Ida (planina)
Kazdağı
Ἴδη, Ἴδα, Ida | |
|---|---|
 Lokacija planine Ide (danas Kazdaği) na mapi drevne Troade | |
| Koordinate | |
| Visina | 1.774 m |
| Najviši vrh | At Karataş (antički Gargarus) |
Lokacija
| |
| Država | Provincija Balıkesir, severozapadna Turska |
Karta
| |
  Kazdağı | |
Planina Ida (stgrč. Ἴδη (jonski), Ἴδα (dorski), danas tur. Kazdaği,[1] Kaz Dağları ili Karataş Tepesi) nalazi se u severozapadnom delu Male Azije u današnjoj Turskoj, nekih 30 kilometara jugoistočno od ruševina drevne Troje, i proteže se duž severne obale Edremitskog zaliva. Ida je antičko ime te planine, a danas se ona administartivno nalazi na granici između provincije Balıkesir i provincije Çanakkale.
Ida je slabo naseljeni planinski masiv, koji se prostire na površini od oko 700 km² i nalazi se severno od distikta Edremita. Postoji nekoliko manjih sela, koja su međusobno povezana stazama. Voda otiče uglavnom prema jugu i sliva se u Edremitski zaliv, gde je obala neravna, a poznata je i kao "Maslinska rivijera". Međutim, reka Karamenderes (antički Skamandar) teče od druge strane planine Ide prema zapadu. Danas je oblast od oko 2,4 km² na Idi zaštićena u okviru Nacionalnog parka Kaz Dağı, formiranog 1993. godine. Vrhove planine šibaju vetrovi, pa su zbog toga oni uglavnom goli i sa malo rastinja, ali njeni obronci, koji zalaze u blagu mediteransku klimu i hladniju klimu centralne Anadolije, bogati su bujnom endemskom florom, koja se razvila nakon ledenog doba. Na nižim visanama klima je postala sve toplija i suvlja, a predeo siromašniji šumom. Suhi period traje od maja do oktobra. Prosek padavina je između 631 i 733 mm godišnje. Srednja godišnja temperatura vazduha iznosi oko 15,7 stepeni Celzija, pri čemu dnevne temperature idu sve do 43,7 stepeni Celzija u Edremitu. Šume u gornjim delovima planinskih obronaka uglavnom se sastoje od turskih jela (Abies nordmanniana, podvrsta equi-trojani, koju neki botaničari smatraju posebnom vrstom Abies equi-trojani). U toj oblasti žive jeleni, divlji veprovi i šakali. Nekad je bilo i vukova, risova, mrkih medveda i leoparda, ali ih zbog prevelikog izlova više nema na planini Idi.
U antičko doba planina Ida bila je posvećena poštovanju boginje Kibele, koja je stoga u starom Rimu bila nazvana "Majkom idskom" (Idaea Mater).
Čini se da je i najstarija zbirka proročkih Sibilskih knjiga nastala u vreme Kira u Gergisu na planini Idi; ta je zbirka pripisivana helespontskoj Sibili i čuvala se u Apolonovom hramu u Gergisu. Odatle je preneta u Eritru, gde se pročula kao zbornik proročanstava Eritrejske Sibile. Prema legendi, upravo je ovu zbirku Kumejska Sibila iz Kume odnela u Rim i tamo je prodala kralju Tarkviniju Oholom.
Ideja je bila nimfa, supruga rečnog boga Skamandra i majka trojanskog kralja Teukra. Reka Skamandar tekla je od planine Ide preko doline ispod Troje i ulivala se u Helespont severno od tog grada.
Na planini Idi Zevs je oteo i lepog Ganimeda i preneo ga na Olimp da služi kao peharnik Olimskim bogovima.
Prema mitu, na Idi su jednom prilikom lovile nimfe, kćerke rečnog boga Kebrena. Jedna od njih, Enona, koja je imala htonski dar proricanja i isceljivanja lekovitim biljem, udala se za Parisa, koji je živeo kao pastir na planini Idi ne znajući da je zapravo sin Prijama, trojanskog kralja. Naime, kralj ga je izložio na toj planini jer je odmah po Parisovom rođenju bilo prorečeno da će on imati katastrofalan uticaj na sudbinu Troje. Dečaka je podojila medvedica (jedna od Artemidinih životinja), nakon čega ga je pronašao i odgojio jedan pastir.
Kad je Erida na svadbi Peleja i Tetide bacila svoju "jabuku razdora", na kojoj je pisalo "najlepšoj", Zevs je tri boginje koje su se o nju stale otimati (Heru, Atenu i Afroditu) poslao na Idu, da Paris presudi koja je od njih zaista najlepša. Mladić je jabuku dosudio Afroditi, koja mu je za uzvrat bila ponudila lepu Helenu, zbog čega su Hera i Atena zauvek zamrzele Trojance.[2]
Anhiz, otac Enejin, koji je takođe bio pripadnik trojanske kraljevske porodice, jednom je prilikom napasao ovce na planini Idi, kad ga je zavela Afrodita. Iz te se veze rodio Eneja, mitski utemeljitelj Rima i predak rimske julijevsko-klaudijevske dinastije.
Na planini Idi odigrali su se neki događaji opisani u Homerovim epovima. Na njenom vrhu okupili su se bogovi da gledaju tok rata. No, budući da je planina bila posvećena boginji, Herine su moći na tom mestu bila tako pojačane, da je ona odvratila pažnju Zevsu svojim zavođenjem i to dovoljno dugo da omogući Posejdonu da se umeša na strani Ahejaca, kako bi ovi odbili Hektora i njegove Trojance od svojih brodova.
U jednoj epizodi trojanskoj rata, koju opisuje Pseudo-Apolodor u svojoj Biblioteci, Ahilej je sa nekim Grcima opustošio trojanska polja i zatim se uputio na Idu, gde se nalazio Eneja sa svojim stadima goveda. Eneja je pobegao, a Ahilej je pobio pastire i Mestora, jednog od Prijamovih sinova, i oterao svete krave.[3] U dvadesetom pevanju Ilijadi Ahilej usputno aludira na taj događaj kad se sprema na dvoboj s Enejom tokom opsade Troje.
Nakon trojanskog rata jedini preživeli sin Prijamov, Helen, pobegao je na planinu Idu, gde ga je pronašao i zarobio Neoptolem, sin Ahilejev. U Vergilijevoj Eneidi zvezda padalica pada iznad Ide kao odgovor na Anhizovu molitvu Jupiteru.
Prema nekim pretpostavkama, u bronzano doba oblast oko planinskog masiva Ide naseljavao je narod koji su Grci nazivali Teukrima. Moguće je da su poreklom bili s Krita i da su sa sobom doneli i ime planine Ide, koju su nazvali po Idi na Kritu.
- ↑ Ovaj turski naziv znači "guščja planina", prema etimologiji koju daje Tanıtkan u niže navedenom članku.
- ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, III, 12, 5.
- ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, Epitome, IV, 3, 32.
- Martyn Rix, "Wild About Ida: the glorious flora of Kaz Dagi and the Vale of Troy", Cornucopia 26, 2002.
- Çoban, Ramazan Volkan. İda Dağı'ndan Kaz Dağına; Yöre Anlatılarının Karşılaştırmalı Mitoloji Tarafından İncelenmesi, III. Ulusal Kazdağları Sempozyumu (Balıkesir, 2012)
- Çoban, Ramazan Volkan. İda Dağı'ndan Kaz Dağına; Yöre Anlatılarının Karşılaştırmalı Mitoloji Tarafından İncelenmesi, III. Ulusal Kazdağları Sempozyumu (Balıkesir, 2012)
- Live Search pruža 2-D ili 3-D mapu ove oblasti, temeljenu na fotografijama snimljenim iz aviona.
- Kaz Dağı: The magic mountain Arhivirano 2011-09-30 na Wayback Machine-u, članak Recepa Pekera Tanıtkana u časopisu Diplomat, Ankara, maj 2006.
- Morphological, Anatomical and Ecological studies on the two Turkish endemic species collected from Kaz Dağı (B1 Balıkesir) “Allium sibthorpianum Schultes & Schultes fil. and Allium reuterianum Boiss.” Arhivirano 2008-11-19 na Wayback Machine-u, članak İsmeta Uysala u Turkish Journal of Journal of Botany, 23 (1999), str. 137–148.
- A Contribution to the Moss Flora of Western Turkey: Moss Flora of the Kaz Mountain (Balıkesir, Turkey) Arhivirano 2008-11-19 na Wayback Machine-u, članak Adnana Erdaga i Ahmeta Yayıntaşa u Turkish Journal of Botany, 23 (1999), str. 117–125.
- İda's researching in Comparative Mythology[mrtav link], istraživanja o planini Idi u okviru komparativne mitologije.