Berlin

Berlin
Statistieke
Ienwoonertaal	3.782.202 (2023)
Fläche	891,85 km²
Befoulkengstichte	3.834 km²
Höchte	24-115 M. buppe N.N.
Politik
Lound	Düütsklound
Buundeslound	Berlin
Stäädgliederenge	12 Ferwaltengsbezirke
Uur
Tiedzone	UTC +1
*Suumertied	UTC +2
Koordinoaten	52° 31' NB, 13° 25' EL
Websiede	www.berlin.de

Berlin is ju Haudstääd fon Düütsklound. Ju Stääd häd 3,4 Millionen Ienwoonere un is ju grootste Stääd fon Düütsklound, un ju füüftgrootste Stääd in ju Europäiske Union. In dät Stäädgebiet befiende sik do Äien Spree un Havel, as uk ferskeedene litje Äien un taalrieke Meere. In dät 13. Jierhunnert wuude foar dät eerste Moal uur Berlin skrieuwen in ne Uurkunde. Fon 1961 bit 1989 waas Berlin in twäin Deele deeld truch ju Berliner Muure.

Geskichte

Middeloaler

Berlin wuude 1237 fon do Markgroafen fon Brandenbuurich gruunded un waas in dät leete Middeloaler n wichtigen Hondelsplats. Ju Stääd waas n wichtich Zentrum fon ju Hanse un hiede ferskeedene Hondelsbeluukengen mäd do Stääde fon do Aastsee- un do Noudsee-Lounde.

In't 14. Jierhunnert waas Berlin ne wichtige Steede foar do Hugenotten, do fon Frankriek fluchten. Do Hugenotten broachten hiere Kultuur un hier Wieten mee un hieden n wichtigen Ienfloud ap ju Äntwikkelenge fon ju Stääd.

16. bit 19. Jierhunnert

In't 16. Jierhunnert waas Berlin n wichtich Zentrum fon ju Reformatioon. Ju wuude 1539 unner dän Loundhere Joachim II. Brandenbuurich ienfierd.

1701 wuude Berlin truch ju Kröönenge fon Friedrich I. tou Köönich fon Pruusen ju Haudstääd fon Pruusen. Deerätter steech ju Ienwoonertaal, soowät 55.000 lieuweden in Berlin.

In dät 19. Jierhunnert waas Berlin n wichtich Zentrum fon ju Industrialisierenge. Do Fabriken un do Unnerniemer, wierunner Siemens un AEG, hieden n wichtigen Ienfloud ap ju Äntwikkelenge fonne Stääd. In disse Tied waas Berlin uk ne wichtige Steede fon ferskeedene politiske un sozioale Beweegengen.

1877 woonden tou'n eersten Moal n Millionestääd.

20. Jierhunnert

1905 wuude ju Twomillione-Ienwooner-Gränse beräkt. Ätter fjauwer Jiertjaanden fon Free begon 1914 die Eerste Waareldkriech. Ätter'n Deelsleek fon't Düütske Riek in't Jier 1918 koom Kaiser Wilhelm II. nit moor ätter Berlin tourääch. Hie bleeuw in Exiel in Do Niederlounde.

Unner do Nazis roate dät Ploane uum Berlin tou feruurjen un uumtoubauen tou ju Welthauptstadt Germania. Insteede deerfon wuude Berlin in'n Twäiden Waareldkriech foar n groot Deel fernäild truch do allierte Bombardemente un ju Slacht uum Berlin in't Jier 1945.

Ätter'n Twäiden Waareldkriech wuude Wääst-Berlin Deel fon ju näie Buundsrepubliek Düütsklound, Aast-Berlin wuude ju Haudstääd fonne DDR. Juun ju DDR-Diktatuur roate 1953 n grooten Foulksapruur. Truch dän Bau fon ju Berliner Berliner Muure in't Jier 1961 kuuden do Aast-Berliner hiere Stääd nit moor ferläite. 1989 wieren do Montagsdemonstrationen, do tou dän Faal fonne DDR fierden. Fon 1989 bit 1991 waas Berlin un foarallen hiere Muure dät Symbool fonne düütske Wiedervereinigung. Deerätter wuude Berlin ju Haudstääd foar ju näie Buundesrepublik.