1956

1956 сыл.

Туох буолбута

• Уус Бүлүүтээҕи гаас хостонор сир аһыллыбыт.

Тохсунньу

• Тохсунньу 3 — Эйфель башня үрдүгэ уоттан алдьанар.

Олунньу

• Олунньу 13 — Антарктидаҕа «Мирнэй» диэн сэбиэскэй станция үлэтин саҕалаабыт.

• Олунньу 14-25 күннэрэ — ССКП X сийиэһэ буолбут. Бу сийиэскэ улахан уларыйыылар торумнаммыттара: Иосиф Сталин алҕастара сараламмыта, социализм капитализмы кытта эйэлээхтик олоруон сөптөөх диэн буолбута, дойдулар социализмҥа эгэлгэ суолунан тиийиэхтэрин сөбө этиллибитэ, идеология олохтон арахсара сатамматын уонна догматизм суох буолуохтааҕын туһунан этиллибитэ.
• Олунньу 25 — ССКП сүүрбэһис сийиэһигэр Москубаҕа Иосиф Сталин таҥараҕа кубулуйуутун (культ личности) Никита Хрущев бэйэтин дакылаатыгар саралаабыт. Бу дакылаакка баартыйа салалтатын ааспыт устуоруйаҕа саҥа көрүүтэ аһыллыбыта, 1930-с — 1950-с сылларга оҥоһуллубут ыар сокуону кэһиилэр ааҕыллыбыттара, буруй Сталиҥҥа сүктэриллибитэ. Сталин саҕана репрессияҕа түбэспит баартыйа уонна аармыйа диэйэтэллэрин буруйдарын хат көрүү туһунан этиллибитэ.

Кулун тутар

• Кулун тутар 2 — Марокко Испанияттан тутулуга суох буолбут.

• Кулун тутар 4-10 күннэрэ — Тбилиси дьалхаана: кулун тутар 10 күнүгэр тохтотуллубута.
• Кулун тутар 9 — Сэбиэскэй аармыйа Никита Хрущёв бирикээһинэн Тбилисигэ буолбут демонстрацияны хам баттаабыт.
• Кулун тутар 20 — Тунис Францияттан тутулуга суох буолбут.
• Кулун тутар 23 — бастакы ислам өрөспүүбүлүкэтэ баар буолбут — Пакистан.
• Кулун тутар 26 — ССРС-ка хат дьахталлар уоппускалара 77 хонук оннугар 112 буолбут.
• Кулун тутар 28 — Максим Аммосов реабилитацияламмыт.
• Кулун тутар 31 — Саха АССР Үрдүкү суутун Президиумун быһаарыытынан ил, политика уонна хаһаайыстыба диэйэтэлэ Степан Аржаков (1899—1942) реабилитацияламмыт. Саха Сиригэр Сэбиэскэй былааһы олохтооччулартан биирдэстэрэ, Саха Сирин автономиятын оҥорсубут киһи, Саха Сирин Совнаркомун бэрэссэдээтэлэ.

Муус устар

• Муус устар 4 — ССРС Үрдүкү Суута ытан өлөрүллүбүт Саха АССР Совнаркомун бэрэссэдээтэлин Христофор Шараборины (1904—1938) реабилитациялыыр.
• Муус устар 7 — Марокко Испанияттан тутулуга суох буолбут.
• Муус устар 28 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин ыйааҕынан көһөрүллүбүт омуктартан спецпоселение эрэсиимэ уһуллубут.
• Муус устар 29 — Саха АССР Үрдүкү Суута 1928—1929 сылларга Саха АССР Совнаркомун бэрэссэдээтэлэ буола сылдьыбыт, 1932-35 сылларга Дьокуускайы салайбыт Николай Бубякины буруйа суоҕунан реабилитациялаабыта. 1938 сыллаахха репрессияҕа түбэһэн 1942 сыллаахха хаайыыга өлбүт эбит.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 5 — Токиоҕа дзюдоҕа аан дойду бастакы чөмпүйэнээтэ саҕаламмыт.
• Ыам ыйын 24 — Швейцарияҕа Лугано куоракка аан бастакы Евровидение ырыа күрэһэ буолбут.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 6 — ССРС-ка орто оскуола үрдүкү кылаастарыгар, орто анал уонна үрдүкү үөрэх кыһаларыгар үөрэнии босхо буолбут.

• Бэс ыйын 28 — Польша Познань куоратыгар өрө туруу.

Алтынньы

• Алтынньы 12 — Ту-104 сөмүлүөт пассажирдаах бастакы көтүүтэ "Москуба — Прага" рейсигэр буолбут.
• Алтынньы 14 — Ииндийэҕэ тыытыллыбаттар касталарын басхана Бабасахиб Амбедкар уонна кинини батыһааччы 385 000 киһи индуизмтан буддизмҥа көспүттэр.
• Алтынньы 19 — ССРС уонна Дьоппуон Холбоһуктаах декларация ылыммыттар, сэрии туруга тохтотуллубут уонна дипломатическэй сыһыан сөргүтүллүбүт. Декларацияҕа этиллэринэн дойдулар ыккардыларыгар эйэ дуогабара түһэрсиллэр түгэнигэр ССРС Курил арыыларыттан иккитин, Хабомаи уонна Шикотан арыыларын, Дьоппуоҥҥа биэриэх буолбут. Эйэ дуогабара түһэрсиллэрин мэктиэтигэр Дьоппуон нейтральнай дойду буолуохтаах эбит. Ол эрэн Дьоппуон уонна АХШ ыккардыларыгар кыттыгастыы дуогабар баар буолан эйэ дуогабара түһэрсиллибэккэ хаалбыта.

• Алтынньы 23 — Венгрия өрө туруута саҕаламмыт (алтынньы 9 күнүгэр хам баттаммыта). Өрө туруу Матьяш Ракоши биир өттүттэн, уонна Имре Надь иккис өттүттэн салалталаах былааһы былдьаһыы түмүгэр саҕаламмыта — 200 тыһыынча киһи уулуссаҕа тахсыбыт. Ракоши бэйэтин кэмигэр "Сталин бастыҥ үөрэнээччитинэн" ааҕыллара, дойдуну ССРС мадьыалынан сайыннара сатаабыта, оттон Надь чэпчэки промышленноһы өрө тутар Маленковка чугас этэ, кылгас кэмҥэ дойдуну салайа сылдьыбыт кэмигэр репрессияны тохтоппута, нолуогу кыччаппыта, онон норуот өйөбүлүн ылбыта. Бастаанньа кини туоратыллан, Ракоши киһитэ былааска тахсыбытыттан сылтаан саҕаламмыта. Икки нэдиэлэнэн сэбиэскэй аармыйа тааҥкалардаах киирэн өрө турууну хам баттаабыта. Санаттахха, Матьяш Ракоши кэргэнэ Өлүөхүмэттэн төрүттээх саха дьахтара этэ.

Сэтинньи

• Сэтинньи 2 — Венгрия бырабыыталыстыбата Варшаватааҕы байыаннай дуогабартан тахсарын туһунан биллэрбит, уонна ХНТ-тан сэбиэскэй сэриилэр дойдуга киириилэрин тохтоторугар көрдөспүт. Ол эрээри ССРС Венгрияҕа буола турар балаһыанньаны ХНТ быһаарсарын вето быраабынан туһанан тохтотон кэбиспит.
• Сэтинньи 2 — Вильнюска уонна Каунаска Литва ыччата үс устудьуону үөрэхтэн уһулууну утаран демонстрацияҕа тахсыбыт. Бу дьон бу иннинэ "Венгрия өрөбөлүүссүйэтэ туругурдун!" диэн суругу көстөр сиргэ таһаарбыттар эбит.
• Сэтинньи 24 — ЦК КПСС уурааҕынан депортацияттан дойдуларыгар төннүбүт калмыктар, карачайдар, балкардар, чеченнэр уонна ингуштар национальнай автономиялара сөргүтүллүбүттэр.
• Сэтинньи 30 — Миирнэй оробуочай бөһүөлэк статуһун ылбыт (муус устар 3, 1959 с. өрөспүүбүлүкэ иһинээҕи куорат буолбут; 1965 с. Миирнэй оройуонун киинэ буолбут).

Ахсынньы

• Ахсынньы 1 — Саха АССР сүөһүтүн ахсаана маннык буолбут: 17 соҕуруу оройуоннарга: ынах-сүөһү — 213 483 төбө, онтон ынаҕа — 80 226 төбө, сылгы ахсаана 104 884, сибиинньэ — 3 779 төбө. 18 хотугу оройуоҥҥа: ынах-сүөһү — 27 169, онтон ынаҕа — 10 469, сылгы — 21 764, сибиинньэ — 697.

Төрөөбүттэр

• Тохсунньу 3 — Мел Гибсон — Австралияттан төрүттээх Америка артыыһа, кинорежиссёра, сценариһа, продюсера, «Оскар» бириэмийэ икки төгүллээх лауреата.

• Тохсунньу 25 — Гуляев Михаил Дмитриевич, күөн-күрэс диэйэтэлэ.
• Олунньу 3 — Борисова Маргарита Михайловна — П. А. Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын артыыһа, театр уонна киинэ артыыһа.

• Олунньу 3 — Ефросиния Ноговицына — ускуустуба диэйэтэллэрин олохторун-дьаһахтарын уонна айар үлэлэрин чинчийээччи, СӨ Былатыан Ойуунускай аатынан Литэрэтиирэ түмэлин билим үлэһитэ, Саха араадьыйатыгар "Горожане" диэн нууччалыы тахсар биэрии ааптара

• Кулун тутар 19 — Егор Гайдар

• Муус устар 29 — Мэҥэ-Хаҥалас Тараҕай нэһилиэгэр хомусчут Федора Гоголева.

• Ыам ыйын 14 — Тарасов Тарас Лукич — Арассыыйа суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ.
• Ыам ыйын 20 — Григорий Чхартишвили (псевдонима — Борис Акунин), суруйааччы, эссеист, тылбаасчыт, японист.

• Бэс ыйын 26 — Винокурова Лилия Иннокентьевна история билимин кандидата,
• Алтынньы 5 — Подойницына Ирина Ивановна — социология билимин доктора, профессор, политика билимнэрин Академиятын чилиэн-корреспондена.
• Алтынньы 8 — Василий Гоголев - Уйулҕан — суруйааччы, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.

• Ахсынньы 4 — Руслан Федотов — урбаанньыт, Ил Түмэн VI ыҥырыытын дьокутаата, Амма улууһун (2011 с.) уонна Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Ытык киһитэ. Амма улууһун Амма, Чакыр, Маай, Болугур, Амма-Наахара уонна Мэҥэ Хаҥалас улууһун I-кы уонна II-с Наахара нэһилиэктэрин Ытык киһитэ.

Өлбүттэр

• Тохсунньу 18 — Константин Пятс — Эстония бастакы бэрэсидьиэнэ.
• Кулун тутар 6 — Дьуон Дьаҥылы — Макаров Гавриил Иванович (27.02.1914—06.03.1956) — поэт уонна тылбаасчыт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа,
• Алтынньы 10 — Турантаев Дионисий Тимофеевич (05.05.1915—10.10.1956) — историческай билим кандидата