Bukuroshja e Fjetur
Bukuroshja e Fjetur (Frëngjisht: La Belle au bois dormant) është një përrallë klasike për një princeshë e cila është e mallkuar të flejë për njëqind vjet nga një zanë e keqe, ku ajo do të zgjohej nga një princ i bukur. Kur zanat e mira e dëgjojnë këtë ajo e dinte që princesha do të frikësohej nëse e gjeti veten vetëm kur zgjohet, kështu që zana përdorë shkopin e saj për të vendosur çdo person të gjallë dhe kafshë në pallat për të fjetur derisa princesha të zgjohet.[1]
Versioni më i hershëm i njohur i tregimit është gjetur në tregimin Perceforest, i përbërë midis 1330 dhe 1344. Përralla u botua për herë të parë nga Giambattista Basile në koleksionin e tij të tregimeve me titull Pentamerone (botuar pas vdekjes në 1634).[2] Versioni i Basile u përshtat më vonë dhe u botua nga Charles Perrault në Histoires ou contes du temps passé në vitin 1697. Versioni që u mblodh më vonë dhe u shtyp nga Vëllezërit Grim ishte një version i transmetuar gojarisht i përrallës letrare të botuar nga Perrault.[3]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Përralla fillon me një princeshë, prindërit e së cilës u thuhet nga një zanë e lig se vajza e tyre do të vdesë kur ajo do të gërvishtë gishtin e saj në një send të veçantë. Në versionin e Basile, gishti i princeshës therret në një fije liri. Në versionet e Perrault dhe Vëllezërve Grimm, princesha e gërvisht gishtin në një gjilpërë. Prindërit urdhëron mbretërinë t'i largojnë këto sende me shpresën për të mbrojtur vajzën e tyre, por profecia është përmbushur pavarësisht. Në vend që të vdiste, siç ishte parathënë, princesha bie në një gjumë të thellë. Pas ca kohësh, ajo është gjetur nga një princ dhe është zgjuar. Në versionin e Giambattista Basile të Bukuroshes së Fjetur, Dielli, Hëna dhe Talia, Bukuroshja e Fjetur, Talia, bie në një gjumë të thellë pasi mori një fije liri në gishtin e saj. Kur ajo zbulohet në kështjellën e saj nga një mbret endacak, ai "... mbledh frytet e para të dashurisë."[4] dhe e lë atë atje ku ajo më vonë lind një grup binjakësh.[5]
Sipas Maria Tatar, ekzistojnë versione të tregimit që përfshijnë një pjesë të dytë të tregimit që detajon problemet e çiftit pas bashkimit të tyre; disa folkloristë besojnë se të dy pjesët ishin fillimisht histori të ndara.[6]
Pjesa e dytë fillon pasi princi dhe princesha kanë pasur fëmijë. Përmes rrjedhës së përrallës, princesha dhe fëmijët e saj prezantohen në një farë mënyre me një grua tjetër nga jeta e princit. Kjo grua tjetër nuk është e dashur për familjen e re të princit, dhe thërret një kuzhinier për të vrarë fëmijët dhe për t'i shërbyer për darkë. Në vend që të bindet, kuzhinieri fsheh fëmijët dhe u shërben bagëtive. Gruaja tjetër urdhëron kuzhinierin të vret princeshën. Para se kjo të mund të ndodhte, natyra e vërtetë e gruas tjetër i zbulohet princit dhe më pas ajo i nënshtrohet vetë vdekjes që kishte planifikuar për princeshën. Princesha, princi dhe fëmijët e tyre jetojnë lumturisht ndonjëherë pas kësaj.[7]
Variacionet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Emri i princeshës ndryshon në adaptimet tjera. Në filmin vizatimor të vitit 1959 të Walt Disney, emri i saj është Aurora, gjithashtu quhet "Briar Rose" në fëmijërinë e saj, kur ajo po rritet pa njohuri nga zanat e mira.[8] Në Dielli, Hëna dhe Talia, ajo quhet Talia (Dielli dhe Hëna janë fëmijët e saj binjakë). Ajo nuk ka asnjë emër në historinë e Perrault por vajza e saj quhet "Aurore". Vëllezërit Grim e emëruan atë "Briar Rose" në koleksionin e tyre në vitin 1812.[9] Sidoqoftë, disa përkthime të përrallës së Grim i japin princeshës emrin "Rosamond". John Stejean e quajti atë "Rosebud" në TeleStory Presents.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "410: The Sleeping Beauty". Multilingual Folk Tale Database (në anglisht). Marrë më 26 shkurt 2019.
- ^ Hallett, Martin; Karasek, Barbara, red. (2009). Folk & Fairy Tales (në anglisht) (bot. 4). Broadview Press. fq. 63-67. ISBN 978-1-55111-898-7.
- ^ Bottigheimer, Ruth. (2008). "Before Contes du temps passe (1697): Charles Perrault's Griselidis, Souhaits and Peau". The Romantic Review, Volume 99, Number 3. pp. 175–189.
- ^ Basile, Giambattista. "Sun, Moon, and Talia" (në anglisht). Marrë më 31 mars 2013.
- ^ Collis, Kathryn (2016). Not So Grimm Fairy Tales (në anglisht). ISBN 978-1-5144-4689-8.
- ^ Maria Tatar, The Annotated Classic Fairy Tales, 2002:96, ISBN 0-393-05163-3
- ^ Ashliman, D.L. "Sleeping Beauty". pitt.edu (në anglisht).
- ^ Heidi Anne Heiner, "The Annotated Sleeping Beauty Arkivuar 22 shkurt 2010 tek Wayback Machine"
- ^ Jacob and Wilheim Grimm, Grimms' Fairy Tales, "Little Briar-Rose" Arkivuar 20 maj 2007 tek Wayback Machine