Hortenzija (besednica)
Hortenzija (latinski: Hortensia, 1. vek pne.), kći konzula i advokata Kvinta Hortenzija, poznata je po tome što se u doba pozne Rimske republike pokazala kao vešta besednica. Godine 42. pne. održala je govor pred članovima drugog trijumvirata, koji je rezultirao delimičnim ukidanjem poreza koji je bio uveden imućnim ženama u Rimu. [1]
Malo se zna o Hortenzijinom životu, osim njene uloge kao govornice. Bila je kći Kvinta Hortenzija (114‒50. pne.) i, kako se čini, njegove prve žene Lutacije. Kvint Hortenzije bio je poznat kao dobar govornik i poznavalac historije i prava te kao suparnik znamenitog govornika Marka Tulija Cicerona. Kao članica patricijske porodice, Hortenzija je odrasla u relativno imućnom domaćinstvu te se od malena sretala s delima grčke i rimske književnosti. Kasnije se posvetila proučavanju retorike čitajući govore svog oca i drugih rimskih i grčkih besednika.
Veruje se da je Hortenzija bila udata za svog daljeg rođaka Kvinta Servilija Cepiona, sina Kvinta Servilija Cepiona Mlađeg i brata Katona Utičkog i Servilije Cepionis; međutim, ostala je udovica kad je on umro 67. pne. Imala je kćerku Serviliju, koja se kasnije udala za jednog konzervativnog senatora. Pre smrti Kvint Servilije Cepion usvojio je sina svoje sestre, Marka Junija Bruta, pa je ovaj po usvojenju zvanično uzeo ime Kvint Servilije Cepion Junijan, premda se kasnije iz političkih razloga odrekao tog imena (mada ne i pratećeg bogatstva i patricijskog statusa).
Godine 42. pne. gotovo sve državne legije, kojima su zapovedali trijumviri Gaj Julije Cezar Oktavijan, Marko Emilije Lepid i Marko Antonije, nalazile su se u ratu s Cezarovim ubicama (Decimom Junijem Brutom Albinom, Markom Junijem Brutom i Gajem Kasijem Loginom). Da bi finansirali taj rat, trijumviri su pribegli i prodaje imovine proskribovanih građana, ali se to nije pokazalo dovoljnim, pa su njih trojica odlučili da oporezuju 1.400 najbogatijih Rimljanki. Gnevne što su oporezovane zbog rata na koji nemaju nikakvog uticaja, te su žene odabrale Hortenziju da formuliše njihove zahteve i predoči ih trijumvirima. S povećom grupom zainteresovanih građana, žene su se okupile na Rimskom forum, gde je Hortenzija održala svoj znameniti govor. Govor je na grčkom zabeležio grčki historiograf Apijan, a njegov deo glasi:
Već ste nam oduzeli naše očeve, naše sinove, naše muževe i našu braću, za koje tvrdite da su se ogrešili o vas; ako nam oduzmete i naš imetak, svodite nas na položaj nedostojan našeg rođenja, naših običaja, našeg pola [...] Zašto bismo mi plaćale porez kad ne učestvujemo ni u počastima, ni u zapovedanju, ni u državnim poslovima, oko kojih se međusobno borite s tako razornim posledicama? "Zato što je sad rat", kažete? A kad to nije bilo rata i kad je to nametnut porez ženama, koje su od svih ljudi izuzete na osnovu pola?[2]
Razgnevljeni što se njihovom autoritetu suprotstavila skupina žena, Oktavijan, Antonije i Lepid pokušali su da okupljenje žene oteraju od govornice na Forumu, ali nisu u tome uspeli. Idućeg dana trijumviri su broj žena koji podleže porezu smanjili na 400, a dodatna sredstva za rat namakli su tako što su bogate građane primorila da posude novac državi i pridonesu ratnim naporima.
Hortenzijin su govor kasnije savremenici hvalili kao otelovljenje iznijansirane oratorske tehnike, po kojoj je i njen otac bio poznat, Apijan je zapisao:
Koristeći očevu elokvenciju postigla je ukidanje većeg dela poreza. Kvint Hortenzije ponovo je živeo u ovoj ženi i govorio kroz usta svoje kćerke.[3]
Kvintilijan kaže da se Hortenzijin govor čitao još u njegovo doba, "i to ne samo kao počast njenom polu" (non tantum in sexus honorem).[4]
- ↑ Valerije Maksim, O znamenitim rečima i delima, VIII, 3, 3.
- ↑ Apijan, Građanski ratovi, IV, 32‒ 33.
- ↑ Apijan, Građanski ratovi, IV, 34.
- ↑ Kvintilijan, Obrazovanje govornika, I, 1, 6.
- Best, Edward (1970). „Cicero, Livy, and Educated Roman Women”. The Classical Journal: 203.
- Leon, Vicki (1995). Uppity Women of Ancient Times. Conari. ISBN 1-57324-010-9