Jump to content

Çenai

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Çenai
Cennaī
Madras
Megaqytet
Orar nga lart: Stacioni qëndror hekurudhor i Çenait; Triumfi i Punës; Marina; Horizonti i Çenait jugor; Ndërtesa Ripon; dhe Tempulli Parthasarathy
Nofka(t): 
Porta në Indinë e Jugut,[1][2][3][4] Detroit of India,[5][6][7][8] Healthcare Capital of India [9][10][11]
Çenai is located in Earth
Çenai (Earth)
Koordinatat: Lua error te package.lua te rreshti 80: module 'Module:ISO 3166/data/IN' not found.
Country India
StateTamil Nadu
RegionCoromandel
Former nameMadras
Themeluar më1639
Sipërfaqja
[12][13][14][15][16][17]
 • Megaqytet426 km2 (459,0755 sq mi)
 • Metro
(Zona metropolitane e Çenait)[a]
5.904 km2 (2.279,547 sq mi)
Lartësia mbidetare
7 m (23 ft)
Popullsia
 (2022)[19][20]
 • Megaqytet12.395.000
 • Vendi6-ti
 • Dendësia0.029/km2 (0/sq mi)
 • Metro
[21]
8.653.521
8.917.749 (Extended UA)[18]
 • Renditja e popullsisë metropolitane
4-ti
Emri i banorëveÇenait
Çenaikaran (mashkull), Çenaikari (Femër)
Gjuhët
 • ZyrtareTamil
Zona kohoreUTC+05:30 (Koha standarde indiane)
Numri i indeksit postar
600xxx
Prefiksi+91-44
TargatTN-01 to TN-14, TN-18, TN-22, TN-85
PBB (PF)78.6-86 bilionë[22][23][24][25]
Faqja zyrtareChennai Corporation
  1. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura CMA

Chennai ( shqip: Çenai, IAST : Cennaī ), i njohur më parë si Madras, [a] është kryeqyteti i Tamil Nadusë, shteti më jugor i Indisë . Është qyteti primat i shtetit si për nga sipërfaqja ashtu edhe nga popullsia dhe ndodhet në bregun Coromandel të Gjirit të Bengalit . Sipas regjistrimit indian të vitit 2011, Çenai është qyteti i gjashtë më i populluar në Indi dhe formon aglomeracionin e katërt urban më të populluar. E inkorporuar në 1866, Korporata e Çenait të Madh është korporata më e vjetër komunale e Indisë dhe e dyta më e vjetër në botë pas Londrës .

Historikisht, Çenai dhe rrethinat ishin pjesë e mbretërive Çola, Pandja, Pallava dhe Vixhajanagara për shumë shekuj. Toka bregdetare, e cila atëherë përmbante fshatin e peshkimit Madrasapattinam, u ble nga Kompania Britanike e Indisë Lindore nga sundimtari najak Damarla Çenapa Najaka, në shekullin e 17-të. Garnizoni britanik themeloi qytetin dhe portin e Madrasit dhe ndërtoi Fortesën e Shën Gjergjit në nënkontinentin Indian . Pasi India fitoi pavarësinë e saj në 1947, Madrasi vazhdoi si kryeqyteti i shtetit të Madrasit dhe Tamil Nadusë së sotëm. Qyteti u riemërua zyrtarisht si Çenai në 1996.

Qyteti është një nga ekonomitë më të mëdha metropolitane të Indisë dhe porta tradicionale dhe de facto e Indisë Jugore, [1] [2] [3] [4] Çenai është ndër qytetet indiane më të vizituara nga të huajt. Ai u rendit qyteti i 43-të më i vizituari në botë në 2015 dhe i 36-ti në 2019. [27] [28] Anketa e Cilësisë së Jetesës e vlerëson atë si qytetin më të sigurt të Indisë. [29] Çenai tërheq 45 për qind të turistëve shëndetësorë që vizitojnë Indinë dhe 30 deri në 40 për qind të turistëve shëndetësorë vendas. [30] Si i tillë, ai quhet "kryeqyteti shëndetësor i Indisë". [31] [32] Çenai ka ekonominë e pestë më të madhe urbane, [33] dhe kishte popullsinë e tretë më të madhe të emigrantëve në Indi. [34] [35]

Harta e Madrasit, rr. 1914
Gjykata e Lartë e Madrasit

Gjuhët

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tamilët përbëjnë shumicën e popullsisë së Çenait. Anglishtja flitet kryesisht nga punëtorët me jakë të bardhë, [36] shpesh e përzier me tamilen. [37] Në vitin 2001, nga 2,937,000 migrantë (33.8% e popullsisë së tij) në qytet, 61.5% ishin nga pjesë të tjera të shtetit, 33.8% ishin nga pjesa tjetër e Indisë dhe 3.7% ishin nga jashtë vendit. [38] Sipas regjistrimit të vitit 2001, numri i folësve të gjuhëve amtare është si më poshtë, tamilishtja flitet nga 3,424,107 (78,8%), e ndjekur nga telugishtja me 419,209 (9,7%), urdu me 180,245 (4,1%), malajalamishtja nga 113,828 (2,6%), Hindi me 104,084 (2,4%), dhe Kanada me 22,250 (0,5%). [39] Koreane, japoneze, frëngjisht, mandarin kinezisht, rusisht, gjermanisht dhe spanjisht janë disa nga gjuhët e folura nga 250,000 emigrantët e huaj që banojnë në qytet. [40] [41] [42] [43] [44]

Feja dhe përkatësia etnike

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Fetë në Çenai (2011)[45]
Feja Përqindja
Hinduizmi
 
 80.73%
Islami
 
 9.45%
Krishtërimi
 
 7.72%
Xhainizmi
 
 1.11%
Të tjerë
 
 0.99%
Tempulli Kapaleeshwarar, një faltore hindu në lagjen Mylapore
Bazilika Santhome, një katedrale e krishterë gjithashtu në Mylapore
Xhamia e Madhe Triplicane, një xhami e shquar në Çenai
  1. ^ a b Mohan, Vishnu (5 tetor 2020). "Scorching hot during summer and unbelievably crowded, the modern city of Chennai dipped in traditions from its Madras days never fails to surprise a traveller". Outlook Traveller. Marrë më 31 dhjetor 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ a b Vikas, S. V. (27 shtator 2018). "World Tourism Day 2018: Significance, theme and why it is observed". One India. New Delhi. Marrë më 27 shtator 2018. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ a b Grover, Amar (17 shtator 2019). "Chennai unwrapped: Why the city is the great international gateway to South India". The National. Chennai. Marrë më 31 dhjetor 2021. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b Sharma, Reetu (23 gusht 2014). "Chennai turns 375: Things you should know about 'Gateway to South India'". One India. Chennai. Marrë më 20 mars 2021. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura USDept1997
  6. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Devonshire
  7. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura USITC
  8. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura EcoNews
  9. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura CityGetsMostForeignTourists
  10. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Health capital
  11. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Hamid2012
  12. ^ "Chennai: PhaseII" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 24 prill 2014. Marrë më 24 prill 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ "Chennai Expansion Could Be Tricky, Suggests History". The New Indian Express. Arkivuar nga origjinali më 7 nëntor 2020. Marrë më 30 maj 2017. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ "About Greater Chennai Corporation". Official Website of Greater Chennai Corporation. Arkivuar nga origjinali më 2 qershor 2015. Marrë më 25 janar 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Balasubramanian, Harini. "Chennai Metropolitan Area Set To Get Second-Biggest In India". www.proptiger.com (në Indian English). Marrë më 2022-11-13.
  15. ^ "Chennai Metropolitan Area to become larger by over 1,000 villages". The New Indian Express. Marrë më 2022-11-13. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ "Chennai Metropolitan Authority orders expansion of city; 1225 villages to be added". The Indian Express (në anglisht). 2022-10-26. Marrë më 2022-11-13.
  17. ^ Demographia World Urban Areas (PDF). Demographia. 2022. fq. 21. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ "India Stats: Million plus cities in India as per Census 2011". Press Information Bureau, Mumbai. National Informatics Centre. Arkivuar nga origjinali më 30 qershor 2015. Marrë më 20 gusht 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Greater Chennai Corporation unveiled
  20. ^ "About Greater Chennai Corporation". Official Website of Greater Chennai Corporation. Arkivuar nga origjinali më 2 qershor 2015. Marrë më 27 qershor 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ "Tamil Nādu (India): State, Major Agglomerations & Cities – Population Statistics in Maps and Charts". City population.de. Marrë më 13 tetor 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ "Chennai - C40 Cities". c40.org. Marrë më 2023-07-25. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ "Richest Cities Of India". businessworld.in / Brookings. Marrë më 23 mars 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ "Global city GDP rankings 2008-2025". PwC. Arkivuar nga origjinali më 4 maj 2011. Marrë më 16 dhjetor 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ "The Most Dynamic Cities of 2025". Foreign Policy. Arkivuar nga origjinali më 28 gusht 2012. Marrë më 24 gusht 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  26. ^ Jones, Daniel (2003) [1917], Peter Roach; James Hartmann; Jane Setter (red.), English Pronouncing Dictionary, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 3-12-539683-2 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ Bremner, Caroline. "Top 100 City Destinations Ranking" (PDF). Euromonitor International. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 23 dhjetor 2019. Marrë më 9 gusht 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  28. ^ Yasmeen, Rabia. "Top 100 city destinations" (PDF). Euromonitor International. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 24 shkurt 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ Lakshmi, K. (25 shkurt 2016). "Chennai rated the safest city in India". The Hindu. Arkivuar nga origjinali më 8 nëntor 2020. Marrë më 19 prill 2016. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ "Chennai – India's Health Capital". India Health Visit. Arkivuar nga origjinali më 18 gusht 2021. Marrë më 1 shtator 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  31. ^ "The quality of air you breathe in Chennai is worse than in Delhi". The Hindu. Arkivuar nga origjinali më 8 nëntor 2020. Marrë më 15 korrik 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  32. ^ Ramakrishnan, Deepa H. (19 qershor 2019). "Chennai's air quality takes a turn for the worse". The Hindu (në Indian English). ISSN 0971-751X. Arkivuar nga origjinali më 25 shkurt 2021. Marrë më 17 gusht 2019.
  33. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura gdp
  34. ^ "Growing expat community favour cluster accomodation [sic]". The Economic Times. 15 janar 2009. Arkivuar nga origjinali më 16 korrik 2018. Marrë më 29 dhjetor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ "India – exploring an Asian giant". The Guardian. shkurt 2013. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  36. ^ Siddique, Zahra (2008). Ethnicity, Race and Gender in the Labor Market. fq. 30. ISBN 978-0-549-50781-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  37. ^ Joseph Getter; B.Balasubrahmaniyan (29 shtator 2008). "Tamil Film Music: Sound and Significance". përmbledhur nga Slobin, Mark (red.). Global Soundtracks: Worlds of Film Music. Wesleyan University Press. fq. 119. ISBN 978-0-8195-6882-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)"Kannadigas outnumber Malayalis 2:1 in Tamil Nadu". The Times of India. 15 prill 2008. Arkivuar nga origjinali më 31 janar 2021. Marrë më 28 dhjetor 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  38. ^ "Demography" (PDF). Second Master Plan. Chennai Metropolitan Development Authority. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 28 shkurt 2020. Marrë më 28 dhjetor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  39. ^ "Welcome to Census of India: Census India Library". www.censusindia.gov.in. Arkivuar nga origjinali më 15 mars 2016. Marrë më 27 prill 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  40. ^ Akundi, Sweta (18 tetor 2018). "K and the city: Why are more and more Chennaiites learning Korean?". The Hindu. Arkivuar nga origjinali më 28 nëntor 2020 – nëpërmjet www.thehindu.com. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  41. ^ Akundi, Sweta (25 tetor 2018). "How Mandarin has become crucial in Chennai". The Hindu. Arkivuar nga origjinali më 3 dhjetor 2020 – nëpërmjet www.thehindu.com. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  42. ^ "How many tongues can you speak?". The New Indian Express. Arkivuar nga origjinali më 7 nëntor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  43. ^ "Guten Morgen! Chennaiites signing up for German lessons on the rise | Chennai News – Times of India". The Times of India. 14 maj 2018. Arkivuar nga origjinali më 29 nëntor 2020. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  44. ^ "Konnichiwa!". @businessline. 25 shtator 2017. Arkivuar nga origjinali më 20 tetor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  45. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura religion2011


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Çenai&oldid=2670414"