Beinan

u sulit nu Hulam: 卑南鄉

u siwkay nu Beinan

Beinan a sakuwan ku Taitung. kumud nu kalesakan, 425.47 km². （kalesakan nu linpanti 286.16 km², kalesakan nu pawliwti 14.77 km²）, u kasabinawlan, 6,234 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 1,820 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 4,072 ku ingcumin a tademaw.

u cidekay a tademaw

u kasabinawlan, Pakalatu 65%(Puyuma, Pangcah, Rukai) ku kasabinawlan. u Puyuma atu Pangcah atu Rukai ku sakalaniyazu’.

u Sakizaya a tademaw

inayku Sakizaya itini, tuud ku Puyuma a tademaw.

nikasakuwakuwan

Beinan mala 13 a cuwen atu 10 ku niyazu’.

kina 10 a niyazu’sa, Ulivelivek（初鹿部落）, A’lripay（阿里擺部落）, Likavung（利嘉部落）, Pinaski（下賓朗部落）, Kalito'od（山里部落）, Fudafudak（莿桐部落）, Dikidiki（利吉部落）, Taromak（達魯瑪克部落）, Tamalakaw（大巴六九部落）, Danadanaw（龍過脈部落）.

卑南鄉原為卑南族卑南社的聚落，所以稱為『卑南』。180年前的卑南族大頭目「鼻那來」(Pinara)聰明蓋世，建立典章與納稅制度，發展迅速統治臺東縱谷，又控制附近大族，荷蘭人稱為「卑媽拉」(Pimala)，漢人簡稱為「卑南」。

Piwma a kenis naitidaay tu i Piwmaan a binacadan nu Piwma a niyadu’, sisa pangangan han tu “u piwma”. i ayaw nu 180 a mihcaan sa u tumuk nu Piw-ma a binacadan ci (Pinara) i tukung tu ku katineng nu punu’, patideng tu hulic atu u sapadansuan a kawaw, kalamkan satu mapalahat ku mikuwanay tu Pusung(台東) nu masaapilisay a sawac, mikuwa henay tu i tepalay nu tabakiay a binacadan, nu he-lan a tademaw ku nipangangan u ‘’pimala’’, nu layakay a nipangangan u “Piw-yuma”.

卑南鄉位於台東縣中部、花東縱谷平原南方，中央山派和海岸山脈所夾，總面積約為41平方公里；鄉境內地形以山坡地為主，氣候上屬熱帶季風氣候。鄉內居民以漢人為主，另有約35%的台灣原住民（卑南族、阿美族、魯凱族），產業以農業為主。近年來因知本溫泉及天后張惠妹而聲名大噪，成為新興的觀光勝地。

i teban nu taytu a kenis u piUma a kenis, kalinku taytu masaapilisay a sawac nu enal i satimulan, cung-yan-san-may atu hay-an-san-may nikalalitenuh han sa, u ahebal nu lala’ hamin 41 pi-fawng-kung-li; maylabu nu kenis nu wayway a lala’ u masaenalay a lala’ ku tatudung, u demiad satu nu cadesay u masapuuay a bali nu demiad. maylabuay nu kenis a tademaw u layak ku situdungsay, u masadumaay idaw ku pay-hun-ci tulu a bataan idaw ku lima u Taywan Yincumin ( piw-ma a binacadan, amis a binacadan, lukay a binacadan ), u nalaculan u malukay ku tatungus. nu aydaay tu a mihca sika idaw ku Ungsin i ce-pen(知本) atu ya matinengan mudadiw u tin-ho ci Cang-huy-mi’ u singanganay tu, kyu kanamu han nu aidangan a miyadih kina i tiniay a kakitidaan.

加上轄境內有利嘉溪、知本溪和卑南溪流經，有山有水的景觀讓卑南鄉成為台東旅遊相當興盛之地，山水之貌讓遊客體驗卑南之美而聲名大噪。

sikacunus aca nu paylabuay a kenis idaw ku li-ciy a sawac(利嘉溪), ce-pen a sawac(知本溪) atu piwmaay a sawac(卑南溪) nicaliway a nikalikit, idaw ku buyu’ idaw ku nanum tu aadihan sakay i piwmaay a kenis malu nu Taytungay saka sikasikalisiw nu aidangan kina kakitidaan, nika tanestes nu buyu’ nanum mahemek ku midangay tu bancal a ngangan nu piwma.

歷史發展

卑南一詞，源自於卑南族與的『puma』(或puyuma)，有『尊稱』之意，是為了紀念族內偉大的頭目『鼻那來』(Pinara)，鼻那來相當具有領袖特質，除了擁有漢人血統，還確立了部落的典章納稅制度，讓台東縱谷地區訊是趴展起來，荷據時代荷人稱為『卑瑪拉』(Pimala)、漢人稱作卑南；

laylay a sapalahat

u sulid nu piwma, namakayniay tu i piwma a binacadan nu ‘’puma’’(hatu puyuma), ku kasinganga sa ku imi’, u sapikinli tu satinengay nu binacadan a tumuk ci(Pinara), ci Pinara u matatudungay malu tatangahan nu mikelitay, a nu idaw aca ku nu layakay tu nu napunaan, sini patideng hen tu niyadu’ tu nu hulicay nu sapadansu a nipikuwan, sakay nu pusung u masapilisan nu kenis kasenun sa mapalahat, u nu he-lan a zitay u he-lan a tademaw ku pangangan hantu ‘’Pimala’’ nu layak a sapangangan sa u piwma; i naayaway a zitay uyniay i tini

清朝時期將這裡列為禁止進入的番地，為『卑南八社』，1875年設置卑南廳、1886年改設台東直隸州，到了日據時代改為卑南庄、隸屬台東聽台東俊管轄，至第二次世界大戰台灣光復後改設台東縣卑南鄉，1974年台東鎮升格為縣轄市台東市，將原卑南鄉的卑南村、富崗村和南王村等等劃入台東市，形成了卑南地區不在卑南鄉的奇景。

i naayaway a zitay uyniay i tini lacus pacumud i labu nu fu-wan a lala’, u nu ‘’waluay nu niyadu’ nu piwma’’,1875 a mihca pdeng tu piwma ting, 1886 a mihca misumad ku pusung a nu naayaway niyadu’, haynikatukuh satu i lipun a ziday sumaten palu nu piyma, nu naayaway a pusung tunu pusung tu a nipikuwan, tahmahini pakatusa nu nikalalaisan nu kitaki mapahedek tu ku Taywanay i nadikutan masumad ku pusung nu piwma a kenis, 1974 a mihca pusung a kenis macakad malu nu kakuwan a kenis pusun kenis, ya nu piyumaay tu a kenis sa u piwma a niyadu’, fu-kang a niyadu’ atu nan-wang a niyadu’, hamin palamel u pusung se, malu nupiwma a kenisay caay kai piyumaay tu micidekay a adihan.

旅遊

來到卑南鄉旅遊除了可前往體驗知本溫泉的泡湯樂趣，還有許多著名的卑南旅遊景點，像是知本森林遊樂區、觀林吊橋、清覺寺、杉原黃金海岸、杉原海水浴場、小黃山、初鹿牧場、千歲榕、台東原生應用植物園、達魯瑪克紀念碑等等，是民眾來到卑南旅遊可計劃前往參觀的旅遊景點喔！

a idangan

anu tayni i piwma a kenis midang u taneng tu tayda mitanam tu i cepen a ungsin nu mililuc tu sakanamuhan, idaw hen ku yadahay ku tataydaan tu a aidangan a midang i piwma, mahida u ce-pen nu kilangkilangan tu aidangan a kakititaan, nu i kilang a adihan tu macacuyay a sangaw, u miumituhuday, u masakinmay a dadipasan nu san-yin, idaw han ku dadanguyan i bayu, siw-huwng-san, cu-li-mu-cang, nu balebutay a mihca tu pucu’, i pusung nu langaw sanay a mulangaway nu kakitidaan, ta-lu-ma-ke u nipatideng tu paya’ nu kining a hawsa, u kakataynian nu tademaw i piwma midang taneng tayda miadih tu katayniay a aidangan miadihan.

綠色隧道

日治時期，日本人為因應第二次世界大戰的運輸需求，興建以茄苳樹為掩護的戰備道路，專門供戰車行駛，從臺東市經卑南一路延伸到初鹿，長達15多公里

u sumilaway a pungkan

i kalipunan a nipikuwanan, u lipung a tademaw namakay i sakatusa a nikalalais i kitaki wida ku han u sakapisiwbay nu cacaliwayan, misanga tu katangay a patidan tu sapilimek a mizunbitu(備) tu ngangayaway a dadan, u caculian nu mingayaway a micaliyaw, namakay pusun micaliway tu piwma besud katukuh i cu-lu(初鹿), ya tanayanida sa makaala tu cacay a bataan idaw ku lima a kungli.

戰後，因都市發展建設道路需要，陸續砍除戰備道路上的茄苳樹，綠色隧道逐漸消失，只剩下北起卑南鄉下賓朗的三叉路，南至十股社區約兩公里的綠色隧道，經縣民與縣政府力爭而成功保留

mamin tu namikusiw, u tuse mayda misakapah tu dadan sakangaay nu sapalahat, hami han tu mibelbel ku nicunbian i dadan a katang, ya langdaway a pungkang hidasaca malawpes, u liwan namakayda i saamisan nu piwma a kenis nu makasasa sa u ping-lang(賓朗) nu masacuwasay a dadan, sakatimulan katukuh i se-ku kenis makaala tu tusaay a kungli kya lingtaway a pungkang, u niyaduay tu a tademaw atu kinsihu misaicelang kyu malaheci kunika idaw.

上百棵茄冬樹所構成的綠色隧道，已經成為臺東市街道綠化最知名的地標，進入其中，芬多精令人神清氣爽，可閒適的騎著單車，或步行悠遊其間，感受這具有歷史意義，又散發自然氣息的美麗公路。

u yadah niya katang a kilang masa langdaway a nikasapunkang, masa nu pusungay tu a kenis pasudadan u langdaway mamin sakatinenga tu a tektek, namacumud sakahini, ya hun-yu-cin u mamisupit tu tademaw sakangaay nu udip, tanen caculilan nu makabatikalay,atu misalihalayay a muculilay, mitanen tu nika idaw ku nalaylayay, sinikatahkalan ku nu lalalayan a bansi i bangcalay a dadan.

初鹿牧場

初鹿牧場視野遼闊，觸目可及的青青牧草，令人身心舒暢。初鹿牧場是全臺灣最大的坡地牧場，面積大約67公頃，成群乳牛悠閒的在如茵草原上漫步，雪白的圍欄、朱紅的房，在蔚藍天空和柔軟白雲襯托下，彷彿如詩如畫的歐洲莊園，讓人陶醉不己。

cu-lu-mu-can ahebal takelal, caay katatudung ku langedaw a miadih, sapisa ku udipudipan nutademaw. cu-lu-mu-can u satabakiay tu a enal i taywan nu mu-can u ahebal nu lala’, makaala tu enemay a bataan idaw ku pitu a kubu(公頃), masaupuupuay kya katalalalan salihalay saan i lutuklutukan micaculilculil, u salengac niya langad, u nu idangay ku sumanah niya luma’, u langdaway nu takupuan atu dawbiay nu kupa i laden salengac sa maaymas, mahida u nikulitan a nisulid i wo-co nu i umahay, mamisemel sa tu tademaw maudip.

知本溫泉

知本溫泉早在日據時期就已經開發，知本溪河床上汨汨流出的溫泉，吸引日本人開發最早的溫泉旅館，現今的知本溫泉已是國際知名的臺灣溫泉旅遊區。是臺灣規模完善的知名溫泉鄉，更名列臺灣八大名景之一。知本溫泉屬於弱鹼性碳酸氫鈉泉，清澈無色，富含礦物質，具有美白、保濕、促進血液循環等效果。

ce-pen a ungsin

naayaw nu lipun a ziday idaw tu ku lingatuan kuyni u ce-pen ungsin, u sawac nu ce-pen musilsil tu ungsin, u lipun ku sayaway mitadas tu ungsin a lalabinan(旅館) , ayda hantu u ce-pen ungsin u katinengan tu i kitaki nu Taywanay kya ungsin nu a idangan kenis. u matatudungay tu i Taywan kasingangan nu ungsin a kenis, kanca u paycacayay i Taywan u sakawalu nu a adihan. ce-pen ungsin u nu cu-cin-sin-tan-suwan-cing-na nanum, u tamelacay sa, kanca idaw ku kuwang-u-cel, idaw hen ku sakasalengac, pasateded tu lalemed, paculil tu idang nu udip a muculil nikakapahan sa

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

內政部戶政司全球資訊網
原住民族委員會全球資訊網統計資料
卑南鄉
輝哥的天空：http://xn--kwr22her7a6qdvs6a.tw/319/Taitung/Beinan.htm
TravelKing-卑南鄉：https://www.travelking.com.tw/tourguide/taiwan/taitungcounty/beinan/
台東觀光旅遊網-綠色隧道：https://tour.taitung.gov.tw/zh-tw/attraction/details/297
台東觀光旅遊網-初鹿牧場：https://tour.taitung.gov.tw/zh-tw/attraction/details/285
台東觀光旅遊網-知本溫泉：https://tour.taitung.gov.tw/zh-tw/attraction/details/284