија воспоставила дипломатски односи со 188 земји-членки на ООН, Светата столица, суверениот воен поредок на Малта и Европската Унија^[140]. Надворешните односи се спроведуваат преку Министерството за надворешни работи. Србија има мрежа од 65 амбасади и 23 конзулати на меѓународно ниво^[141]. Постојат 65 странски амбасади, 5 конзулати и 4 канцеларии за врски во Србија^[142].

Српската надворешна политика е насочена кон остварување на стратешката цел да стане членка на Европската Унија (ЕУ). Србија го започнал процесот на пристапување во ЕУ со потпишување на Спогодбата за стабилизација и асоцијација на 29 април 2008 година и официјално аплицирала за членство во Европската унија на 22 декември 2009 година^[143]. Таа добила статус на целосен кандидат на 1 март 2012 година и започнала преговори за пристап на 21 јануари 2014 година^[144]^[145]. Европската комисија смета дека приклучувањето е возможно до 2025 година^[146].

Провинцијата Косово прогласила независност од Србија на 17 февруари 2008 година, што предизвикало разновидни одговори од меѓународната заедница, некои го поздравиле потегот, додека други го осудиле^[147]. Во знак на протест, Србија првично ги отповикала своите амбасадори од земјите што ја признале независноста на Косово^[148]. Резолуцијата од 26 декември 2007 година од страна на Националното собрание изјавила дека и косовската декларација за независност и признавање од страна на која било држава би претставувала грубо кршење на меѓународното право^[149].

Србија започнала соработка и дијалог со НАТО во 2006 година, кога земјата се приклучила на програмата Партнерство за мир и на Евроатлантскиот партнерски совет. Воената неутралност на земјата формално била прогласена со резолуција усвоена од страна на српскиот парламент во декември 2007 година.

Војска

МИГ-29

Српските вооружени сили се подредени на Министерството за одбрана и се составени од Армијата и воздухопловните сили. Иако земјата е опкружена со копно, Србија управува со речна флотила која патролира на реките Дунав, Сава и Тиса. Српскиот началник на Генералштабот известува до министерот за одбрана за своите работи. Началникот на Генералштабот го назначува претседателот, кој е врховен командант^[130]. Од 2017 година, српскиот буџет за одбрана изнесувал 804 милиони долари^[150].

Традиционално Србија се потпираа на голем број регрути, и српските вооружени сили поминале низ период на намалување, реструктуирање и професионализација. Регрутацијата била укината во 2011 година^[151]. Во српските вооружени сили има 28.000 активни трупи^[152], дополнети со активната резерва која брои 20.000 членови и пасивна резерва со околу 170.000^[153]^[154].

Србија учествува во Програмата за акционен план на НАТО за поединечно партнерство^[155], но нема намера да се приклучи кон НАТО, поради значително популарното нејзино отфрлање, главно од НАТО-бомбардирањето на Југославија во 1999 година^[156]. Србија е член на Пактот за стабилност за Југоисточна Европа. Српските вооружени сили учествуваат во неколку мултинационални мировни мисии, вклучувајќи распоредувања во Либан, Кипар, Брегот на Слоновата Коска и Либерија^[157].

Србија е главен производител и извозник на воена опрема во регионот. Извозот за одбрана изнесувал околу 569 милиони долари во 2017 година^[158]. Србија извезува низ целиот свет, особено на Блискиот Исток, Африка, Југоисточна Азија и Северна Америка^[159]. Одбранбената индустрија забележала значителен пораст во текот на годините и продолжува да расте на годишна основа^[160]^[161].

Административна поделба

Србија е унитарна држава^[162] составена од општини/градови, области и две автономни покраини. Во Србија, со исклучок на Косово, има 145 општини (општини) и 29 градови (градови), кои формираат основни единици на локалната самоуправа^[163]. Србија е поделена на 24 окрузи плус Град Белград. Регионите понатму се поделени на општини. Во рамките на Србија опстојуваат две покраини, од кои едната има неодреден меѓународен статус. Војводина е едната покраина и има 7 окрузи и 46 општини, додека другата е Косово која прогласила своја независност од Србија^[164], но нема целосно меѓународно признание. Во 2008 година, Косово прогласи независност. Владата на Србија не ја признава декларацијата, сметајќи дека е нелегална и незаконска^[165].

Демографија

Според пописот во 2011 година, Србија (со исклучок на Косово) има вкупно население од 7.186.862 жители, а целокупната густина на население е средна, бидејќи изнесува 92,8 жители по квадратен километар^[166]. Пописот не беше спроведен на Косово, кој на својот попис вкупното население го определил на 1.739.825^[167], со исклучок на северно Косово, населено со Срби, бидејќи Србите од таа област (околу 50.000) го бојкотирале пописот.

Етничка припадност(2011)

Срби			83,3 %
Унгарци			3,5 %
Цигани			2,1 %
Бошњаци			2 %
Хрвати			0,8 %
Словаци			0,7 %
Останати			4,7 %
Непознато			3,3 %

Во Србија трае демографска криза од почетокот на 1990-тите, со стапка на смртност која континуирано ја надминува стапката на наталитет^[168]^[169]. Се проценува дека 300.000 луѓе ја напуштиле Србија во текот на 1990-тите, од кои 20% имале високо образование^[170]^[171]. Србија потоа има едно од најстарите популации во светот, со просечна возраст од 42,9 години^[172], а нејзиното население се намалува со една од најбрзите стапки во светот^[173]. Една петтина од сите домаќинства се состојат од само едно лице, а само една четвртина од четири и повеќе лица^[174]. Просечниот животен век во Србија при раѓање е 74,8 години^[175].

Во текот на 1990-тите, Србија имала најголем број бегалци во Европа^[176]. Бегалците и внатрешно раселените лица (ВРЛ) во Србија формирале помеѓу 7% и 7,5% од своето население во тоа време - околу половина милион бегалци побарале засолниште во земјата по серијата Југословенски војни, главно од Хрватска (а во помала мера од Босна и Херцеговина) и од Косово^[177].

Србите со 5.988.150 се најголемата етничка група во Србија, што претставува 83% од вкупното население (со исклучок на Косово). Со население од 253.899 Унгарците се најголемото етничко малцинство во Србија, концентрирано претежно во северна Војводина и претставуваат 3,5% од населението во земјата (13% во Војводина). Ромската популација изнесува 147.604 според пописот во 2011 година, но неофицијалните проценки го ставаат својот вистински број помеѓу 400.000 и 500.000^[178]. Бошњаците со 145.278 се концентрирани во Рашка (Санџак), на југозапад. Други малцински групи се Хрватите, Словаците, Албанците, Црногорците, Власите, Романците, Македонците и Бугарите. Кинезите, проценети на околу 15.000, се единственото значајно неевропско имигрантско малцинство^[179]^[180].

Мнозинството од населението, или 59,4%, живеат во урбани средини, а само 16,1% во Белград. Белград е единствениот град со повеќе од еден милион жители и има уште четири со над 100.000 жители^[181].

п р у Најголеми градови во Србија ^[181]
	Бр.		Округ	Нас.	Бр.		Округ	Нас.
Белград Нови Сад	1	Белград	Белград	1.233.796	11	Смедерево	Подунавски Округ	64.175	Ниш Крагуевац
	2	Нови Сад	Јужнобачки Округ	277.522	12	Лесковац	Јабланички Округ	60.288
	3	Ниш	Нишавски Округ	187.544	13	Ваљево	Колубарски Округ	58,932
	4	Крагуевац	Шумадиски Округ	150.835	14	Крушевац	Расински Округ	58.745
	5	Суботица	Севернобачки Округ	105.681	15	Врање	Пчињски Округ	55,138
	6	Зрењанин	Среднобанатски Округ	76.511	16	Шабац	Мачвански Округ	53.919
	7	Панчево	Јужнобанатски Округ	76.203	17	Ужице	Златиборски Округ	52.646
	8	Чачак	Моравички Округ	73.331	18	Сомбор	Западнобачки Округ	47.623
	9	Нови Пазар	Рашки Округ	66.527	19	Пожаревац	Браничевски Округ	44.183
	10	Кралево	Рашки Округ	64.175	20	Пирот	Пиротски Округ	38.785

Религија

Црква „Св. Сава“ - Белград е една од најголемите православни цркви во светот.^[182]

Верници во Србија

Православни			84,59 %
Римокатолици			4,97 %
Муслимани			3,10 %
Протестанти			0,99 %
Останати/Нерелигиозни			4,55 %

Најголема религија во Србија е православната. Со векови во Србија биле присутни две големи религии, православие и католицизам на кои подоцна се додал и исламот. Србија е најшаренолика во религиски поглед. Така, во Војводина 25% од населението се католици или протестанти, додека Белград и Централна Србија се православни над 90%. Најголема православна црква во Србија е Српска православна црква, додека има православни христијани припадници и на Романската православна црква, главно присутни во делови на Војводина каде живеат етничко Романско малцинство. Освен Србите, во земјата има приврзаници на други православни цркви, во зависност од нивната националност како: Црногорци, Југословени, Роми, Македонци, Украинци, Бугари, Руси, Грци, Власи, итн. Бројот на православните христијани изнесува 6,079,396 или 84.5%.

Католичкото христијанството е присутно претежно во северниот дел на Војводина, особено во општините со мнозинство етнички Унгарци и во мултиетничка Општина Суботица. Етничките групи, чии членови се претежно приврзаници на Католичката црква се: Унгарците, Хрвати, Германците, Словенците, Чесите , Словаците како и мал број на Србите и.т.н.^[183]

Најголемата концентрација на протестантските христијански организации во Србија е во општина Бачки Петровац, каде мнозинството од населението се етнички Словаци. Некои од припадниците на другите етнички групи (особено Унгарците и Германците во пропорционален однос и Србите во апсолутна смисла) се, исто така, приврзаниците на различни форми на протестанти христијанството. Пред Втората светска војна поранешна Југославија била населена од страна на разни нео-протестантски групи, вклучувајќи Јеховите сведоци, Методисти, адвентистите итн. и истите биле населени во Војводина. Денеска, од овие заедници има останато многу мал број на верници.

Исламот е доминантна религија во Санџак, Прешево и на спорната покраина Косово и Метохија, а етнички групи чии членови се претежно приврзаници на исламот се: Бошњаци, Муслимани по националност, Албанци, Горани, Турци, Арапи, Ашкали и Египќани. Во помал број на етничките Роми се, исто така, приврзаниците на исламот.

Според податоци од 2011 година, во Србија живеат 578 Евреи^[184], од кои повеќето од нив живеат во Белград, Панчево и Суботица.

Јазици

Српската латинска и кирилична азбука

Службениот јазик е српски, кој го зборуваат 88% од населението. Други јазици што се зборуваат во Србија се: унгарски, романски, словачки, русински, хрватски (сите се официјални регионални јазици во покраината Војводина ), босански, ромски, албански, влашки, бугарски, македонски, црногорски итн. Српскиот јазик преовладува во поголемиот дел од Србија . Босанскиот, хрватскиот и буњавскиот јазик, кои според пописот се зборуваат во некои делови на Србија, се речиси идентични со српскиот, додека многу говорници на бугарскиот јазик од југоисточна Србија зборуваат на торакскискиот дијалект, кој се смета за еден од преодни дијалекти помеѓу бугарски и српски јазик.

Српскиот јазик што се зборува во Србија има неколку дијалекти: Шумадија-Војводина, Смедерево-Вршац, Косово-Ресава, Призрен Јужна Морава, Сврљиг-Заплање, Тимок-Лужница (Торклајан), Источна Херцеговина и Зета-Јужен Санџак . Шумадија-Војводина и дијамантите од источна Херцеговина се основа за модерниот српски стандард.

Уставот на Република Србија предвидува дека српскиот јазик и кирилското писмо ќе бидат во службена употреба, а службеното користење на други јазици и писмени текстови ќе се регулира со закон. Меѓутоа, во последно време латинската азбука стана сè попопуларна, особено кај младите.^[185] Освен тоа, одредбата од член 79 го одредува правото на лицата што припаѓаат на националните заедници на малцинствата да го зачуваат културниот идентитет, кој исто така вклучува право да ги користат нивните сопствени јазици и скрипти.^[185]

Стопанство

Српска банкнота од 1000 динарска

Народна банка на Србија

Економијата на Србија е економија чии приходи се базирааат на услужниот сектор зазимајќи две третини од вкупниот бруто-домашен производ (БДП) и функционира на принципите на слободниот пазар. Номиналниот БДП во 2018 година изнесувал 47,654 милијарди долари, што е 6,814 долари по жител, додека БДП врз основа на паритет на куповната моќ (ППП) изнесувал 112,512 милијарди долари, што е 16,089 долари по глава на жител^[5].

Најсилните сектори во економијата се енергетика, автомобилската индустрија, рударството и земјоделството^[186]. Примарен индустриски извоз се автомобили, железо и челик, гума, облека, пченица, овошје и зеленчук, обоени метали, електрични апарати, метални производи, оружје и муниција. Трговијата игра голема улога во српското економско производство. Главните трговски партнери се Германија, Италија, Русија, Кина и соседните балкански земји^[186]. Белград е главен и економски центар на Србија и е дом на повеќето големи српски и меѓународни компании кои работат во земјата, како и Народната Банка на Србија и Белградската берза. Нови Сад е втор по големина град и најважен економски центар по Белград.

Просечниот раст на српскиот БДП во последните пет години бил скромен 1,3% на годишно ниво. Структурата на БДП по сектори во 2015 година била : услуги 67,1%, индустрија 25,2%, земјоделство 7,7%. Јавниот долг на Србија во однос на БДП од 2000 до 2008 година се намалил за 140,1 процентен бод, а потоа започнал повторно да се зголемува, додека владата се бори со ефектите од светската финансиска криза во 2008 година. Во 2017 година, јавниот долг изнесувал 61,5% од БДП^[187].

Официјалната валута во Србија е српскиот динар и нејзината најраната употреба датира од 1214 година.

Земјоделство

Лозови насади во Фрушка Гора; Србија била 11-тиот најголем производител на вино во Европа и 19-ти во светот во 2014 година.

Србија има многу поволни природни услови (земја и клима) за различно земјоделско производство. Има 5,056,000 херктари земјоделско земјиште (0,7 ха по глава на жител), од кои 3,294,000 ха е обработливо земјиште (0,45 ха по глава на жител)^[188]. Во 2016 година, Србија извезела земјоделски и прехранбени производи во вредност од 3,2 милијарди долари, а соодносот на извозот-увозот изнесувал 178%^[189]. Земјоделскиот извоз претставува повеќе од една петтина од сите продажби на Србија на светскиот пазар. Србија е еден од најголемите снабдувачи на замрзнато овошје во ЕУ (најголем на францускиот пазар, а втор по големина на германскиот пазар)^[190]. Земјоделското производство е најистакнато во Војводина на плодната Панонска низина. Други земјоделски региони се Мачва, Поморавлее, Тамава, Расина и Јабланица^[191]. Во структурата на земјоделското производство 70% е од производството на полето на култури, а 30% од производството на добиток^[191]. Србија е втор по големина производител на сливи во светот (582.485 тони, втора по Кина), втора по големина по малини (89.602 тони, втора по Полска), а исто така е значаен производител на пченка (6.48 милиони тони, рангирана на 32. место во светот) и пченица (2,07 милиони тони, на 35 место во светот)^[172]^[192]. Други важни земјоделски производи се: сончоглед, шеќерна репка, соја, компир, јаболко, свинско месо, говедско месо, живина и млечни производи.

Во Србија има 56.000 хектари лозови насади, кои произведуваат околу 230 милиони литри вино годишно^[172]^[188]. Најпознатите лозарски региони се наоѓаат во Војводина и Шумадија.

Енергетика

Хидроелектрана Ѓердап I

Енергетскиот сектор е еден од најголемите и најважните сектори во економијата на земјата. Србија е нето-извозник на електрична енергија и увозник на клучни горива (како што се нафтата и гасот).

Србија има изобилство на јаглен и значителни резерви на нафта и гас. Српските резерви со 5,5 милијарди тони јаглен лигнит се 5-тиот најголеми во светот (втор во Европа, по Германија)^[193]^[194]. Јагленот се наоѓа во две големи депозити: Колубара (4 милијарди тони резерви) и Костолац (1,5 милијарди тони)^[193]. И покрај тоа што се мали во светски рамки, српските ресурси за нафта и гас (77,4 милиони тони еквивалент на нафта и 48,1 милијарди кубни метри, соодветно) имаат одредено регионално значење бидејќи се најголеми во регионот на поранешна Југославија, како и на Балканот (со исклучок на Романија)^[195]. Речиси 90% од откриените нафта и гас се наоѓаат во Банат, а тие нафтени и гасни полиња се по големина меѓу најголемите во Панонската Низина, но се просечни на европско ниво^[196].

Производството на електрична енергија во 2015 година во Србија изнесувало 36,5 милијарди киловат-часови (KWh), додека конечната потрошувачка на електрична енергија изнесувала 35,5 милијарди киловат-часови (KWh)^[197]. Најголем дел од произведената електрична енергија доаѓа од термоелектраните (72,7% од целата електрична енергија) и во помала мера од хидроелектраните (27,3%)^[198]. Постојат 6 термоцентрали на лигнит со инсталирана моќност од 3.936 MW; од кои најголем е Никола Тесла 1 со 1.502 MW и Никола Тесла 2со 1.160 MW и во Обреновац^[199]. Вкупната инсталирана моќност на 9 хидроелектрани е 2.831 MW, од кои најголем е Хидроелектрана Ѓердап I со капацитет од 1.026 MW^[200]. Освен тоа, постојат термоцентрали со мазут и гас со инсталирана моќност од 353 MW^[201]. Целото производство на електрична енергија е концентрирано во Електростопанство на Србија (ЕПС), јавно претпријатие за електрична енергија.

Сегашното производство на нафта во Србија изнесува повеќе од 1,1 милион тони на нафта^[202] и задоволува околу 43% од потребите на земјата, додека остатокот се увезува^[203]. Националната нафтена компанија Нафтена индустрија на Србија (НИС), во 2008 година била купена од Гаспром Нефт. Компанијата ја има завршено модернизацијата на нафтената рафинерија во Панчево од 700 милиони долари (капацитет од 4,8 милиони тони) и во моментов е во средината на претворање на нафтената рафинерија во Нови Сад во само рафинерија. Исто така, функционира мрежа од 334 бензински пумпи во Србија (74% од домашниот пазар) и дополнителни 36 станици во Босна и Херцеговина, 31 во Бугарија и 28 во Романија^[204]^[205]. Има 155 километри нафтоводи што ги поврзуваат рафинериите Панчево и Нови Сад како дел од транснационалниот нафтовод Адрија^[206].

Србија е во голема мера зависна од странски извори на природен гас, со само 17% од домашното производство (вкупно 491 милиони кубни метри во 2012 година), а остатокот се увезува, главно од Русија (преку гасоводи преку Украина и Унгарија). Јавното претпријатие Србијагас управува со системот за транспорт на природен гас кој опфаќа 3.177 километри и регионалните гасоводи и 450 метри кубни метри подземно складиште за гас во Банатски двор^[207].

Индустрија

Индустријата е сектор на економијата, кој бил најтешко погоден од санкциите и трговското ембарго на ООН и бомбардирањето на НАТО во текот на 1990-тите и транзицијата кон пазарна економија во текот на 2000-тите^[208]. Индустриското производство забележало драматично намалување: во 2013 година се очекувало да биде само половина од онаа од 1989 година^[209]. Главните индустриски сектори вклучуваат: автомобилска индустрија, рударство, обоени метали, преработка на храна, електроника, лекови, облека. Србија има 14 слободни економски зони од септември 2017^[210], во кои се реализираат многу странски директни инвестиции.

Fiat 500L произведен во фабриката во Крагуевац.

Во автомобилската индустрија (со Fiat Chrysler Automobiles како претходник) доминира кластерот кој се наоѓа во Крагуевац и неговата околина и придонесува за извоз со околу 2 милијарди долари^[211]. Рударската индустрија во Србија е релативно силна: Србија е 18-тиот најголем производител на јаглен (7-ми во Европа) извлекувајќи големи депозити во Колубара и Костолац. Исто така е 23-тиот најголем производител на бакар во светот (трет во Европа), кој е извлечен од Бор, голем домашен производител на бакар. Значајно злато се развива околу Мајданпек. Србија, всушност, произведува паметни телефони наречени Теслини паметни телефони^[212].

Прехранбената индустрија е добро позната и на регионално и на меѓународно ниво и е една од силните точки на економијата^[213]. Некои од светските имиња на брендови воспоставиле свое производство во Србија: Пепсико и Нестле во прехранбениот сектор; Кока-Кола (Белград), Хајнекен (Нови Сад) и Карлсберг (Бачка Паланка) во прехранбената индустрија; Нордзакер во индустријата за шеќер^[190]. Српската електронска индустрија го имала својот врв во 1980-тите години, а индустријата денес е само една третина од она што претставувала тогаш, но е сведок на заживување во последната деценија со инвестиции на компаниите како Сименс (турбини на ветер) во Суботица, Панасоник уреди за осветлување) во Свилајнац и Горење (електрични апарати за домаќинство) во Ваљево^[214]. Фармацевтската индустрија во Србија се состои од десетина производители на генерички лекови, од кои Хемофарм во Вршац и Галеника во Белград, сочинуваат 80% од производството. Домашното производство се среќава со над 60% од локалната побарувачка^[215].

Телекомуникации и ИТ индустријата

Зградата на весникот „Политика“, улица „Македонска“ во Белград; „Политика“ е најстариот весник што континуирано излегува на Балканот

Фиксни телефонски линии поврзуваат 89% од домаќинствата во Србија, а со околу 8,82 милиони корисници бројот на мобилните телефони го надминува вкупното население на Србија за 25%. Најголем мобилен оператор е Телеком Србија со 4.06 милиони претплатници, по што следуваат Теленор со 2.73 милиони корисници и Вип Мобиле со околу 2.03 милиони^[216]. Околу 58% од домаќинствата имаат фиксни (немобилни) интернет-врски, додека 67% се обезбедени со платежни телевизиски услуги (т.е. 38% кабелска телевизија, 17% IPTV и 10% сателитска)^[217]. Транзицијата на дигитална телевизија е завршена во 2015 година со DVB-T2 стандард за пренос на сигнали^[218].

Српската ИТ индустрија брзо се развива и се менува. Во 2017 година, извозот на ИТ услуги достигнало 1,1 милијарда долари^[219]. Со 6.924 компании во ИТ секторот (податоци за 2013 година), Белград е еден од центрите за информатичка технологија во овој дел од Европа, со силен раст^[220]. Центарот за развој на Мајкрософт, кој се наоѓа во Белград, бил во времето на своето основање петти ваков центар во светот^[221]. Многу светски ИТ компании го избираат Белград како регионален или европски центар, како што се ^[222] Intel,^[223] Dell,^[224] Huawei, NCR^[225]. Овие компании ги искористиле големите инженери во Србија и релативно ниските плати.

Големите инвестиции на глобалните технолошки компании како Мајкрософт, типични за 2000-тите, се затворени од сè поголемиот број домашни почетни бизниси кои добиваат финансиски средства од домашни и меѓународни инвеститори. Она што ги донело компаниите како Мајкрософт на прво место бил голем базен на талентирани инженери и математичари^[226]. Во самото прво тримесечје од 2016 година, повеќе од 65 милиони американски долари биле подигнати од српските стартапи, вклучувајќи 45 милиони долари за Седум мостови (фирма за биоинформатика) и 14 милиони американски долари за Васт (фирма за анализа на податоци)^[227]^[228]. Некои од најуспешните стартапи се Нордеус, кој бил основан во Белград во 2010 година и е инвеститор на Top Eleven Football Manager, играна од над 20 милиони луѓе.

Туризам

Голубачка тврдина

Стара Планина

Туристичкиот сектор изнесувал малку повеќе од 1% од БДП во 2016 година^[229]. Туризмот во Србија вработува околу 75.000 луѓе, околу 3% од работната сила во земјата^[230]. Девизните приходи од туризмот во 2017 година се проценети на 1,44 милијарди долари^[231].

Србија не е одредиште за масовен туризам, но сепак има различни видови туристички понуди^[232]. Во 2017 година, вкупно 3 милиони туристи биле регистрирани во сместувачките капацитети, од кои околу 1,5 милиони биле странски^[233].

Туризмот главно е фокусиран на планините и бањите на земјата, кои најмногу ги посетуваат домашните туристи, како и Белград, кој е најпосакуван избор на странски туристи. Најпознати планински одморалишта се Копаоник, Стара Планина и Златибор. Исто така, постојат многу бањи во Србија, од кои најголема е Врњачка Бања, Соко Бања и Бања Ковиљача. Во Белград се разви туристички туризам и конференциски туризам (кој го посетиле 835.791 странски туристи во 2017 година, повеќе од половина од сите меѓународни посети во земјата) и во помал степен Нови Сад. Другите туристички понуди што ги нуди Србија се природни чуда како што се Ѓавоља Варош, христијанско поклонение кај многуте православни манастири низ целата земја и крстарење долж Дунав. Во Србија се одржуваат неколку меѓународно популарни музички фестивали, како што е ЕГЗИТ (со 25-30.000 странски посетители кои доаѓаат од 60 различни земји) и фестивалот Гуча^[234].

Сообраќај

Србија има стратешка местоположба за транспорт, бидејќи низ земјата поминува Голема Морава, и претставува далеку најлесниот пат на копнено патување од континентална Европа до Мала Азија и Блискиот Исток.

Српската патна мрежа го носи најголемиот дел од сообраќајот во земјата. Вкупната должина на патиштата е 45.419 км, од кои 782 км се „државни патишта од класа I“ (т.е. автопати); 4.481 км се „државни патишта од класа Иб“ (национални патишта); 10.941 км се „државни патишта од класа II“ (регионални патишта) и 23.780 км се „општински патишта“^[235]^[236]^[237]. Патичната мрежа, со исклучок на поголемиот дел од патиштата од класа Iа, е со релативно понизок квалитет од западноевропските стандарди поради недостаток на финансиски средства за нивно одржување во последните 20 години.

Ербас А330 на Air Serbia полетува од белградскиот аеродром Никола Тесла

Во тек се изградба на 124 километри автопатишта: две делници долги 34 километри од автопатот А1 (од јужниот дел на Лесковац до Бујановац), сегмент од А2 оддалечен од 67 километри (помеѓу Белград и Љиг) и 23 километри на А4 источно од Ниш до бугарската граница^[238]^[239]^[240]. Речиси секое место во земјата е поврзано со автобус, од најголемите градови до селата; покрај тоа, постојат меѓународни правци (главно во земјите од Западна Европа со голема српска дијаспора). На патиштата, домашни и меѓународни, опслужуваат повеќе од 100 автобуски компании, од кои најголеми се Ласта и Ниш-Експрес. Од 2015 година, имало 1.833.215 регистрирани патнички автомобили или 1 патнички автомобил за 3.8 жители.

Србија има 3.819 километри железнички пруги, од кои 1.279 се електрифицирани и 283 километри се со двонасочна пруга^[172]. Главниот железнички центар е Белград (а во помал дел и Ниш), додека најважните железнички пруги се: Белград-Бар (Црна Гора), Белград-Шид-Загреб (Хрватска) / Белград-Ниш-Софија (Бугарија) -Европскиот коридор X), Белград-Суботица-Будимпешта (Унгарија) и Ниш-Солун (Грција). Иако сè уште е главен модел на товарен транспорт, железничките пруги се соочуваат со зголемени проблеми со одржувањето на инфраструктурата. Железничките услуги се управувани од Србија Воз (патнички транспорт) и Србија Карго (товарен транспорт)^[241]. Постојат само два аеродроми со редовен патнички сообраќај: Белградскиот аеродром Никола Тесла во 2016 година опслужил скоро 5 милиони патници и е центар на водечкиот авиопревозник Ер Србија, кој во 2016 година превезувал околу 2,6 милиони патници^[242]^[243]. Аеродромот Константин Велики е главно за нискобуџетни авиокомпании^[244].

Србија има развиен внатрешен воден транспорт бидејќи има 1.716 километри пловни внатрешни водни патишта (1.043 километри од пловни реки и 673 километри пловни канали), кои речиси се наоѓаат во северна третина од земјата^[172]. Најважниот внатрешен воден пат е Дунав (дел од Пан-европскиот Коридор VII). Други пловни реки ги вклучуваат Сава, Тиса, Бегеј и Тамиш, од кои сите ја поврзуваат Србија со Северна и Западна Европа преку каналот Рајна-Мајна-Дунав и Северното Море, кон Источна Европа преку патиштата Тиса, Бегеј и Дунав до Црно Море, и до Јужна Европа преку реката Сава. Повеќе од 2 милиони тони товар биле транспортирани на српските реки и канали во 2016 година, додека најголеми речни пристаништа се: Нови Сад, Белград, Панчево, Смедерево, Прахово и Шабац^[172]^[245].

Култура

Народен музеј на Србија.

Со векови на границите меѓу Истокот и Западот, територијата на Србија била поделена меѓу источните и западните делови на Римското Царство; потоа помеѓу Византија и Кралството Унгарија; и во раниот современ период помеѓу Отоманското Царство и Хабсбуршката Монархија. Овие преклопни влијанија резултирале со различни влијанија во културата на земјата. Нејзиниот север се потпира на профилот на Средна Европа, додека југот е карактеристичен за поширокиот Балкан, па дури и за Средоземјето. Византиското влијание врз Србија било големо, прво преку воведувањето на источното христијанство (Православие) во раниот среден век. Српската православна црква има траен статус во Србија, при што многуте српски манастири претставуваат споменици на културата што останале во Србија од средниот век. Србија има влијание и од Венецијанската Република.

Србија има пет споменици на културата запишани на списокот на Светското наследство на УНЕСКО: рано средновековниот главен град Стари Рас и манастирот Сопочани од 13 век, манастирот Студеница од 12 век; римскиот комплекс на Гамбиград-Феликс Ромулијана; средновековните надгробни плочи во Стечак и загрозените средновековни споменици на Косово (манастирите на Високи Дечани, Пеќска патријаршија, Манастир Грачаница и Црква Богородица Левишка)^[246].

Најстариот ракопис и споменик на старата српска книжевност кој е напишан на српски јазик е Мирославово евангелие. Евангелието било напишано негде помеѓу 1180-тата и 1191 година и претставува литургиска книга од 362 страници, која била напишана на јазик кој бил преодна форма помеѓу старословенскиот јазик и славеносрпскиот јазик. Книгата е напишана од двајца монаси, Глигорие и, најверојатно, Версамелеон на бел пергамент. Ова дело е житие на Захумскиот кнез Мирослав, брат на големиот жупан Стефан Немања.

Уметност

Фреска на кралот Милутин со моделот на Кралската црква во Студеница

Историјата на српската уметност започнува со доселувањето на Словените, односно Србите на просторот на Балканскиот Полуостров (VII век) кој тогаш се наоѓал под политичко и културно влијание на познатото Римско Царство, односно Византија. Први споменици на српската средновековна култура се архитектонските споменици од почетокот на IX век, од периодот на покрстувањето на Словените. Оттогаш па до денес, српската уметност ја обликувале политичките, економските и културните збивања кои ја зафатиле Европа и нејзината уметност, а во неа може да се забележат влијанија и на источната и на западната уметност. Историските епохи во српската уметност главно се поклопуваат со основните раздобја во историја на Србите.^[247]

Архитектурата во средниот век кај Србите доживува голем подем. Српските архитектонски споменици на сакралната архитектура кои се развиле во XII, XIII и XIV век имаат големо значење и светска репутација. Србите негувале три сликарски рода – ѕидно сликарство или фреска, сликање на дрвени плочи или иконопис и сликање на пергамент или минијатури, односно илуминација во книгите и ракописите. Голема пресвртница претставува Големата селидба на Србите во 1690 година под патријархот Арсеније III Црнојевиќ, кога Србите се вклучуваат во западноевропската култура во која граѓанската класа јакне и ја донесува уметноста на барокниот стил.

Во Србија денес има околу 180 музеи^[248], од кои најпознат е Народниот музеј на Србија, основан во 1844 година. Во него се наоѓа една од најголемите уметнички колекции на Балканот, вклучувајќи и многу странски колекции на ремек-дела^[249]. Други уметнички музеи се Музејот на современа уметност во Белград и Музејот на Војводина во Нови Сад.

Книжевност

Мирославово евангелие (1186)

Иво Андриќ

Најстариот ракопис и споменик на старата српска книжевност пишуван на српски јазик е Евангелието на Мирослав, литургиска книга од 362 страници, пишувана во преодна форма меѓу старословенски и српскословенски јазик, која е напишана во осумдесеттите години на XII век. Со филолошки анализи е утврдено дека на текстот работеле двајца писари од кои само еден се потпишал во четири кратки записи, и тоа како Глигорије, Глигор и Григорије. Во неа се пишува за хумскиот кнез Мирослав Завидовиќ, син на Завида, братот на Стефан Немања. Веројатно, текстот бил создаден во манастирот Св. Петар и Павле во Бијело Поље. Постои и теорија дека тој бил создаден во манастирот Хиландар. Направено е фототипско издание во Јужноафриканската Република, а во 2001 година, УНЕСКО го вброил во својата библиотека „Памтење на светот“. Сè до седумдесеттите години на XVIII век, просветата и книжевноста го задржале претежно доминантното влијание на црквата. Училиштата се основале во црквите или во архијерејските столици. Во нив предавале главно свештеници, а наставата, иако опфаќала и световни предмети, имала претежно духовна содржина. Книжевноста и јазикот биле црковни и се наоѓале под руско црковно и културно влијание.

Епохата на српскиот романтизам е во знакот на Вук Стефановиќ Караџиќ и неговата борба за афирмација на народниот јазик. Практично сите големи српски романтичари биле поддржувачи на идеите на Караџиќ и се инспирирале од народната поезија, за чие систематско собирање Караџиќ има најголеми заслуги. Насоченоста кон народната, „наивна“ книжевност е една од романтичарските црти која влечи потекло од идеите на Русо за првобитниот, нерасипан човек. Кај Србите, како и кај многу други европски народи кои во тоа време се наоѓале под политичка и културна хегемонија на странски земји, ова време се поклопува со времето на национално будење и културен препород. Работата на Вук Караџиќ, исто така, наишла на одушевување кај многу водечки европски романтичари, како што е Јохан Волфганг Гете, а овој позитивен прием дополнително ја засилил националната самосвест. Книжевното творештво на Србите во ова раздобје главно е поетско. Се истакнуваат следниве поети: Бранко Радичевиќ, Ѓура Јакшиќ, Јован Јовановиќ-Змај и Лаза Костиќ.

Во текот на XVIII век и во првата половина од XIX век, во српската проза преовладувале преводите на туѓи текстови, басните, класичните приказни, библиските параболи, источните раскази, идилите, преработките направени според помалку вредни странски автори, поучните приказни за животот, приказните од поновата историја, итн. Дури и во 1850-тите, српската проза била аморфна и жанровски неиздиференцирана, без трајна книжевна вредност. Во тоа време, оригиналните прозни текстови биле вистинска вредност, за што сведочи, на пример, Богобој Атанацковиќ, кој во придружниот текст на „Книгата за добри цели“ (Књига за добре цели) од 1852 година, ги повикува Србите да му испратат „Белетристички оригинални состави“. Исто така, Ѓорѓе Поповиќ, уредникот на списанието „Седмица“ во едно писмо од 1858 година пишува: „Воопшто, кај нас е беда во поглед на прозата... Песните некако поминуваат, но прозата никако. Нема ни три-четири кај кои не треба нешто да се поправи.“ Благодарение на собирачкото творештво на Караџиќ, српската книжевна периодика се свртела кон народната книжевност, со цел да се пополни големата празнина предизвикана од недостигот на автентични српски прозни дела. За развојот на автентичната српска проза особено значење имала книгата на Караџиќ „Српски народни приказни“ од 1853 година, која не само што го отворила патот кон српскиот реализам, туку го овозможила и внесувањето на фикцијата во српската проза. Најпосле, треба да се забележи дека голем српски писатели биле преплатници на оваа книга, како: Јован Стерија Поповиќ, Јанко Веселиновиќ, Бранко Радичевиќ, итн.^[250]

Во времето на српскиот реализам доминираат прозните жанрови – романот и, особено расказот. Најзначајни претставници се: Светозар Марковиќ (теоретичар), Јаков Игњатовиќ, Милован Глишиќ, Лаза Лазаревиќ, Јанко Веселиновиќ, Илија Вукиќевиќ, Симо Матавуљ, Стеван Сремац, Радоје Домановиќ, Војислав Илиќ (поет), Бранислав Нушиќ (кој најмногу се пројавил во драмската книжевност, и кој продолжил да пишува и во наредните периоди – во модерната и меѓувоената книжевност).

Музика

Композиторот и музиколог Стеван Мокрањац се смета за основач на современата српска музика^[251]^[252]. Српските композитори од првата генерација, Петар Коњовиќ, Стеван Христиќ и Милоје Милојевиќ, го задржале националниот израз и го модернизирале романтизмот во насока на импресионизмот^[253]^[254]. Други познати класични српски композитори се Исидор Бајиќ, Станислав Бинички и Јосиф Маринковиќ^[255]^[256]. Во Србија постојат три оперски куќи: Опера на Народниот театар и Операта Медленјанум во Белград, и Операта на Српскиот народен театар во Нови Сад. Во земјата функционираат четири симфониски оркестри: Белградската филхармонија, Симфонискиот оркестар во Ниш, Симфонискиот оркестар на Радио Телевизија на Србија и Филхармонијата на Нови Сад. Хорот на Радио Телевизија на Србија е водечки вокален ансамбл во земјата^[257]. Белградскиот фестивал е еден од најистакнатите класични музички фестивали во Југоисточна Европа.

Филип Вишњиќ

Традиционалната српска музика вклучува различни видови гајда, флејти, труби, тапани итн. Колото е традиционален колективен народен танц, кој има голем број на сорти низ регионите. Најпопуларните се оние од регионот на Ужице и Морава. Српските епски народни песни се составен дел на српската и балканската музика со векови. Постојат повеќе циклуси на српски епски народни песни, а главните од нив се создадени од непознати автори помеѓу 14 и 19 век. Епските песни како мотив најчесто ги обработуваат историските настани и личности. Најчесто се изведуваат проследени со музика од народниот музички инструмент гусла^[258].

Поп-музиката има голема популарност. Жељко Јоксимовиќ го освоил второто место на Евровизија 2004 година, а Марија Шерифовиќ успеала да победи на Евровизија 2007 со песната „Молитва“, а Србија била домаќин на следното издание во 2008 година. Најпопуларните поп пејачи се Ѓорѓе Балашевиќ, Гоца Тржан, Здравко Чолиќ, Александра Радовиќ, Владо Георгиев, Јелена Томашевиќ, Наташа Беквалац итн.

Српскиот рок, кој бил дел од времето на поранешната југословенска рок сцена од 1960-тите, 1970-тите и 1980-тите години, бил добро развиен и покриен во медиумите. Во текот на 1990-тите и 2000-тите популарноста на рок-музиката се намалила во Србија^[259], иако неколку главни музичари успеале да ја одржат својата популарност^[260]. Во 2000-тите имало оживување на главната сцена и појавата на голем број значајни дела. Значајни српски рок групи се Бајага, Дисциплина кичме, Екатарина Велика, Електрични оргазам, Ева Браун, Кербер, Неверне Бебе, Рамбо Амадеус, Рибља чорба итн.

Народна музика во изворна форма е истакнат музички стил од Првата светска војна по првите успеси на Софка Николиќ. Музиката била дополнително промовирана од Даница Ореневиќ, Ангелија Милиќ, Нада Мамула, па дури и подоцна, за време на 60-тите и 70-тите, со ѕвезди како Силвана Арменалиќ, Тома Здраковиќ, Лепа Лукиќ, Василија Радојчиќ, Вида Павловиќ и Гордана Стојиќевиќ.

Србија победила на Евровизија 2007

Фестивалот „Егзит“, прогласен за најдобар фестивал во Европа во 2018^[261]

Турбо-фолк музиката се развила во доцните 1980-ти и почетокот на 1990-тите^[262] и оттогаш ужива огромна популарност^[263], преку изведувачите како Драгана Мирковиќ, Зорица Брунцлик, Шабан Шаулиќ, Ана Бекута, Синан Сакиќ, Весна Змијанац, Миле Китиќ, Снежана Ѓуришиќ итн. Турбо-фолкот е мешавина на народна музика со поп и/или танц елементи. Во последно време турбо-фолкот вклучува уште повеќе поп-музички елементи, а најпознати изведувачи меѓу нив се Цеца (често се смета за најголема музичка ѕвезда на Србија^[264]), Јелена Карлеуша^[265], Аца Лукас, Сека Алексиќ, Дара Бубамара, Индира Радиќ, Саша Матиќ, и Лепа Брена, веројатно најистакнатиот изведувач на поранешна Југославија.

Балкански трубачи е популарен жанр, особено во Централна и Јужна Србија, од каде потекнува. Музиката ја има својата традиција од Првото српско востание. Трубата се користела како воен инструмент за будење и собирање на војници и објавување битки, а трубата ја презела улогата на забава за време на престојот, додека војниците ја користеле за изведување на популарни народни песни. Кога завршила војната и војниците се вратиле во руралниот живот, музиката влегла во цивилниот живот и на крајот станала музички стил, придружувајќи ги раѓањата, крштевањата, свадбите и погребите. Постојат два главни сорти на овој жанр, еден од Западната Србија, а другиот од Јужна Србија, со драмскиот музичар Бобан Марковиќ^[266].

Најпопуларниот музички фестивал е Фестивалот за труба на Гуча со повеќе од 300.000 посетители и Егзит во Нови Сад со 200.000 посетители во 2013 година^[267]^[268].

Театар и кино

Емир Кустурица

Србија има богата театарска традиција со мноштво на театри. Српскиот народен театар е основан во 1861 година, а зградата во која се наоѓа е изградена 1868 година. Операта почнала да се прикажува кон крајот на 19 век за да во 1947 година претставите бидат на постојан репертоар. Истата година е основана е балетската група. Битеф, Белградски меѓународен театарски фестивал, е еден од најстарите театарски фестивали во светот. Нови театарски тенденции е постојаниот поднаслов на фестивалот. Основан во 1967 година, Битеф континуирано ги следеше најновите театарски трендови. Тој стана еден од петте најважни и најголеми европски фестивали и еден од најзначајните културни институции во Србија.

Почетоците на српската кинематографија беа воспоставени прилично рано, така што веќе 12 филма беа снимени пред почетокот на Втората светска војна. Најпознат од предвоените филмови е Битката за Косово на режисерот Михајло Поповиќ од 1939 година. Српската кинематографија напредуваше и по Втората светска војна. Најзначајниот послевоен режисер е Душан Макавеев, кој беше меѓународно признат за филмот Љубовна случка или трагедија на поштенската службеничка од 1969 година, фокусирајќи се на тогашната југословенска политика. Неговиот филм Црна Гора беше снимен во Шведска во 1981 година. Зоран Радмиловиќ беше еден од најзначајните глумци во послевоениот период.

Српската кинематографија продолжи да напредува во 1990-тите и покрај превирањата од тој период. Емир Кустурица освои две Златни Палми за најдобар филм на Канскиот филмски фестивал, за филмот Татко на службен пат од 1985 година, а потоа и за филмот Андерграунд од 1995 година. Во 1998 година, Кустурица го освои Сребрениот лав за режија на филмот Црна мачка, Бел мачор. До 2001 година, во Србија биле отворени 167 кина (со исклучок на Косово) и повеќе од 4 милиони Срби посетиле кино во текот на таа година. Во 2005 година филмот Сон на зимската ноќ од Горан Паскалевиќ предизвикал контраверзии околу неговата критика за улогата на Србија во југословенските војни од 1990-тите години.

Неколку српско-американски режисери создадоа лабава, интелектуална мултимедијална традиција и работат во истакнати академски институции, а исто така создаваат дела карактеристични по високите стилски експерименти. Во оваа група се вбројуваат: Славко Воркапиќ, творец на познати монтажни секвенци за холивудски филмови и декан на филмската школа USC; Влада Петриќ, телевизиски и филмски режисер, архивист и основачки куратор на хардвардската филмска архива; и Владан Николиќ, творец на Зенит филм и трансмедиален проект, а истовремено е професор во Новата школа за друштвени медиуми во Њујорк.

Медија

Кула Авала

Слободата на печатот и слободата на говорот се загарантирани со уставот на Србија^[269]. Србија е рангирана на 54. место од 180 земји во извештајот за слободата на медиумите за 2014 година, составен од Репортери без граници^[270]. И двата извештаи забележале дека медиумите и новинарите и натаму се соочуваат со притисоци и владите во врска со уредувачката политика. Исто така, медиумите денес се повеќе зависни од договорите за рекламирање и владините субвенции за да преживеат финансиски^[271].

Според AGB Nielsen Research во 2009 година, Србите во просек гледаат пет часа телевизија дневно, што го прави највисок просек во Европа^[272]. Постојат седум национални телевизиски канали, каде што функционира јавната радиодифузија Радио Телевизија Србија (РТС) со три канали (РТС1, РТС2 и РТС3) и приватни радиодифузери (Пинк, Хепи, Прва и О2). Во 2016 година, претпочитаната употреба на овие канали е следна: 20,2% за РТС1, 14,1% за Пинк, 9,4% за Хепи, 9,0% за Прва, 4,7% за О2 и 2,5% за РТС2^[273]. Постојат 28 регионални телевизиски канали и 74 локални телевизиски канали^[172].

Во Србија има 247 радио станици^[172]. Од нив, шест се радиостаници со национално покривање, меѓу кои и две радиодифузери Радио Телевизија Србија (Радио Белград 1 и Радио Белград 2 / Радио Белград 3) и четири приватни (Радио S1, Радио S2 и Хит FM). Исто така, има 34 регионални станици и 207 локални станици^[274].

Во Србија се објавуваат 305 весници^[275], од кои 12 се дневни весници. Најголеми тиражни весници се Вечерње новости, Блиц, Курир и Информер, сите со продадени повеќе од 100.000 примероци^[276]. Има еден дневен весник посветен на спортот - Спортски журнал, еден бизнис дневен весник „Привредни преглед“, два регионални весници (Дневник од Нови Сад и Народни новини од Ниш) и еден дневен весник на малцински јазик (Magyar Szo на унгарски, во Суботица).

Кујна

Сач

Српската кујна е хетерогена, бурните историски случувања влијаеле на исхраната на народот, па така секоја област има свои специфичности и разлики. Може да се каже дека пресудни влијанија биле византиските и грчките, значи средоземните, потоа ориенталните и австроунгарските. Спремањето храна е составен дел на српската традиција и култура. Во Србија вообичаено има 3 оброци дневно, појадок, ручек и вечера, со напомена дека најважен и најчесто најобемен оброк е ручекот.

Исхраната се поистоветува со внесувањето на хранливи материи (консумирање храна и пијалаци), но во поширока смисла, претставува уживање во трпезата. Овој многу сложен процес, создава она што се нарекува „национална кујна“, која ја сочинуваат: избор на намирници, нивно одгледување, подготовка на јадења, амбиент во кој се сервира храната, како и начинот како се сервира. Во српските села името за кујна било „куќа“, а централен дел било огништето, кое претставувало важно, култно место, покрај кое се одигрувало секојдневен живот, се собирало целото семејство. Се седело на дрвени клупи, триножници и столици, садовите биле дрвени или земјени, а во побогатите куќи и бакарни. Лебот се правел од пченично или пченкарно брашно.

Србија како тема во уметноста и во популарната култура

Србија се јавува како тема во уметноста и во популарната култура. Во тој поглед можат да се наведат бројни примери на книжевни и музички дела посветени на Србија, како:

„Србија се буди“ (Srbija se budi) - песна на Десанка Максимовиќ.^[277]^[278]
„Србија е голема тајна“ (Srbija je velika tajna) - песна на српската поетеса Десанка Максимовиќ.^[279]
„Српска мајка“ - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ - Змај.^[280]
„На Србинот Ѓорѓе Стратимировиќ“ (Србину Ђорђу Стратимировиħу) - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ - Змај.^[281]
„Татковина“ (Отаџбина) - песна на српскиот поет Ѓура Јакшиќ.^[282]
„Српско битие“ (Српско биће) - песна на српската поетеса Гордана Пешаковиќ од 2010 година.^[283]
„Разговор со спуштеното српско знаме во новосадскиот магистрат“ (Разговор с увученом српском заставом у мађистату новосадском) - песна на српскиот поет Лаза Костиќ.^[284]

Спорт

Новак Ѓоковиќ се смета за еден од најголемите тенисери на сите времиња

Машката ватерполо репрезентација станала европски и олимписки шампион

Спорт игра важна улога во српското општество, а земјата има голема спортска историја. Најпопуларните спортови во Србија се фудбал, кошарка, тенис, одбојка, ватерполо и ракомет.

Професионалните спортови во Србија се организирани од спортски федерации и лиги. Една од особеностите на српскиот професионален спорт е постоење на многу мулти-спортски клубови (наречени спортски друштва), најголеми и најуспешни се Црвена ѕвезда, Партизан и Белград, Војводина од Нови Сад, Раднички од Крагуевац, Спартак од Суботица.

Фудбалот е најпопуларен спорт во Србија, а Фудбалскиот сојуз на Србија со 146.845 регистрирани играчи е најголемата спортска асоцијација во земјата^[285]. Драган Џаиќ бил официјално признат како „најдобриот српски играч на сите времиња“ од Фудбалскиот сојуз на Србија, а од неодамна како видни фудбалери се истакнале и Немања Видиќ, Дејан Станковиќ, Бранислав Ивановиќ, Немања Матиќ и Душан Тадиќ, кои настапуваат за елитните клубови во Европа, развивајќи ја репутацијата на нацијата како еден од најголемите светски извозници на фудбалери^[286]^[287].

Српската фудбалска репрезентација нема релативно постигнато голем успех, иако се квалификувал на три од последните четири ФИФА Светски првенства. Српските национални младински фудбалски тимови го освоиле Европското првенство за фудбалери до 19 години и Светското првенство во 2015 година. Двата главни фудбалски клубови во Србија се Црвена ѕвезда (шампион на Европскиот куп 1991) и Партизан (финалист на Европскиот куп во 1966) од Белград. Соперништвото меѓу двата клуба е познато како „Вечно Дерби“, и често се споменува како една од највозбудливите спортски соперништва во светот^[288].

Србија е една од традиционалните погони за светска кошарка^[289]^[290]. Машката кошаркарска репрезентација освоила две светски првенства (во 1998 и 2002 година), три европски првенства (1995, 1997 и 2001) и два олимписки сребрени медали (во 1996 и 2016 година). Женската национална кошаркарска екипа го освоила Европското првенство во 2015 година и бронзениот медал за Олимпијада во 2016 година. Вкупно 31 српски играчи настапувале во НБА во последните две децении, меѓу кои и Предраг Стојаковиќ, Владе Дивац, Никола Јокиќ и Дарко Миличиќ^[291]. Александар Ѓорѓевиќ станал првиот што освоил медал на Олимпијада, Светско првенство и Европско првенство како играч и како тренер^[292]. Познатото Српско тренинг училиште создало едни од најуспешните европски кошаркарски тренери на сите времиња, како што се Душан Ивковиќ и Жељко Обрадовиќ, кој освоил рекордни 9 титули во Евролигата како тренер. Кошаркарскиот клуб Партизан бил европски шампион во 1992 година.

Неодамнешниот успех на српските тенисери довело до огромен раст на популарноста на тенисот во земјата. Новак Ѓоковиќ освоил петнаесет титули во Гренд Слем и го зазел местото број 1 на АТП листата повеќе од 250 недели. Тој станал третиот тенисер кој ги задржил сите четири главни титули на Гренд Слем турнирите^[293]. Ана Ивановиќ (шампион на Отвореното првенство на Франција во 2008 година) и Јелена Јанковиќ се двете тенисерки кои биле на првото место на ВТА листата. Српскиот машкиот тениски репрезентативен тим победил на Дејвис купот во 2010 година, додека српскиот женски тим стигнал до финалето на Купот ФЕД 2012^[294].

Србија е една од водечките земји во одбојка во светот. Машката репрезентација го освоил златниот медал на Олимписките игри 2000, Европското првенство на двапати, како и Светската лига во 2016 година. Женскиот национален одбојкарски тим е актуелен светски шампион, двапати го освоил Европско првенство, како и олимписки сребрен медал во 2016 година.

Репрезентацијата за ватерполо е еден од најуспешните државни репрезентации, освојувајќи олимписки златен медал во 2016 година, три Светски првенства (2005, 2009 и 2015) и седум Европски првенства во 2001, 2003, 2006, 2012, 2014 , 2016 и 2018 година, соодветно^[295]. [401] ВК Партизан освоил вкупно рекордни седум европски шампионски титули.

Јасна Шекариќ, спортски стрелач, е еден од спортистите со најмногу настапи на Олимписките игри. Таа освоила вкупно пет олимписки медали и три златни медали на Светското првенство. Други споменати српски спортисти се: пливачите Милорад Чавиќ (светски шампион на 50 метри пеперутка и сребрен медалист на 100 метри пеперутка, како и сребрен медал на 100 метри пеперутка во историска трка со американскиот пливач Мајкл Фелпс) и Наѓа Хигл (Светски шампион во 2009 година во 200 метри градно - прва српска спортистка која станала светски шампион во пливање); атлетичарката Ивана Шпановиќ (скокач, четирикратен европски шампион, светски шампион во затворен простор и бронзен медалист на Олимпијадата во 2016 година); борачот Давор Штефанек (олимписки златен медал во 2016 и светски шампион во 2014) и теквондо Милица Мандиќ (олимписки златен медал во 2012 и светски шампион во 2017 година).

Србија била домаќин на неколку големи спортски натпревари, вклучувајќи го и Европското првенство во кошарка во 2005 година, Европското првенство во одбојка за мажи во 2005 година, Европското првенство за ватерполо во машка конкуренција за 2006 и 2016 година, Летната Универзијада 2009, Европското првенство во ракомет за мажи во 2012 и Светското женско ракометно првенство во 2013 година. Најважните годишни спортски настани што се одржуваат во земјата се Белградскиот маратон и велосипедската трка низ Србија.

Наводи

↑ tributary state of Hungary
↑ „03“. Zvrk.co.rs. Посетено на 2011-10-01.
↑ „East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500, By Jean W. Sedlar“. Books.google.com. Посетено на 2011-10-01.
↑ „PBC stats“. stat.gov.rs. 2020.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 „World Economic Outlook Database, 2023“. IMF.org. International Monetary Fund. January 2023. Посетено на January 20, 2023. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „IMFWEORS“ е зададен повеќепати со различна содржина.
↑ ^6,0 ^6,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име imf2.
↑ „Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey“. ec.europa.eu. Eurostat. Посетено на 16 December 2020.
↑ „Human Development Report 2021/2022“ (PDF) (англиски). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Посетено на 8 September 2022.
↑ Steven Tötösy de Zepetnek; Louise Olga Vasvári (2011). Comparative Hungarian Cultural Studies. Purdue University Press. ISBN 9781557535931.
↑ ^10,0 ^10,1 Calcium and Magnesium in Groundwater: Occurrence and Significance for Human Health – Serbia. Lidia Razowska-Jaworek, CRC Press. 2014. ISBN 9781315764160. Посетено на 3 June 2017.
↑ „Official population projection for Serbia (2016)“. Republic of Serbia Statistical Bureau. Архивирано од изворникот на 2 February 2016. Посетено на 7 January 2016.
↑ The Age of Nepotism: Travel Journals and Observations from the Balkans. Vahid Razavi. 2009. ISBN 9780615274331. Посетено на 3 June 2017.
↑ „Нови Сад 2021“. Нови Сад – Европска престоница културе.
↑ „The Serbian Revolution and the Serbian State“. Steven W. Sowards, Michigan State University Libraries. 11 June 2009. Посетено на 28 April 2010.
↑ „Yugoslav Agreement on Succession Issues (2001)“. 2010-10-03. Посетено на 14 June 2012.
↑ ^16,0 ^16,1 „FR Yugoslavia Investment Profile 2001“ (PDF). EBRD Country Promotion Programme. стр. 3. Архивирано од изворникот (PDF) на 28 September 2011.
↑ „Serbia a few steps away from concluding WTO accession negotiations“. WTO News. 13 November 2013. Посетено на 13 November 2013.
↑ „A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans“ (PDF). European Commission. 9 February 2018. Посетено на 9 February 2018.
↑ „Freedom House ranks Serbia as Partly Free in latest report“. N1. 5 February 2019. Архивирано од изворникот на 2019-02-07. Посетено на 5 February 2019.
↑ ^20,0 ^20,1 „Serbia: On the Way to EU Accession“. World Bank Group. Посетено на 21 October 2014.
↑ „Global Launch of 2015 Human Development Report“.
↑ „2017 Social Progress Index“. 2017 Social Progress Index. Архивирано од изворникот на 2016-06-30. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Global Peace Index“ (PDF). economicsandpeace.org. 2018. Архивирано од изворникот (PDF) на 2019-04-29. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Этимология слова серб“. DicList.ru. Архивирано од изворникот на 11 October 2016.
↑ Lukaszewicz 1998, стр. 132.
↑ H. Schuster-Šewc. „Порекло и историја етнонима“. translation by Тања Петровић.
↑ Roksandic M., Mihailovic D., Mercier N., Dimitrijevic V., Morley M.W., Rakocevic Z., Mihailovic B., Guibert P. et Babb J. A human mandible (BH-1) from the Pleistocene deposits of Mala Balanica cave (Sicevo Gorge, Nis, Serbia) // Journal of Human Evolution, 2011, V.61, pp.186–196.
↑ Nikola Tasić; Dragoslav Srejović; Bratislav Stojanović (1990). „Vinča and its Culture“. Во Vladislav Popović (уред.). Vinča: Centre of the Neolithic culture of the Danubian region. Belgrade. Архивирано од изворникот на 16 јануари 2009. Посетено на 28 октомври 2006.
↑ „History (Ancient Period)“. Official website. Посетено на 10 July 2007.
↑ Papazoglu 1978.
↑ Mirković 2017, стр. 79.
↑ Kuzmanović & Mihajlović 2015, стр. 416-432.
↑ Ostrogorsky 1956, стр. 84.
↑ Stipčević 1977, стр. 76.
↑ Fine 1991, стр. 38, 41.
↑ Miller 2005, стр. 533.
↑ Moravcsik 1967.
↑ Scholz 1970, стр. 111.
↑ Ćirković 2004, стр. 107-108.
↑ Ćirković 2004, стр. 134.
↑ Ćirković 2004, стр. 135-136.
↑ Fotić 2008, стр. 519–520.
↑ Sotirović 2011, стр. 143–169.
↑ Ćirković 2004, стр. 115, 119.
↑ Ćirković 2004, стр. 141–142.
↑ Sotirović 2011, стр. 163–164.
↑ Pešalj 2010, стр. 29-42.
↑ ^48,0 ^48,1 Ćirković 2004, стр. 151.
↑ Todorović 2006, стр. 7–8.
↑ Ćirković 2004, стр. 150.
↑ Jelavich 1983a, стр. 94.
↑ Ćirković 2004, стр. 177.
↑ Ćirković 2004, стр. 176.
↑ Jelavich 1983a, стр. 193-204.
↑ Pavlowitch 2002, стр. 29-32.
↑ Radosavljević 2010, стр. 171-178.
↑ Rajić 2010, стр. 143-148.
↑ Guy Gauthier, Les Aigles at les Lions, Histoire des monarchies balkaniques, Éditions France-Empire, 1996
↑ Ćirković 2004, стр. 191.
↑ Stavrianos 2000, стр. 248–250.
↑ Ćirković 2004, стр. 195.
↑ Ćirković 2004, стр. 214-215.
↑ Jelavich 1983a, стр. 246.
↑ Pavlowitch 2002, стр. 58.
↑ Pavlowitch 2002, стр. 63-64.
↑ Ćirković 2004, стр. 224.
↑ Ćirković 2004, стр. 225.
↑ Pavlowitch 2002, стр. 73.
↑ Ćirković 2004, стр. 203.
↑ Curtis 1992, стр. 28.
↑ Willmott 2003, стр. 27
↑ „Serbia in 1914“. Архивирано од изворникот на 2013-03-27. Посетено на 2019-07-03.
↑ Serbia restored
↑ „Serbia and Austria“ (PDF). New York Times. 28 July 1918.
↑ „Appeals to Americans to pray for Serbians“ (PDF). New York Times. 27 July 1918.
↑ Ćirković 2004, стр. 251-252.
↑ Stavrianos 2000, стр. 624.
↑ „Ustaša“. Britannica OnlineEncyclopedia. Britannica.com. Посетено на 28 April 2010.
↑ Pavlowitch 2008, стр. 62.
↑ Karl Savich. „The Kragujevac massacre“. Архивирано од изворникот на 17 December 2012.
↑ „Massacres and Atrocities of WWII in Eastern Europe“. Members.iinet.net.au. Архивирано од изворникот на 16 July 2012. Посетено на 17 November 2012.
↑ „Jewish Heritage Europe – Serbia 2 – Jewish Heritage in Belgrade“. Jewish Heritage Europe. Архивирано од изворникот на 30 June 2010. Посетено на 28 April 2010.
↑ PM. „Storia del movimento partigiano bulgaro (1941–1944)“. Bulgaria – Italia. Посетено на 28 April 2010.
↑ Žerjavić, Vladimir. Yugoslavia: Manipulations with the Number of Second World War Victims. Croatian Information Centre. ISBN 978-0-919817-32-6. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2019-07-03.
↑ Tanjug. „Posle rata u Srbiji streljano preko 60.000 civila“. Mondo.rs. Архивирано од изворникот на 2019-07-03. Посетено на 2019-07-03.
↑ ^86,0 ^86,1 Melissa Katherine Bokovoy, Jill A. Irvine, Carol S. Lilly. State-society relations in Yugoslavia, 1945–1992. Scranton, Pennsylvania, USA: Palgrave Macmillan, 1997. p. 295.
↑ Melissa Katherine Bokovoy, Jill A. Irvine, Carol S. Lilly. State-society relations in Yugoslavia, 1945–1992. Scranton, Pennsylvania, USA: Palgrave Macmillan, 1997. p. 296.
↑ Mediji i rat: Kako je “Politika” izveštavala 1992. godine (2) Архивирано на 6 јуни 2013 г. Politika 27. marta 1992: Poslanici su aplauzom potvrdili pravno zaokruženje četvrte republike na tlu treće Jugoslavije.
↑ Decision of the ICTY Appeals Chamber; 18 април 2002; Reasons for the Decision on Prosecution Interlocutory Appeal from Refusal to Order Joinder; Paragraph 8
↑ Greater Serbia Архивирано на 21 април 2014 г. (knowledgerush.com)
↑ Tajni protokol razgovora EU i SAD o planiranju proglašenja nezavisnosti Kosova, kao i o nekim njihovim aktivnostima pre i posle tog proglašenja
↑ B92. Vesti: Kosovo proglasilo nezavisnost. 17. februar 2008, 23.27 č
↑ „Serbia: Introduction“. Michigan State University. Посетено на 3 October 2014.
↑ „Serbia“. Southeastern Europe Travel Guide. Balkans 360. Архивирано од изворникот на 6 October 2014. Посетено на 3 October 2014.
↑ „The World Factbook: Serbia“. Central Intelligence Agency. 20 June 2014. Архивирано од изворникот на 2018-12-15. Посетено на 18 December 2014.
↑ „The World Factbook: Kosovo“. Central Intelligence Agency. 19 June 2014. Архивирано од изворникот на 2016-07-01. Посетено на 8 January 2015.
↑ „Border Police Department“. Kosovo Police. Архивирано од изворникот на 2015-01-08. Посетено на 8 January 2015.
↑ „Uredba o kontroli prelaska administrativne linije prema Autonomnoj pokrajini Kosovo i Metohija“ (српски). Official gazette of the Republic of Serbia. Архивирано од изворникот на 8 January 2015. Посетено на 8 January 2015.
↑ Ivana Carevic; Velimir Jovanovic. STRATIGRAPHIC-STRUCTURAL CHARACTERISTICS OF MAČVA BASIN (PDF) (Report). стр. 1. UDC 911.2:551.7(497.11). Архивирано од изворникот (PDF) на 30 August 2016.
↑ „About the Carpathians – Carpathian Heritage Society“. Carpathian Heritage Society. Архивирано од изворникот на 6 April 2010. Посетено на 28 April 2010.
↑ The Times Atlas of the World (1993). Times Books ISBN 0-7230-0492-7.
↑ „Serbia :: Climate“. Encyclopædia Britannica Online. 2007. стр. 5 of 71.
↑ „CIA – The World Factbook“. Cia.gov. Архивирано од изворникот на 2018-12-15. Посетено на 24 May 2012.
↑ Radovanović, M and Dučić, V, 2002, Variability of Climate in Serbia in the Second Half of the 20th century, EGS XXVII General Assembly, Nice, 21 to 26 April 2002, abstract #2283, 27:2283–, provided by the Smithsonian / NASA Astrophysics Data System
↑ „Kossava“. Glossary of Meteorology, Second Edition. American Meteorological Society. June 2000. Архивирано од изворникот на 30 September 2007. Посетено на 11 March 2007.
↑ „Basic Climate Characteristics for the Territory of Serbia“. Hydrometeorological Service of Serbia.
↑ „Past temperature extremes since the beginning of the measurement“ (PDF). Hydrometeorological Service of Serbia. Архивирано од изворникот (PDF) на 11 May 2011. Посетено на 5 November 2010.
↑ „World Risk Report 2013 – Exposure to natural hazards“ (PDF). Alliance Development Works. 2013. стр. 3–4. Архивирано од изворникот (PDF) на 16 August 2014.
↑ „River floods Serbia“. European Centre for Climate Adaptation. Посетено на 18 December 2014.
↑ „Serbia gets $300 million from World Bank to aid floods recovery“. Reuters. 4 October 2014. Посетено на 18 December 2014.
↑ „The Danube | National Tourism Organisation of Serbia“. www.serbia.travel. Посетено на 2019-04-27.
↑ Jolović, Dejan (2016-08-19). „Ten economic benefits of the Danube for Serbia“. Danubius (англиски). Посетено на 2019-04-27.
↑ M. Takić, I. Mladenović-Ranisavljević, D. Nikolić, B. Nikolić, V. Vuković, V. Živković, Ljiljana, Ivana, Vesna, Ljubiša, Milovan, Nenad (2012). „The assessment of the Danube water quality in Serbia“ (PDF). Advanced Technologies: 59. Архивирано од изворникот (PDF) на 2020-05-01. Посетено на 2019-07-03.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
↑ „Morava River -“. 2015-10-09. Посетено на 2019-04-27.
↑ „Navigation and Transportation: Waterways“. Danube Strategy in Serbia. Посетено на 18 December 2014.
↑ „Serbia Visit – Nature & Outdoors – Stema Guide“. www.serbia-visit.com. Архивирано од изворникот на 2019-04-28. Посетено на 2019-04-28.
↑ „::SE "Srbijašume" Belgrade“. Srbijasume.rs. 31 December 2010. Архивирано од изворникот на 2013-10-22. Посетено на 2019-07-03.
↑ ^118,0 ^118,1 „Serbian biodiversity“. IUCN. 7 August 2012.
↑ „Reptiles in Serbia“ (PDF). Glasnik. 9 June 2017. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-10-10. Посетено на 2019-07-03.
↑ „The largest stationary of longeared owls“. serbia.com. 9 June 2017.
↑ „Earths's Endangered Species“. earthsendangered. 9 June 2017.
↑ „Serbian Brown Bear“. Discoverserbia.org.
↑ „CARSKA BARA – Fauna ptica“. Carskabara.rs.
↑ „Uvac Special Nature Reserve“. Uvac.org.rs. Архивирано од изворникот на 22 October 2013.
↑ „Serbia – European Environment Agency (EEA)“. Eea.europa.eu.
↑ „Toxic Taps: Arsenic in Water Stirs Cancer Fears“. Balkan Insight (англиски). 2018-03-20. Посетено на 2019-04-28.
↑ „Serbia recycling 15% of waste“. Blic. Посетено на 28 April 2010.^{[мртва врска]}
↑ John says. „Serbian Constitutional History Part I“. Belgraded.com. Архивирано од изворникот на 16 March 2012.
↑ „Serbia: Constitution of The Republic of Serbia“. Wipo.int.
↑ ^130,0 ^130,1 „Responsibilities“. predsednik.rs. Архивирано од изворникот на 5 June 2013. Посетено на 20 March 2013.
↑ „Serbia elects Prime Minister Aleksandar Vucic as president“. BBC News. 3 April 2017. Посетено на 16 January 2018.
↑ „Izbori 2012 – Nova vlada položila zakletvu“. B92.
↑ Wikisource: Constitution of Serbia
↑ National Assembly of Serbia: Informer Архивирано на 28 ноември 2010 г. (This text is in public domain as the official material of the Republic of Serbia state body or a body performing public functions, under the terms of Article 6, Paragraph 2 of Serbian copyright law)
↑ http://www.mreznisistemi.rs, Mrežni Sistemi (2014-06-05). „History of judiciary in Serbia“. Supreme Court of Cassation (англиски). Посетено на 2019-04-27.
↑ „Ninkovic Law Office :: News and Publications :: Legal system of Serbia“. www.ninkovic.rs. Архивирано од изворникот на 2020-11-07. Посетено на 2019-04-27.
↑ „Zakon o uređenju sudova“. Paragraf.rs.
↑ „POLIS – Policing Profiles of Participating and Partner States“. Polis.osce.org. Архивирано од изворникот на 23 June 2007.
↑ „About Agency / Security Information Agency“. Bia.gov.rs. 27 July 2002. Архивирано од изворникот на 2013-10-20. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Serbia Diplomatic List 2012“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 23 October 2013. Посетено на 27 October 2014.
↑ „Diplomatic Missions“. Ministry of Foreign Affairs of Serbia. Архивирано од изворникот на 5 May 2012. Посетено на 24 May 2012.
↑ „Diplomatic Missions in Serbia“. Ministry of Foreign Affairs of Serbia. Архивирано од изворникот на 20 February 2012. Посетено на 15 September 2012.
↑ „Serbia applies for EU membership“. Swedish Presidency of the European Union. Архивирано од изворникот на 27 January 2010. Посетено на 25 December 2009.
↑ „EUROPEAN COUNCIL 27/28 JUNE 2013 CONCLUSIONS“ (PDF). Council of the European Union. 27 June 2013. Архивирано од изворникот (PDF) на 10 October 2017. Посетено на 28 June 2013.
↑ „EU grants Serbia candidate status“. Times of India. 2 March 2012. Архивирано од изворникот на 17 April 2012. Посетено на 24 May 2012.
↑ EU to map out membership for 6 western Balkan states, Michael Peel and Neil Buckley, Financial Times, 1 February 2018
↑ „Rift Emerges at the United Nations Over Kosovo“. New York Sun. 19 February 2008. Архивирано од изворникот на 2021-02-24. Посетено на 2019-07-04.
↑
Архивирано на
- .
↑ Резолуција Народне скупштине о заштити суверенитета, територијалног интегритета и уставног поретка Републике Србије // See Article 4.
↑ „Više novca za naoružanje“. Radio Slobodna Evropa (српскохрватски). Посетено на 18 January 2019.
↑ „Vojska Srbije od sutra i zvanično profesionalna“. Politika. 31 December 2010. Посетено на 24 May 2012.
↑ „Blic Online | Sa 28.000 vojnika Vojska Srbije među najbrojnijim u regionu“. Blic.rs.
↑ [1] – Latest information published in Serbia Defense Ministry monthly press "Odbrana" in 1. November 2011 about reserves according to law passed in Serbian parliament. Document contains 20 pages and have information about obligation regarding defending country use of reserve forces and division into active and passive reserve
↑ „Obveznici postali "pasivna rezerva"“ (српски). B92. 4 January 2011. Посетено на 21 June 2013.
↑ „Relations with Serbia“.
↑ Amnistía Internacional. No hay justicia para las víctimas de los bombardeos de la OTAN. Архивирано на 24 јули 2009 г. Consultado el 10 de noviembre de 2009.
↑ „Current multinational operations“. www.mod.gov.rs. Архивирано од изворникот на 2016-08-30. Посетено на 26 April 2013.
↑ „Vulin: Odbrambena industrija Srbije je naš strateški interes“.
↑ „Srbija ponovo izvozna vojna sila“. Business-dialogue.eu. Архивирано од изворникот на 6 July 2012. Посетено на 24 May 2012.
↑ „Srpska vojna industrija u usponu“. Glas-javnosti. Архивирано од изворникот на 2012-06-29. Посетено на 24 May 2012.
↑ „Povratak vojne industrije Srbije na svetsku scenu“. Blic. Посетено на 24 May 2012.
↑ „CCRE: Serbia“. Архивирано од изворникот на 4 June 2012.
↑ „Law on Territorial Organization“ (српски). National Assembly of the Republic of Serbia. 29 December 2007. Посетено на 6 October 2013.
↑ Hamilton (17 February 2008). „Kosovo declares independence from Serbia“. Reuters. Архивирано од изворникот на 2015-09-24. Посетено на 2019-07-03.
↑ Decision on the annulment of the illegitimate acts of the provisional institutions of self-government in Kosovo and Metohija on their declaration of unilateral independence Government of Serbia, 2008
↑ „Попис у Србији 2011“. Popis2011.stat.rs. Архивирано од изворникот на 2020-05-09. Посетено на 2019-07-03.
↑ „REKOS2011“. Esk.rks-gov.net. Архивирано од изворникот на 2013-11-10. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Sebičnost žena u Srbiji nije uzrok bele kuge | EurActiv Srbija“. Euractiv.rs. 26 July 2013. Архивирано од изворникот на 2019-07-03. Посетено на 2019-07-03.
↑ Max Roser (2014), „Total Fertility Rate around the world over the last centuries“, Our World In Data, Gapminder Foundation
↑ „Serbia seeks to fill the '90s brain-drainage gap“. EMG.rs. 5 September 2008.
↑ „Survey S&M 1/2003“. Yugoslav Survey.
↑ ^172,0 ^172,1 ^172,2 ^172,3 ^172,4 ^172,5 ^172,6 ^172,7 „Statistical Yearbook of the Republic of Serbia“ (PDF). Statistical Office of the Republic of Serbia. 2012.
↑ „Country Comparison : Population growth rate“. The World Factbook, CIA. 2002. Архивирано од изворникот на 2018-06-23. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Household numbers“ (PDF). pod2.stat.gov.rs.
↑ „Life expectancy stats“. stat.gov.rs.
↑ Tanjug (22 October 2007). „Serbia's refugee population largest in Europe“. B92. Архивирано од изворникот на 2007-11-12. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Serbia currently hosts over 260K refugees and IDPs“. B92. 20 June 2013. Посетено на 21 June 2013.
↑ „Vesti – Zvaničan broj Roma u Srbiji“. B92. 7 April 2009.
↑ Chinese Migrants Use Serbia as Gate to Europe, ABC News, 13 July 2010.
↑ V. Mijatović – B. Hadžić. „I Kinezi napuštaju Srbiju“. Novosti.rs.
↑ ^181,0 ^181,1 „Попис на население, домаќинства и станови 2011: Споредбен преглед на бројот на жители во 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011, податоци по населени места“ (PDF). Републички завод за статистика на Република Србија, Белград. 2014. ISBN 978-86-6161-109-4. Посетено на 2014-06-27.
↑ J. Gordon Melton; Baumann, Martin (2010). Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices. ABC-CLIO. стр. 511–12. ISBN 978-1-59884-204-3. Посетено на 10 October 2016.
↑ „Становништво, домаћинства и породице – база : Попис у Србији 2011“. Popis2011.stat.rs. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Municipality data“ (PDF). pod2.stat.gov.rs. PBC.
↑ ^185,0 ^185,1 „Official Use of Languages and Scripts in the AP Vojvodina“. Pokrajinski sekretarijat za obrazovanje, propise, upravu i nacionalne manjine – nacionalne zajednice. Посетено на 25 June 2015.
↑ ^186,0 ^186,1 „The World Factbook — Central Intelligence Agency“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Архивирано од изворникот на 2018-12-15. Посетено на 2019-04-02.
↑ „Macroeconomic Data“ (PDF). javnidug.gov.rs (српски). Архивирано од изворникот (PDF) на 2014-05-03. Посетено на 2 May 2014.
↑ ^188,0 ^188,1 „Privreda u Srbiji“. Посетено на 27 October 2014.
↑ http://www.ekonomski.net/rekordan-izvoz-poljoprivrednih-proizvoda-32-milijarde-dolara
↑ ^190,0 ^190,1 „Food“. Архивирано од изворникот на 2014-10-09. Посетено на 27 October 2014.
↑ ^191,0 ^191,1 „Agriculture“. Government of Serbia. Архивирано од изворникот на 16 June 2013. Посетено на 19 March 2013.
↑ „Serbia Overview“. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Архивирано од изворникот на 2013-04-01. Посетено на 14 June 2013.
↑ ^193,0 ^193,1 „Biz – Vesti – Srbija ima uglja za još jedan vek“ [Biz - News - Serbia has coal for another one] (хрватски). B92.
↑ „Архивиран примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 24 август 2013. Посетено на 20 август 2013.
↑ [2] Архивирано на 9 март 2013 г.
↑ „Exploration, production pace faster in Serbia, Bosnia and Herzegovina – Oil & Gas Journal“. Ogj.com.
↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 2017-09-24. Посетено на 2017-05-08.
↑ „Sectors >> Energy Sector .:: Italy-Serbia: Enhancing Entrepreneurial Development ::“ (италијански). Forumserbia.eu. 6 март 2012. Архивирано од изворникот на 29 октомври 2013.
↑ „TENT – Responsibility and Privilege“. Tent.rs. Архивирано од изворникот на 2013-10-29. Посетено на 2019-07-03.
↑ „HE Đerdap 1 – Tehničke karakteristike“. Djerdap.rs. Архивирано од изворникот на 25 октомври 2013.
↑ „Serbia Energy Business Magazine – Energy Sector Serbia“. Serbia-energy.eu. Архивирано од изворникот на 2019-04-28. Посетено на 2019-07-03.
↑ „НИС у бројкама | НИС“. Nis.rs. Архивирано од изворникот на 2013-10-29. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Practical Law“. Uk.practicallaw.com. 1 February 2013.
↑ „Biz – Vesti – Kravčenko: NIS je već sada broj 1“. B92.
↑ „НИС данас | НИС“. Nis.rs. Архивирано од изворникот на 29 октомври 2013.
↑ „Transnafta – Home – About us – Company's activity“. Transnafta.rs. Архивирано од изворникот на 2013-10-29. Посетено на 2017-09-24.
↑ „Transport prirodnog gasa“. Srbijagas. 31 July 2013.
↑ „NATO's Latest Target: Yugoslavia's Economy“.
↑ „Deindustrijalizacija Srbije – Kolumne“. AKTER. 28 април 2013. Архивирано од изворникот на 29 октомври 2013.
↑ Mikavica, A. (3 September 2017). „Slobodne zone mamac za investitore“. politika.rs (српски). Посетено на 17 March 2019.
↑ „Biz – Vesti – Auto-industrija za Srbiju kao IT“. B92. 4 October 2013.
↑ „All about the Tesla Telephone“. telegraf.rs.
↑ „Serbian Development Agency – RAS“ (PDF). siepa.gov.rs. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-04-25. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Electronics“. Siepa.gov.rs. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2019-07-03.
↑ „Pharmaceutical“. Siepa.gov.rs. Архивирано од изворникот на 2016-03-04. Посетено на 2019-07-03.
↑ http://www.ratel.rs/upload/documents/Kvartalni%20pregled%20podatka%20o%20stanju%20trzista%20elektronskih%20komunikacija%20Q3%202017%20-%20ZA%20SAJT.pdf
↑ http://www.ratel.rs/upload/documents/Pregled_trzista/Pregled%20trzista%202016.pdf
↑ „ZAVRŠENA DIGITALIZACIJA!“. Архивирано од изворникот на 2016-03-04.
↑ https://startit.rs/izvoz-softverskih-usluga-dostigao-899-miliona-evra-rast-od-21-u-odnosu-na-proslu-godinu/
↑ „U Beogradu radi 120.000 firmi“. Večernje Novosti. 23 April 2013. Посетено на 4 November 2013.
↑ „Microsoft Development Center Serbia“. Microsoft.com. 1 April 2011. Посетено на 15 May 2013.
↑ „Asus otvorio regionalni centar u Beogradu“. Emportal.rs. Архивирано од изворникот на 22 May 2011. Посетено на 16 November 2010.
↑ „Centar kompanije 'Intel' za Balkan u Beogradu – Srbija deo 'Intel World Ahead Program'“. E kapija. Посетено на 7 July 2009.
↑ Beograd, Ana Vlahović (25 September 2011). „Srbija centar IT industrije“. Pressonline.rs. Архивирано од изворникот на 2015-09-26. Посетено на 12 March 2013.
↑ NCR planira da udvostruči broj zaposlenih u Srbiji u 2014 (српски), eKapija, 24 July 2013, Посетено на 4 November 2013
↑ [3]
↑ „Srpsko-američki Seven Bridges uzeo investiciju od 45 miliona dolara za brži razvoj lečenja raka — startit“. startit.rs. Посетено на 2016-11-03.
↑ „Vast uzeo investiciju od 14 miliona dolara za razvoj B2C proizvoda i širenje u Beogradu — startit“. startit.rs. Посетено на 2016-11-03.
↑ http://www.stat.gov.rs/WebSite/repository/documents/00/02/61/98/NR30_267_srb_cir.pdf
↑ Serbia, in: Alain Dupeyras (ed.) (2012). OECD tourism trends and policies 2012. Paris: Organization for Economic Cooperation & Development. ISBN 9789264177567. p. 403–407.doi:10.1787/tour-2012-56-en
↑ https://www.blic.rs/vesti/ekonomija/ljajic-prihodi-od-turizma-skoro-12-milijarde-evra/ydc23vx
↑ „Serbia Times Daily News – Dacic: Tourism records positive growth rates“. Serbia-times.com. 28 May 2013. Архивирано од изворникот на 1 November 2013.
↑ http://www.srbija.travel/vesti.n-6418.523.html
↑ „Kultura – Vesti – Na Exitu oko 25 hiljada stranaca“. B92. Nishille is a jazz fastival
↑ „Архивиран примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-04-19. Посетено на 2013-10-26.
↑ http://www.putevi-srbije.rs/sr/putna-mrea-republike-srbije Архивирано на 17 декември 2011 г.
↑ „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 2017-12-30. Посетено на 2017-09-24.
↑ „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2020-11-29. Посетено на 2019-07-03.
↑ „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2018-04-30. Посетено на 2019-07-03.
↑ „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2019-07-03. Посетено на 2019-07-03.
↑ „General Information“. Serbian Railways. Архивирано од изворникот на 2016-05-18.
↑ „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2018-07-27. Посетено на 2019-07-03.
↑ http://www.exyuaviation.com/2017/02/air-serbia-posts-improved-2016-results.html#comment-form
↑ „Niš Airport to expand“. EX-YU Aviation News. 25 July 2015.
↑ „Investing in Serbia: Modern Infrastructure, Transport“. SIEPA. Архивирано од изворникот на 6 November 2009. Посетено на 28 April 2010.
↑ Čanak-Medić & Todić 2017.
↑ Stanoje Stanojević "Narodna enciklopedija" Zagreb 1927.
↑ „Lista muzeja“. muzejirade.com (англиски). Архивирано од изворникот на 2019-04-17. Посетено на 2019-04-17.
↑ „International Collection – National Museum Belgrade“. My Forever Travel (англиски). 2019-02-23. Посетено на 2019-04-26.
↑ Миодраг Матицки, „Вукове народне приповетке - источник аутентичне српске прозе са средине 19 века“, во: Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 20-28.
↑ „Projekat Rastko: Istorija srpske kulture“. Rastko.rs. Посетено на 24 May 2012.
↑ „Stevan Stojanović Mokranjac (1856–1914)“. Riznicasrpska.net. 28 September 1914. Архивирано од изворникот на 2013-09-26. Посетено на 24 May 2012.
↑ Sterbik, Anita. „Istorija nacionalne muzike 1. Muzika u srednjevekovnoj Srbiji (izvori, duhovna i svetovna muzika“ (англиски). Наводот journal бара |journal= (help)
↑ Đurković, Miša (2004). „Ideološki i politički sukobi oko popularne muzike u Srbiji“ (PDF). Institut Za Evropske Studije: 275. Архивирано од изворникот (PDF) на 2019-08-08. Посетено на 2019-07-04.
↑ „Roksanda Pejovic – Musical composition and performance from the eighteenth century to the present“. rastko.rs. Посетено на 21 March 2013.
↑ Dorich, William (2011-11-21). A Brief History of Serbian Music. BookBaby. стр. 126. ISBN 978-1-882383-91-7.^{[мртва врска]}
↑ O Horu RTS PTC
↑ „Roksanda Pejovic – Medieval music“. rastko.rs. Посетено на 21 March 2013.
↑ Gordy, Eric D. (2000-09-01). „Turbaši and Rokeri as Windows into Serbia's Social Divide“. Balkanologie. Revue d'études pluridisciplinaires (француски) (Vol. IV, n° 1). ISSN 1279-7952.
↑ Mijatovic, Brana (Summer 2008). „"Throwing Stones at the System": Rock Music in Serbia during the 1990s“. Music and Politics. II (2). doi:10.3998/mp.9460447.0002.203. hdl:2027/spo.9460447.0002.203. ISSN 1938-7687.
↑ „On its 18th edition EXIT celebrated the Best Major European festival title with 200.000 visitors!“. EXIT Festival 2019 (англиски). 2018-07-18. Посетено на 2019-06-09.
↑ Slavková, Markéta. „Echoing the Beats of Turbo-folk: Popular Music and Nationalism in ex-Yugoslavia“ (англиски). Наводот journal бара |journal= (help)
↑ eurovicious. „Turbofolk: how Serbia's weird and wonderful pop music came in from the cold“. The Calvert Journal. Посетено на 2019-04-26.
↑ „Serbia singing star Ceca indicted“ (англиски). 2011-03-29. Посетено на 2019-04-26.
↑ „Serbian guilty pleasures: who's afraid of turbo folk? | BTURN“ (англиски). Архивирано од изворникот на 2019-04-26. Посетено на 2019-04-26.
↑ „Boban and Marko Marković Brass Band -“. 2016-01-25. Посетено на 2019-04-27.
↑ „Sabor trubača GUČA“. www.guca.rs. 2 September 2007. Посетено на 14 November 2010.
↑ „Interesting facts about Exit“. exitfest.org. Архивирано од изворникот на 25 January 2013. Посетено на 20 March 2013.
↑ „Ustav Republike Srbije“. Посетено на 27 October 2014.
↑ „Reporters Without Borders“. Архивирано од изворникот на 14 February 2014. Посетено на 27 October 2014.
↑ „Serbia“. Архивирано од изворникот на 2014-10-10. Посетено на 27 October 2014.
↑ „Televizijske serije kao obrok, December 2009“. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 27 October 2014.
↑ „Mesečni i godišnji udeli u gledanosti za 2017“. rtvforum.net.
↑ nbgteam graphic and web design. „Национално покривање“. Архивирано од изворникот на 2014-10-10. Посетено на 27 October 2014.
↑ „Statistical Yearbook“ (PDF). pod2.stat.gov.rs. PBC. 2016.
↑ „ABC Srbije, maj 2013: Tiraž "Scandala" porastao 17% u odnosu na prošli mesec!“. Посетено на 27 October 2014.
↑ D. Maksimović, Pesme. Beograd: Rad, 1964, str. 100-104.
↑ Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 203-204.
↑ Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 200-201.
↑ Јован Јовановиħ Змај, Песме. Београд: Рад, 1963, стр. 183-184.
↑ Јован Јовановиħ Змај, Песме. Београд: Рад, 1963, стр. 235-236.
↑ Родољубиве песме. Београд: Просвета (без дата), стр. 23-25.
↑ Гордана Пешаковић, Чуварима лепоте. Београд: Логос, 2010.
↑ Родољубиве песме. Београд: Просвета (без дата), стр. 57-59.
↑ „Football Association of Serbia – Official Web Site“. Посетено на 27 October 2014.
↑ [4] Soccerlens – 27 January 2010 – Serbia's Endless List of Wonderkids
↑ Poli, Loïc, Roger, Raffaele, Ravenel, Besson (October 2015). „Exporting countries in world football“ (PDF). CIES Football Observatory Monthly Report: 2.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
↑ „Partizan v Red Star Belgrade: The derby which divides and unites a country“ (англиски). 2018-09-21. Посетено на 2019-04-26.
↑ „Basketball is no ordinary sport in Serbia“. B92.net (англиски). Посетено на 2019-04-26.
↑ „Can Serbia get back on track, deny Greece moving to 10–0?“. FIBA.basketball (англиски). Посетено на 2019-04-26.
↑ „Srbija prva, Hrvatska treća po broju igrača u NBA“.
↑ „History made by Sale: Olympic medal both as coach and player“.
↑ Priyansh. „Novak Djokovic Becomes First Man to Hold All Slams on Three Surfaces, Dawns His Era“. The Wire. Архивирано од изворникот на 6 June 2016. Посетено на 6 June 2016.
↑ „Serbia wins first Davis Cup title“. ESPN. 5 December 2010. Посетено на 6 December 2010.
↑ „Osvojene medalje“. waterpoloserbia.org. Посетено на 20 March 2013.

Надворешни врски

Повеќе за Србија на збратимените проекти на Википедија
	Дефиниции и преводи на Викиречник ^?
	Податотеки на Ризницата ^?
	Образовни ресурси на Викиуниверзитет ^?
	Новинарски известувања на Викивести ^?
	Мисли на Викицитат ^?
	Изворни текстови на Викиизвор ^?
	Прирачници на Викикниги ^?
^?	Информации за патување во Википатување ^? ^?

Национална туристичка организација на Србија
Vrnjačka Banja Portal
Српска влада
e-влада на Србија Архивирано на 18 октомври 2009 г.
Претседател на Србија Архивирано на 12 декември 2009 г.
Собрание на Србија Архивирано на 10 октомври 2009 г.
МНР на Србија
Национална банка на Србија Архивирано на 5 јануари 2009 г.
Канцеларија за статистика на Србија Архивирано на 19 февруари 2009 г.
Шеф на држава и кабинет Архивирано на 27 јули 2009 г.

Општо

„Светска книга на факти“ на ЦИА — запис за „Србија“ (англиски)
Србија на UCB Архивирано на 29 август 2012 г.

Поврзано

Одредници од Србија

Хрватска

Унгарија

Романија

Босна и Херцеговина

Црна Гора

Хрватска

	С
З		И
	Ј

Романија

Бугарија

Албанија

Македонија

Бугарија

[1] tributary state of Hungary

[2] „03“. Zvrk.co.rs. Посетено на 2011-10-01.

[3] „East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500, By Jean W. Sedlar“. Books.google.com. Посетено на 2011-10-01.

[stat.gov.rs-4] „PBC stats“. stat.gov.rs. 2020.

[IMFWEORS-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 „World Economic Outlook Database, 2023“. IMF.org. International Monetary Fund. January 2023. Посетено на January 20, 2023. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „IMFWEORS“ е зададен повеќепати со различна содржина.

[imf2-6] 6,0 ^6,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име imf2.

[7] „Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey“. ec.europa.eu. Eurostat. Посетено на 16 December 2020.

[HDI-8] „Human Development Report 2021/2022“ (PDF) (англиски). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Посетено на 8 September 2022.

[9] Steven Tötösy de Zepetnek; Louise Olga Vasvári (2011). Comparative Hungarian Cultural Studies. Purdue University Press. ISBN 9781557535931.

[Lidia_Razowska-Jaworek,_CRC_Press-10] 10,0 ^10,1 Calcium and Magnesium in Groundwater: Occurrence and Significance for Human Health – Serbia. Lidia Razowska-Jaworek, CRC Press. 2014. ISBN 9781315764160. Посетено на 3 June 2017.

[auto-11] „Official population projection for Serbia (2016)“. Republic of Serbia Statistical Bureau. Архивирано од изворникот на 2 February 2016. Посетено на 7 January 2016.

[Vahid_Razavi-12] The Age of Nepotism: Travel Journals and Observations from the Balkans. Vahid Razavi. 2009. ISBN 9780615274331. Посетено на 3 June 2017.

[13] „Нови Сад 2021“. Нови Сад – Европска престоница културе.

[14] „The Serbian Revolution and the Serbian State“. Steven W. Sowards, Michigan State University Libraries. 11 June 2009. Посетено на 28 April 2010.

[SCGSuccession-15] „Yugoslav Agreement on Succession Issues (2001)“. 2010-10-03. Посетено на 14 June 2012.

[EBRD_Country_Promotion_Programme-16] 16,0 ^16,1 „FR Yugoslavia Investment Profile 2001“ (PDF). EBRD Country Promotion Programme. стр. 3. Архивирано од изворникот (PDF) на 28 September 2011.

[WTO-17] „Serbia a few steps away from concluding WTO accession negotiations“. WTO News. 13 November 2013. Посетено на 13 November 2013.

[European_Commission_2018-18] „A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans“ (PDF). European Commission. 9 February 2018. Посетено на 9 February 2018.

[Freedom_House_2019-19] „Freedom House ranks Serbia as Partly Free in latest report“. N1. 5 February 2019. Архивирано од изворникот на 2019-02-07. Посетено на 5 February 2019.

[Serbia:_On_the_Way_to_EU_Accession-20] 20,0 ^20,1 „Serbia: On the Way to EU Accession“. World Bank Group. Посетено на 21 October 2014.

[21] „Global Launch of 2015 Human Development Report“.

[22] „2017 Social Progress Index“. 2017 Social Progress Index. Архивирано од изворникот на 2016-06-30. Посетено на 2019-07-03.

[23] „Global Peace Index“ (PDF). economicsandpeace.org. 2018. Архивирано од изворникот (PDF) на 2019-04-29. Посетено на 2019-07-03.

[24] „Этимология слова серб“. DicList.ru. Архивирано од изворникот на 11 October 2016.

[FOOTNOTELukaszewicz1998132-25] Lukaszewicz 1998, стр. 132.

[26] H. Schuster-Šewc. „Порекло и историја етнонима“. translation by Тања Петровић.

[27] Roksandic M., Mihailovic D., Mercier N., Dimitrijevic V., Morley M.W., Rakocevic Z., Mihailovic B., Guibert P. et Babb J. A human mandible (BH-1) from the Pleistocene deposits of Mala Balanica cave (Sicevo Gorge, Nis, Serbia) // Journal of Human Evolution, 2011, V.61, pp.186–196.

[Vinca-28] Nikola Tasić; Dragoslav Srejović; Bratislav Stojanović (1990). „Vinča and its Culture“. Во Vladislav Popović (уред.). Vinča: Centre of the Neolithic culture of the Danubian region. Belgrade. Архивирано од изворникот на 16 јануари 2009. Посетено на 28 октомври 2006.

[ancient-29] „History (Ancient Period)“. Official website. Посетено на 10 July 2007.

[FOOTNOTEPapazoglu1978-30] Papazoglu 1978.

[FOOTNOTEMirković201779-31] Mirković 2017, стр. 79.

[FOOTNOTEKuzmanovićMihajlović2015416-432-32] Kuzmanović & Mihajlović 2015, стр. 416-432.

[FOOTNOTEOstrogorsky195684-33] Ostrogorsky 1956, стр. 84.

[FOOTNOTEStipčević197776-34] Stipčević 1977, стр. 76.

[FOOTNOTEFine199138,_41-35] Fine 1991, стр. 38, 41.

[FOOTNOTEMiller2005533-36] Miller 2005, стр. 533.

[FOOTNOTEMoravcsik1967-37] Moravcsik 1967.

[FOOTNOTEScholz1970111-38] Scholz 1970, стр. 111.

[FOOTNOTEĆirković2004107-108-39] Ćirković 2004, стр. 107-108.

[FOOTNOTEĆirković2004134-40] Ćirković 2004, стр. 134.

[FOOTNOTEĆirković2004135-136-41] Ćirković 2004, стр. 135-136.

[FOOTNOTEFotić2008519–520-42] Fotić 2008, стр. 519–520.

[FOOTNOTESotirović2011143–169-43] Sotirović 2011, стр. 143–169.

[FOOTNOTEĆirković2004115,_119-44] Ćirković 2004, стр. 115, 119.

[FOOTNOTEĆirković2004141–142-45] Ćirković 2004, стр. 141–142.

[FOOTNOTESotirović2011163–164-46] Sotirović 2011, стр. 163–164.

[FOOTNOTEPešalj201029-42-47] Pešalj 2010, стр. 29-42.

[FOOTNOTEĆirković2004151-48] 48,0 ^48,1 Ćirković 2004, стр. 151.

[FOOTNOTETodorović20067–8-49] Todorović 2006, стр. 7–8.

[FOOTNOTEĆirković2004150-50] Ćirković 2004, стр. 150.

[FOOTNOTEJelavich1983a94-51] Jelavich 1983a, стр. 94.

[FOOTNOTEĆirković2004177-52] Ćirković 2004, стр. 177.

[FOOTNOTEĆirković2004176-53] Ćirković 2004, стр. 176.

[FOOTNOTEJelavich1983a193-204-54] Jelavich 1983a, стр. 193-204.

[FOOTNOTEPavlowitch200229-32-55] Pavlowitch 2002, стр. 29-32.

[FOOTNOTERadosavljević2010171-178-56] Radosavljević 2010, стр. 171-178.

[FOOTNOTERajić2010143-148-57] Rajić 2010, стр. 143-148.

[58] Guy Gauthier, Les Aigles at les Lions, Histoire des monarchies balkaniques, Éditions France-Empire, 1996

[FOOTNOTEĆirković2004191-59] Ćirković 2004, стр. 191.

[FOOTNOTEStavrianos2000248–250-60] Stavrianos 2000, стр. 248–250.

[FOOTNOTEĆirković2004195-61] Ćirković 2004, стр. 195.

[FOOTNOTEĆirković2004214-215-62] Ćirković 2004, стр. 214-215.

[FOOTNOTEJelavich1983a246-63] Jelavich 1983a, стр. 246.

[FOOTNOTEPavlowitch200258-64] Pavlowitch 2002, стр. 58.

[FOOTNOTEPavlowitch200263-64-65] Pavlowitch 2002, стр. 63-64.

[FOOTNOTEĆirković2004224-66] Ćirković 2004, стр. 224.

[FOOTNOTEĆirković2004225-67] Ćirković 2004, стр. 225.

[FOOTNOTEPavlowitch200273-68] Pavlowitch 2002, стр. 73.

[FOOTNOTEĆirković2004203-69] Ćirković 2004, стр. 203.

[FOOTNOTECurtis199228-70] Curtis 1992, стр. 28.

[Willmott27-71] Willmott 2003, стр. 27

[72] „Serbia in 1914“. Архивирано од изворникот на 2013-03-27. Посетено на 2019-07-03.

[73] Serbia restored

[74] „Serbia and Austria“ (PDF). New York Times. 28 July 1918.

[75] „Appeals to Americans to pray for Serbians“ (PDF). New York Times. 27 July 1918.

[FOOTNOTEĆirković2004251-252-76] Ćirković 2004, стр. 251-252.

[FOOTNOTEStavrianos2000624-77] Stavrianos 2000, стр. 624.

[78] „Ustaša“. Britannica OnlineEncyclopedia. Britannica.com. Посетено на 28 April 2010.

[FOOTNOTEPavlowitch200862-79] Pavlowitch 2008, стр. 62.

[80] Karl Savich. „The Kragujevac massacre“. Архивирано од изворникот на 17 December 2012.

[81] „Massacres and Atrocities of WWII in Eastern Europe“. Members.iinet.net.au. Архивирано од изворникот на 16 July 2012. Посетено на 17 November 2012.

[JewishHeritage-82] „Jewish Heritage Europe – Serbia 2 – Jewish Heritage in Belgrade“. Jewish Heritage Europe. Архивирано од изворникот на 30 June 2010. Посетено на 28 April 2010.

[83] PM. „Storia del movimento partigiano bulgaro (1941–1944)“. Bulgaria – Italia. Посетено на 28 April 2010.

[84] Žerjavić, Vladimir. Yugoslavia: Manipulations with the Number of Second World War Victims. Croatian Information Centre. ISBN 978-0-919817-32-6. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2019-07-03.

[85] Tanjug. „Posle rata u Srbiji streljano preko 60.000 civila“. Mondo.rs. Архивирано од изворникот на 2019-07-03. Посетено на 2019-07-03.

[autogenerated1945-86] 86,0 ^86,1 Melissa Katherine Bokovoy, Jill A. Irvine, Carol S. Lilly. State-society relations in Yugoslavia, 1945–1992. Scranton, Pennsylvania, USA: Palgrave Macmillan, 1997. p. 295.

[autogenerated3-87] Melissa Katherine Bokovoy, Jill A. Irvine, Carol S. Lilly. State-society relations in Yugoslavia, 1945–1992. Scranton, Pennsylvania, USA: Palgrave Macmillan, 1997. p. 296.

[88] Mediji i rat: Kako je “Politika” izveštavala 1992. godine (2) Архивирано на 6 јуни 2013 г. Politika 27. marta 1992: Poslanici su aplauzom potvrdili pravno zaokruženje četvrte republike na tlu treće Jugoslavije.

[89] Decision of the ICTY Appeals Chamber; 18 април 2002; Reasons for the Decision on Prosecution Interlocutory Appeal from Refusal to Order Joinder; Paragraph 8

[knowledgerush-90] Greater Serbia Архивирано на 21 април 2014 г. (knowledgerush.com)

[91] Tajni protokol razgovora EU i SAD o planiranju proglašenja nezavisnosti Kosova, kao i o nekim njihovim aktivnostima pre i posle tog proglašenja

[92] B92. Vesti: Kosovo proglasilo nezavisnost. 17. februar 2008, 23.27 č

[93] „Serbia: Introduction“. Michigan State University. Посетено на 3 October 2014.

[94] „Serbia“. Southeastern Europe Travel Guide. Balkans 360. Архивирано од изворникот на 6 October 2014. Посетено на 3 October 2014.

[cia_profile-95] „The World Factbook: Serbia“. Central Intelligence Agency. 20 June 2014. Архивирано од изворникот на 2018-12-15. Посетено на 18 December 2014.

[cia_kosovo-96] „The World Factbook: Kosovo“. Central Intelligence Agency. 19 June 2014. Архивирано од изворникот на 2016-07-01. Посетено на 8 January 2015.

[97] „Border Police Department“. Kosovo Police. Архивирано од изворникот на 2015-01-08. Посетено на 8 January 2015.

[98] „Uredba o kontroli prelaska administrativne linije prema Autonomnoj pokrajini Kosovo i Metohija“ (српски). Official gazette of the Republic of Serbia. Архивирано од изворникот на 8 January 2015. Посетено на 8 January 2015.

[99] Ivana Carevic; Velimir Jovanovic. STRATIGRAPHIC-STRUCTURAL CHARACTERISTICS OF MAČVA BASIN (PDF) (Report). стр. 1. UDC 911.2:551.7(497.11). Архивирано од изворникот (PDF) на 30 August 2016.

[100] „About the Carpathians – Carpathian Heritage Society“. Carpathian Heritage Society. Архивирано од изворникот на 6 April 2010. Посетено на 28 April 2010.

[101] The Times Atlas of the World (1993). Times Books ISBN 0-7230-0492-7.

[102] „Serbia :: Climate“. Encyclopædia Britannica Online. 2007. стр. 5 of 71.

[103] „CIA – The World Factbook“. Cia.gov. Архивирано од изворникот на 2018-12-15. Посетено на 24 May 2012.

[104] Radovanović, M and Dučić, V, 2002, Variability of Climate in Serbia in the Second Half of the 20th century, EGS XXVII General Assembly, Nice, 21 to 26 April 2002, abstract #2283, 27:2283–, provided by the Smithsonian / NASA Astrophysics Data System

[AMS-105] „Kossava“. Glossary of Meteorology, Second Edition. American Meteorological Society. June 2000. Архивирано од изворникот на 30 September 2007. Посетено на 11 March 2007.

[RHMZ-106] „Basic Climate Characteristics for the Territory of Serbia“. Hydrometeorological Service of Serbia.

[autogenerated1-107] „Past temperature extremes since the beginning of the measurement“ (PDF). Hydrometeorological Service of Serbia. Архивирано од изворникот (PDF) на 11 May 2011. Посетено на 5 November 2010.

[108] „World Risk Report 2013 – Exposure to natural hazards“ (PDF). Alliance Development Works. 2013. стр. 3–4. Архивирано од изворникот (PDF) на 16 August 2014.

[109] „River floods Serbia“. European Centre for Climate Adaptation. Посетено на 18 December 2014.

[110] „Serbia gets $300 million from World Bank to aid floods recovery“. Reuters. 4 October 2014. Посетено на 18 December 2014.

[111] „The Danube | National Tourism Organisation of Serbia“. www.serbia.travel. Посетено на 2019-04-27.

[112] Jolović, Dejan (2016-08-19). „Ten economic benefits of the Danube for Serbia“. Danubius (англиски). Посетено на 2019-04-27.

[113] M. Takić, I. Mladenović-Ranisavljević, D. Nikolić, B. Nikolić, V. Vuković, V. Živković, Ljiljana, Ivana, Vesna, Ljubiša, Milovan, Nenad (2012). „The assessment of the Danube water quality in Serbia“ (PDF). Advanced Technologies: 59. Архивирано од изворникот (PDF) на 2020-05-01. Посетено на 2019-07-03.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)

[114] „Morava River -“. 2015-10-09. Посетено на 2019-04-27.

[115] „Navigation and Transportation: Waterways“. Danube Strategy in Serbia. Посетено на 18 December 2014.

[116] „Serbia Visit – Nature & Outdoors – Stema Guide“. www.serbia-visit.com. Архивирано од изворникот на 2019-04-28. Посетено на 2019-04-28.

[117] „::SE "Srbijašume" Belgrade“. Srbijasume.rs. 31 December 2010. Архивирано од изворникот на 2013-10-22. Посетено на 2019-07-03.

[iucn.org-118] 118,0 ^118,1 „Serbian biodiversity“. IUCN. 7 August 2012.

[119] „Reptiles in Serbia“ (PDF). Glasnik. 9 June 2017. Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-10-10. Посетено на 2019-07-03.

[120] „The largest stationary of longeared owls“. serbia.com. 9 June 2017.

[121] „Earths's Endangered Species“. earthsendangered. 9 June 2017.

[122] „Serbian Brown Bear“. Discoverserbia.org.

[123] „CARSKA BARA – Fauna ptica“. Carskabara.rs.

[124] „Uvac Special Nature Reserve“. Uvac.org.rs. Архивирано од изворникот на 22 October 2013.

[125] „Serbia – European Environment Agency (EEA)“. Eea.europa.eu.

[126] „Toxic Taps: Arsenic in Water Stirs Cancer Fears“. Balkan Insight (англиски). 2018-03-20. Посетено на 2019-04-28.

[127] „Serbia recycling 15% of waste“. Blic. Посетено на 28 April 2010.^{[мртва врска]}

[128] John says. „Serbian Constitutional History Part I“. Belgraded.com. Архивирано од изворникот на 16 March 2012.

[129] „Serbia: Constitution of The Republic of Serbia“. Wipo.int.

[President-130] 130,0 ^130,1 „Responsibilities“. predsednik.rs. Архивирано од изворникот на 5 June 2013. Посетено на 20 March 2013.

[131] „Serbia elects Prime Minister Aleksandar Vucic as president“. BBC News. 3 April 2017. Посетено на 16 January 2018.

[132] „Izbori 2012 – Nova vlada položila zakletvu“. B92.

[ustav-133] Wikisource: Constitution of Serbia

[informer-134] National Assembly of Serbia: Informer Архивирано на 28 ноември 2010 г. (This text is in public domain as the official material of the Republic of Serbia state body or a body performing public functions, under the terms of Article 6, Paragraph 2 of Serbian copyright law)

[135] ttp://www.mreznisistemi.rs, Mrežni Sistemi (2014-06-05). „History of judiciary in Serbia“. Supreme Court of Cassation (англиски). Посетено на 2019-04-27.

[136] „Ninkovic Law Office :: News and Publications :: Legal system of Serbia“. www.ninkovic.rs. Архивирано од изворникот на 2020-11-07. Посетено на 2019-04-27.

[137] „Zakon o uređenju sudova“. Paragraf.rs.

[138] „POLIS – Policing Profiles of Participating and Partner States“. Polis.osce.org. Архивирано од изворникот на 23 June 2007.

[139] „About Agency / Security Information Agency“. Bia.gov.rs. 27 July 2002. Архивирано од изворникот на 2013-10-20. Посетено на 2019-07-03.

[DList-140] „Serbia Diplomatic List 2012“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 23 October 2013. Посетено на 27 October 2014.

[141] „Diplomatic Missions“. Ministry of Foreign Affairs of Serbia. Архивирано од изворникот на 5 May 2012. Посетено на 24 May 2012.

[142] „Diplomatic Missions in Serbia“. Ministry of Foreign Affairs of Serbia. Архивирано од изворникот на 20 February 2012. Посетено на 15 September 2012.

[143] „Serbia applies for EU membership“. Swedish Presidency of the European Union. Архивирано од изворникот на 27 January 2010. Посетено на 25 December 2009.

[Council_of_the_EU-144] „EUROPEAN COUNCIL 27/28 JUNE 2013 CONCLUSIONS“ (PDF). Council of the European Union. 27 June 2013. Архивирано од изворникот (PDF) на 10 October 2017. Посетено на 28 June 2013.

[145] „EU grants Serbia candidate status“. Times of India. 2 March 2012. Архивирано од изворникот на 17 April 2012. Посетено на 24 May 2012.

[146] EU to map out membership for 6 western Balkan states, Michael Peel and Neil Buckley, Financial Times, 1 February 2018

[New_York_Sun-147] „Rift Emerges at the United Nations Over Kosovo“. New York Sun. 19 February 2008. Архивирано од изворникот на 2021-02-24. Посетено на 2019-07-04.

[148] Архивирано на
.

[149] .

[149] Резолуција Народне скупштине о заштити суверенитета, територијалног интегритета и уставног поретка Републике Србије // See Article 4.

[150] „Više novca za naoružanje“. Radio Slobodna Evropa (српскохрватски). Посетено на 18 January 2019.

[151] „Vojska Srbije od sutra i zvanično profesionalna“. Politika. 31 December 2010. Посетено на 24 May 2012.

[152] „Blic Online | Sa 28.000 vojnika Vojska Srbije među najbrojnijim u regionu“. Blic.rs.

[153] [1] – Latest information published in Serbia Defense Ministry monthly press "Odbrana" in 1. November 2011 about reserves according to law passed in Serbian parliament. Document contains 20 pages and have information about obligation regarding defending country use of reserve forces and division into active and passive reserve

[154] „Obveznici postali "pasivna rezerva"“ (српски). B92. 4 January 2011. Посетено на 21 June 2013.

[natorelations-155] „Relations with Serbia“.

[156] Amnistía Internacional. No hay justicia para las víctimas de los bombardeos de la OTAN. Архивирано на 24 јули 2009 г. Consultado el 10 de noviembre de 2009.

[157] „Current multinational operations“. www.mod.gov.rs. Архивирано од изворникот на 2016-08-30. Посетено на 26 April 2013.

[158] „Vulin: Odbrambena industrija Srbije je naš strateški interes“.

[159] „Srbija ponovo izvozna vojna sila“. Business-dialogue.eu. Архивирано од изворникот на 6 July 2012. Посетено на 24 May 2012.

[160] „Srpska vojna industrija u usponu“. Glas-javnosti. Архивирано од изворникот на 2012-06-29. Посетено на 24 May 2012.

[161] „Povratak vojne industrije Srbije na svetsku scenu“. Blic. Посетено на 24 May 2012.

[162] „CCRE: Serbia“. Архивирано од изворникот на 4 June 2012.

[zakon-163] „Law on Territorial Organization“ (српски). National Assembly of the Republic of Serbia. 29 December 2007. Посетено на 6 October 2013.

[164] Hamilton (17 February 2008). „Kosovo declares independence from Serbia“. Reuters. Архивирано од изворникот на 2015-09-24. Посетено на 2019-07-03.

[165] Decision on the annulment of the illegitimate acts of the provisional institutions of self-government in Kosovo and Metohija on their declaration of unilateral independence Government of Serbia, 2008

[166] „Попис у Србији 2011“. Popis2011.stat.rs. Архивирано од изворникот на 2020-05-09. Посетено на 2019-07-03.

[167] „REKOS2011“. Esk.rks-gov.net. Архивирано од изворникот на 2013-11-10. Посетено на 2019-07-03.

[168] „Sebičnost žena u Srbiji nije uzrok bele kuge | EurActiv Srbija“. Euractiv.rs. 26 July 2013. Архивирано од изворникот на 2019-07-03. Посетено на 2019-07-03.

[169] Max Roser (2014), „Total Fertility Rate around the world over the last centuries“, Our World In Data, Gapminder Foundation

[170] „Serbia seeks to fill the '90s brain-drainage gap“. EMG.rs. 5 September 2008.

[survey-171] „Survey S&M 1/2003“. Yugoslav Survey.

[pod2.stat.gov.rs-172] 172,0 ^172,1 ^172,2 ^172,3 ^172,4 ^172,5 ^172,6 ^172,7 „Statistical Yearbook of the Republic of Serbia“ (PDF). Statistical Office of the Republic of Serbia. 2012.

[173] „Country Comparison : Population growth rate“. The World Factbook, CIA. 2002. Архивирано од изворникот на 2018-06-23. Посетено на 2019-07-03.

[174] „Household numbers“ (PDF). pod2.stat.gov.rs.

[175] „Life expectancy stats“. stat.gov.rs.

[176] Tanjug (22 October 2007). „Serbia's refugee population largest in Europe“. B92. Архивирано од изворникот на 2007-11-12. Посетено на 2019-07-03.

[177] „Serbia currently hosts over 260K refugees and IDPs“. B92. 20 June 2013. Посетено на 21 June 2013.

[178] „Vesti – Zvaničan broj Roma u Srbiji“. B92. 7 April 2009.

[179] Chinese Migrants Use Serbia as Gate to Europe, ABC News, 13 July 2010.

[180] V. Mijatović – B. Hadžić. „I Kinezi napuštaju Srbiju“. Novosti.rs.

[census2011-181] 181,0 ^181,1 „Попис на население, домаќинства и станови 2011: Споредбен преглед на бројот на жители во 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011, податоци по населени места“ (PDF). Републички завод за статистика на Република Србија, Белград. 2014. ISBN 978-86-6161-109-4. Посетено на 2014-06-27.

[182] J. Gordon Melton; Baumann, Martin (2010). Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices. ABC-CLIO. стр. 511–12. ISBN 978-1-59884-204-3. Посетено на 10 October 2016.

[popis2011.stat.rs-183] „Становништво, домаћинства и породице – база : Попис у Србији 2011“. Popis2011.stat.rs. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2019-07-03.

[ReferenceA-184] „Municipality data“ (PDF). pod2.stat.gov.rs. PBC.

[Official_Use_of_Languages_and_Scripts_in_the_AP_Vojvodina-185] 185,0 ^185,1 „Official Use of Languages and Scripts in the AP Vojvodina“. Pokrajinski sekretarijat za obrazovanje, propise, upravu i nacionalne manjine – nacionalne zajednice. Посетено на 25 June 2015.

[wf-186] 186,0 ^186,1 „The World Factbook — Central Intelligence Agency“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Архивирано од изворникот на 2018-12-15. Посетено на 2019-04-02.

[187] „Macroeconomic Data“ (PDF). javnidug.gov.rs (српски). Архивирано од изворникот (PDF) на 2014-05-03. Посетено на 2 May 2014.

[pks.rs-188] 188,0 ^188,1 „Privreda u Srbiji“. Посетено на 27 October 2014.

[189] ttp://www.ekonomski.net/rekordan-izvoz-poljoprivrednih-proizvoda-32-milijarde-dolara

[siepa.gov.rs-190] 190,0 ^190,1 „Food“. Архивирано од изворникот на 2014-10-09. Посетено на 27 October 2014.

[Agriculture-191] 191,0 ^191,1 „Agriculture“. Government of Serbia. Архивирано од изворникот на 16 June 2013. Посетено на 19 March 2013.

[192] „Serbia Overview“. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Архивирано од изворникот на 2013-04-01. Посетено на 14 June 2013.

[coal-193] 193,0 ^193,1 „Biz – Vesti – Srbija ima uglja za još jedan vek“ [Biz - News - Serbia has coal for another one] (хрватски). B92.

[194] „Архивиран примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 24 август 2013. Посетено на 20 август 2013.

[195] [2] Архивирано на 9 март 2013 г.

[196] „Exploration, production pace faster in Serbia, Bosnia and Herzegovina – Oil & Gas Journal“. Ogj.com.

[197] „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 2017-09-24. Посетено на 2017-05-08.

[198] „Sectors >> Energy Sector .:: Italy-Serbia: Enhancing Entrepreneurial Development ::“ (италијански). Forumserbia.eu. 6 март 2012. Архивирано од изворникот на 29 октомври 2013.

[199] „TENT – Responsibility and Privilege“. Tent.rs. Архивирано од изворникот на 2013-10-29. Посетено на 2019-07-03.

[200] „HE Đerdap 1 – Tehničke karakteristike“. Djerdap.rs. Архивирано од изворникот на 25 октомври 2013.

[201] „Serbia Energy Business Magazine – Energy Sector Serbia“. Serbia-energy.eu. Архивирано од изворникот на 2019-04-28. Посетено на 2019-07-03.

[202] „НИС у бројкама | НИС“. Nis.rs. Архивирано од изворникот на 2013-10-29. Посетено на 2019-07-03.

[uk.practicallaw.com-203] „Practical Law“. Uk.practicallaw.com. 1 February 2013.

[204] „Biz – Vesti – Kravčenko: NIS je već sada broj 1“. B92.

[205] „НИС данас | НИС“. Nis.rs. Архивирано од изворникот на 29 октомври 2013.

[206] „Transnafta – Home – About us – Company's activity“. Transnafta.rs. Архивирано од изворникот на 2013-10-29. Посетено на 2017-09-24.

[207] „Transport prirodnog gasa“. Srbijagas. 31 July 2013.

[208] „NATO's Latest Target: Yugoslavia's Economy“.

[209] „Deindustrijalizacija Srbije – Kolumne“. AKTER. 28 април 2013. Архивирано од изворникот на 29 октомври 2013.

[srbeconomiczone2017-210] Mikavica, A. (3 September 2017). „Slobodne zone mamac za investitore“. politika.rs (српски). Посетено на 17 March 2019.

[211] „Biz – Vesti – Auto-industrija za Srbiju kao IT“. B92. 4 October 2013.

[212] „All about the Tesla Telephone“. telegraf.rs.

[213] „Serbian Development Agency – RAS“ (PDF). siepa.gov.rs. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-04-25. Посетено на 2019-07-03.

[214] „Electronics“. Siepa.gov.rs. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 2019-07-03.

[215] „Pharmaceutical“. Siepa.gov.rs. Архивирано од изворникот на 2016-03-04. Посетено на 2019-07-03.

[ratel.rs-216] ttp://www.ratel.rs/upload/documents/Kvartalni%20pregled%20podatka%20o%20stanju%20trzista%20elektronskih%20komunikacija%20Q3%202017%20-%20ZA%20SAJT.pdf

[217] ttp://www.ratel.rs/upload/documents/Pregled_trzista/Pregled%20trzista%202016.pdf

[EJC-218] „ZAVRŠENA DIGITALIZACIJA!“. Архивирано од изворникот на 2016-03-04.

[219] ttps://startit.rs/izvoz-softverskih-usluga-dostigao-899-miliona-evra-rast-od-21-u-odnosu-na-proslu-godinu/

[novosti-220] „U Beogradu radi 120.000 firmi“. Večernje Novosti. 23 April 2013. Посетено на 4 November 2013.

[221] „Microsoft Development Center Serbia“. Microsoft.com. 1 April 2011. Посетено на 15 May 2013.

[222] „Asus otvorio regionalni centar u Beogradu“. Emportal.rs. Архивирано од изворникот на 22 May 2011. Посетено на 16 November 2010.

[223] „Centar kompanije 'Intel' za Balkan u Beogradu – Srbija deo 'Intel World Ahead Program'“. E kapija. Посетено на 7 July 2009.

[224] Beograd, Ana Vlahović (25 September 2011). „Srbija centar IT industrije“. Pressonline.rs. Архивирано од изворникот на 2015-09-26. Посетено на 12 March 2013.

[225] NCR planira da udvostruči broj zaposlenih u Srbiji u 2014 (српски), eKapija, 24 July 2013, Посетено на 4 November 2013

[next.ft.com-226] [3]

[227] „Srpsko-američki Seven Bridges uzeo investiciju od 45 miliona dolara za brži razvoj lečenja raka — startit“. startit.rs. Посетено на 2016-11-03.

[228] „Vast uzeo investiciju od 14 miliona dolara za razvoj B2C proizvoda i širenje u Beogradu — startit“. startit.rs. Посетено на 2016-11-03.

[229] ttp://www.stat.gov.rs/WebSite/repository/documents/00/02/61/98/NR30_267_srb_cir.pdf

[oecd-230] Serbia, in: Alain Dupeyras (ed.) (2012). OECD tourism trends and policies 2012. Paris: Organization for Economic Cooperation & Development. ISBN 9789264177567. p. 403–407.doi:10.1787/tour-2012-56-en

[231] ttps://www.blic.rs/vesti/ekonomija/ljajic-prihodi-od-turizma-skoro-12-milijarde-evra/ydc23vx

[232] „Serbia Times Daily News – Dacic: Tourism records positive growth rates“. Serbia-times.com. 28 May 2013. Архивирано од изворникот на 1 November 2013.

[233] ttp://www.srbija.travel/vesti.n-6418.523.html

[234] „Kultura – Vesti – Na Exitu oko 25 hiljada stranaca“. B92. Nishille is a jazz fastival

[235] „Архивиран примерок“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-04-19. Посетено на 2013-10-26.

[236] ttp://www.putevi-srbije.rs/sr/putna-mrea-republike-srbije Архивирано на 17 декември 2011 г.

[237] „Архивиран примерок“. Архивирано од изворникот на 2017-12-30. Посетено на 2017-09-24.

[238] „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2020-11-29. Посетено на 2019-07-03.

[239] „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2018-04-30. Посетено на 2019-07-03.

[240] „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2019-07-03. Посетено на 2019-07-03.

[241] „General Information“. Serbian Railways. Архивирано од изворникот на 2016-05-18.

[242] „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2018-07-27. Посетено на 2019-07-03.

[243] ttp://www.exyuaviation.com/2017/02/air-serbia-posts-improved-2016-results.html#comment-form

[244] „Niš Airport to expand“. EX-YU Aviation News. 25 July 2015.

[245] „Investing in Serbia: Modern Infrastructure, Transport“. SIEPA. Архивирано од изворникот на 6 November 2009. Посетено на 28 April 2010.

[FOOTNOTEČanak-MedićTodić2017-246] Čanak-Medić & Todić 2017.

[NE-247] Stanoje Stanojević "Narodna enciklopedija" Zagreb 1927.

[248] „Lista muzeja“. muzejirade.com (англиски). Архивирано од изворникот на 2019-04-17. Посетено на 2019-04-17.

[249] „International Collection – National Museum Belgrade“. My Forever Travel (англиски). 2019-02-23. Посетено на 2019-04-26.

[250] Миодраг Матицки, „Вукове народне приповетке - источник аутентичне српске прозе са средине 19 века“, во: Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 20-28.

[251] „Projekat Rastko: Istorija srpske kulture“. Rastko.rs. Посетено на 24 May 2012.

[252] „Stevan Stojanović Mokranjac (1856–1914)“. Riznicasrpska.net. 28 September 1914. Архивирано од изворникот на 2013-09-26. Посетено на 24 May 2012.

[253] Sterbik, Anita. „Istorija nacionalne muzike 1. Muzika u srednjevekovnoj Srbiji (izvori, duhovna i svetovna muzika“ (англиски). Наводот journal бара |journal= (help)

[254] Đurković, Miša (2004). „Ideološki i politički sukobi oko popularne muzike u Srbiji“ (PDF). Institut Za Evropske Studije: 275. Архивирано од изворникот (PDF) на 2019-08-08. Посетено на 2019-07-04.

[255] „Roksanda Pejovic – Musical composition and performance from the eighteenth century to the present“. rastko.rs. Посетено на 21 March 2013.

[256] Dorich, William (2011-11-21). A Brief History of Serbian Music. BookBaby. стр. 126. ISBN 978-1-882383-91-7.^{[мртва врска]}

[257] O Horu RTS PTC

[258] „Roksanda Pejovic – Medieval music“. rastko.rs. Посетено на 21 March 2013.

[259] Gordy, Eric D. (2000-09-01). „Turbaši and Rokeri as Windows into Serbia's Social Divide“. Balkanologie. Revue d'études pluridisciplinaires (француски) (Vol. IV, n° 1). ISSN 1279-7952.

[260] Mijatovic, Brana (Summer 2008). „"Throwing Stones at the System": Rock Music in Serbia during the 1990s“. Music and Politics. II (2). doi:10.3998/mp.9460447.0002.203. hdl:2027/spo.9460447.0002.203. ISSN 1938-7687.

[261] „On its 18th edition EXIT celebrated the Best Major European festival title with 200.000 visitors!“. EXIT Festival 2019 (англиски). 2018-07-18. Посетено на 2019-06-09.

[262] Slavková, Markéta. „Echoing the Beats of Turbo-folk: Popular Music and Nationalism in ex-Yugoslavia“ (англиски). Наводот journal бара |journal= (help)

[263] urovicious. „Turbofolk: how Serbia's weird and wonderful pop music came in from the cold“. The Calvert Journal. Посетено на 2019-04-26.

[264] „Serbia singing star Ceca indicted“ (англиски). 2011-03-29. Посетено на 2019-04-26.

[265] „Serbian guilty pleasures: who's afraid of turbo folk? | BTURN“ (англиски). Архивирано од изворникот на 2019-04-26. Посетено на 2019-04-26.

[266] „Boban and Marko Marković Brass Band -“. 2016-01-25. Посетено на 2019-04-27.

[267] „Sabor trubača GUČA“. www.guca.rs. 2 September 2007. Посетено на 14 November 2010.

[268] „Interesting facts about Exit“. exitfest.org. Архивирано од изворникот на 25 January 2013. Посетено на 20 March 2013.

[269] „Ustav Republike Srbije“. Посетено на 27 October 2014.

[270] „Reporters Without Borders“. Архивирано од изворникот на 14 February 2014. Посетено на 27 October 2014.

[271] „Serbia“. Архивирано од изворникот на 2014-10-10. Посетено на 27 October 2014.

[272] „Televizijske serije kao obrok, December 2009“. Архивирано од изворникот на 2016-03-03. Посетено на 27 October 2014.

[273] „Mesečni i godišnji udeli u gledanosti za 2017“. rtvforum.net.

[274] team graphic and web design. „Национално покривање“. Архивирано од изворникот на 2014-10-10. Посетено на 27 October 2014.

[webrzs.stat.gov.rs-275] „Statistical Yearbook“ (PDF). pod2.stat.gov.rs. PBC. 2016.

[276] „ABC Srbije, maj 2013: Tiraž "Scandala" porastao 17% u odnosu na prošli mesec!“. Посетено на 27 October 2014.

[277] D. Maksimović, Pesme. Beograd: Rad, 1964, str. 100-104.

[278] Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 203-204.

[279] Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 200-201.

[280] Јован Јовановиħ Змај, Песме. Београд: Рад, 1963, стр. 183-184.

[281] Јован Јовановиħ Змај, Песме. Београд: Рад, 1963, стр. 235-236.

[282] Родољубиве песме. Београд: Просвета (без дата), стр. 23-25.

[283] Гордана Пешаковић, Чуварима лепоте. Београд: Логос, 2010.

[284] Родољубиве песме. Београд: Просвета (без дата), стр. 57-59.

[285] „Football Association of Serbia – Official Web Site“. Посетено на 27 October 2014.

[286] [4] Soccerlens – 27 January 2010 – Serbia's Endless List of Wonderkids

[287] Poli, Loïc, Roger, Raffaele, Ravenel, Besson (October 2015). „Exporting countries in world football“ (PDF). CIES Football Observatory Monthly Report: 2.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)

[288] „Partizan v Red Star Belgrade: The derby which divides and unites a country“ (англиски). 2018-09-21. Посетено на 2019-04-26.

[289] „Basketball is no ordinary sport in Serbia“. B92.net (англиски). Посетено на 2019-04-26.

[290] „Can Serbia get back on track, deny Greece moving to 10–0?“. FIBA.basketball (англиски). Посетено на 2019-04-26.

[291] „Srbija prva, Hrvatska treća po broju igrača u NBA“.

[292] „History made by Sale: Olympic medal both as coach and player“.

[293] Priyansh. „Novak Djokovic Becomes First Man to Hold All Slams on Three Surfaces, Dawns His Era“. The Wire. Архивирано од изворникот на 6 June 2016. Посетено на 6 June 2016.

[294] „Serbia wins first Davis Cup title“. ESPN. 5 December 2010. Посетено на 6 December 2010.

[295] „Osvojene medalje“. waterpoloserbia.org. Посетено на 20 March 2013.

[9]

[10]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]