Yi-han.tawl-tun

Yi-han.tawl-tun約翰·道耳頓

nilaculan

Yi-han.tawl-tun nayi kun-pu-lan a lecuhan i i-ke-se-huyl-te “aydaay a kan-pi-li-ya a kitidaan” u pakuyucay a kuy-ke hananay a mitenunay a luma.

道爾頓生於昆布蘭郡伊格斯非爾德（今屬坎布里亞郡）一個貧困的貴格會織工家庭。

wawa henay pakuyuc, widasa u kuy-ke a cacudadan, u kakitaan a saydan ci lu-pin-sun manamuh ci Tawl-tunan, mihangen papiasip tu nida a cuda a tu cacay a cuda.

幼年家貧，只能參加貴格會的學校，富裕的教師魯賓孫很喜歡道耳頓，允許他閱讀自己的書和期刊。

1778 amihcaan ci lu-pin-sun mahedek tu, sabaw tusa ku mihcaan ni Tawl-tun miledu tu kawa nida i cacudadan pasubana’, adidi’ kulipida, nadikudan sa muliyaw cinida malamalukay.

1778年魯賓孫退休，12歲的道耳頓接替他在學校里任教，工資微薄，後來他重新務農。

1781 a mihcaan ci Tawl-tun tayda i ken-tel nu lalumaan nuheni a nipatideng a cacudadan tida malasaydan, laad tu luma’ nida 45 a kuli ku baat, nadikudan da mihedek tu kidalalumaan, ci Tawl-tun atu kaka nida mala situngusay tina cacudadan, imahini masasutineng cinida atu mamenun’ay u sitangahay matinengay ci yihan.kawhu. ci Tawl-tun pasubana’an ni kaw-hu, kyu uheni kumudikecay tu latin a sulit atu sila a sulit, micunud tu sasusien atu huwa-siy ngay matineng.

1781年道耳頓到肯德爾一所自己遠親開辦的學校任教，離家約有45英里，後來遠親退休，道耳頓和他的哥哥成為該學校的負責人，他也在此結識了盲人天才科學家約翰·高夫。道耳頓在高夫的指導下，掌握了拉丁文和希臘文，增加了對數學和化學的了解。

1781 a mihcaan ci Tawl-tun tayda i ken-tel nu lalumaan nuheni a nipatideng a cacudadan tida malasaydan, laad tu luma’ nida 45 a kuli ku baat, nadikudan da mihedek tu kidalalumaan, ci Tawl-tun atu kaka nida mala situngusay tina cacudadan, imahini masasutineng cinida atu mamenun’ay u sitangahay matinengay ci yihan.kawhu. ci Tawl-tun pasubana’an ni kaw-hu, kyu uheni kumudikecay tu latin a sulit atu sila a sulit, micunud tu sasusien atu huwa-siy ngay matineng.

1781年道耳頓到肯德爾一所自己遠親開辦的學校任教，離家約有45英里，後來遠親退休，道耳頓和他的哥哥成為該學校的負責人，他也在此結識了盲人天才科學家約翰·高夫。道耳頓在高夫的指導下，掌握了拉丁文和希臘文，增加了對數學和化學的了解。。

23 ku mihcaan nida , Tawl-tun cay kaedem ku kakawaw nida, maydih ci nida minanam tu hulic atu tayda i ay-tin-paw dayga minanam tu sakalaising.

23歲時，道耳頓不滿足於如此的境遇，他希望學習法律或前往愛丁堡大學學習醫學。

mibeluh namin ku lalumaan, wida sa cayay kae nu Kanatal cinida, laecus micuda.

這遭到親友反對，因為他是非國教徒，不許就讀。

27 ku mihcaan nida, patucekan mala man-ce-se-te a nucayay kaw Kanatak a dayga “ baluhay a dayga” a sasausian atu helak sananay a silunu’ nu saydan.

27歲時，他被任命為曼徹斯特一所非國教大學「新大學」的數學和自然哲學教師。

Tawl-tun yu malasaydan sa 34 ku mihcaan nida, laecus ku nilacul nu cacudadan, miales cinida mala nu lumaay a saydan.

道耳頓任教至34歲，由於學校財政惡化，他辭職成為家教。

Kaudip nida私生活

Tawl-tun nikaudipan nida caay kasiacawa, cay kakatuud ku cabay. malakuy-ke-a sinziya, nikaudipan nida hina paayaw masikad cay paseneng.

道耳頓終生未婚，摯友不多。作為貴格教徒，他一生謙虛，不好張揚。

ci yi-han-dindusi u mulalatay a nipalangaw a sipunu’ay ci Tawl-tun nu ayawan mapatay tu 26 a mihcaan sa, cinida atu midindusiay a tu acawanida malalungn ku heni mueneng i man-se-te-ciyase a kitidaan a luma’.

約翰牧師是位植物學家，在道耳頓去世前26年中，他與牧師和師母同住在曼徹斯特喬治街的房子裡。

Tawl-tun atu ci yi-han 1844 a mihcaan malecad ku patay nu heni.

道耳頓和約翰於1844年一同去世。

i man-ce-se-te, Tawl-tun u kawaw nida tu dedemiad mitanam atu mukelid ku kawaw, tu mihmihcaan tayda i banaw midang, alahican sa tayda i lun-tun.

在曼徹斯特，道耳頓從事日常實驗和教輔工作，每年去湖區遠足，有時進倫敦市。

1822 amuhcaan, tayda cinida i pa-li- miliwku, miaduh tu singanganay a sipunu’ay. i yi-ke-, niw=cin atu pu-li-si-te milihida tui ng-ku a sipunu’ay a masakaputay nu sayaway a nipilubang tu sakatineng.

1822年，他去巴黎短期旅行，見了許多著名的科學家。他在約克、牛津和布里斯托出席了英國科學協會的一些早期會議。

Nu balakiay晚年

nika, u balaki ni Tawl-tun u nidateng sa nayay t uku laheci, misaebet muwala pabi ci liy-sa-kean tu wacah nu pulah a kasamengmeng, misaebet anu udip tu a nisausian sa caypi ala tu nu malucekay a nisausian, mubelih ci yung-se.pay-cay-li-u-ce nipatahekal tu madayumay a huwasiy a bacu’ nu daduducan a sasulitan.

但是，晚年的道耳頓思想趨於僵化，他拒絕接受給呂薩克的氣體分體積定律，堅持採用自己的原子量數值而不接受已經被精確測量的數據，反對永斯·貝采利烏茲提出的簡單的化學符號系統。

1837 amihcaan katukuh 1838 q mihcaan  kina tu sa cinida macinghung maliyuh musakamu, nika misaebet cinida a mikingkiw.

1837-1838年他遭受了兩次中風而失語，但仍堅持科學研究。

1844 amihcaan macunghung aca cu nida, 7 abulad 26 ademiad mamilmil tu kulima nida misulit tu sadikuday nida a piadih tu demiad a nipikiluku.

1844年他再次中風，7月26日他使用顫抖的手寫下了他最後一篇氣象觀測記錄。

7ay abulad 27 a demiad mahetik cinida namakay kakabian, u musikulay makaadih sa mapatay tu cinida.

7月27日他從床上掉下，服務員發現他已經去世。

u kidu nida padengen i siyhu nu tumunaw a panan sepat a demiad, makaala tu sepat a emang ku tayniay a miadih tu sadikuday nida a pising mikukay. pitademan misatabaki, Tawl-tun a kidu atu tiniay a tademaw palecaden itini mutadem, a-te-wiy-ke- a kapulungan a lunem.

他的遺體在市政廳停放門口四天，超過4萬人前來瞻仰悼念。葬禮盛大，道耳頓的遺體與城市要人一道下葬，葬入阿德維克公墓。

ayda sa ya lunem nida mala a idangan, nika u ngangan nu lunem makatepa henay i malumanay a nikilukan matepa tu.

如今，墓地已經成為遊樂場，但老墓碑可在舊文檔中查到。