Claustra da Mustér
La claustra da Mustér è in’abazia benedictina ch’è vegnida fundada enturn l’onn 720. Ella è deditgada a Son Martin e sa preschenta oz en il stadi dal 17avel tschientaner tardiv. La baselgia a dus clutgers è vegnida bajegiada tranter 1696 e 1712 en il stil baroc dal Vorarlberg.
En l’ala settentriunala da l’edifizi dal convent sa chatta in museum cun ina rimnada istoric-culturala e cun exponats davart l’istorgia d’art dal temp medieval. Grazia al gimnasi è la claustra restada enfin oz in institut d’educaziun impurtant per la regiun.
Istorgia
[modifitgar | modifitgar il code]Fundaziun legendara
[modifitgar | modifitgar il code]L’abazia è vegnida fundada en il 8avel tschientaner. Tenor la tradiziun ha Son Sigisbert, in muntg francon e cumpogn da Son Columban, erigì l’emprim areal claustral enturn l’onn 700. Quai è stà pussaivel era grazia a l’agid da Placidus, in signur dal lieu. Placidus è vegnì mazzà per cumond da Victor ch’era da quel temp il praeses da la Rezia. Placidus e Sigisbert èn er ils patruns da l’abazia, ensemen cun Sontga Maria, Son Martin e Son Peder. Ils dus fundaturs vegnan festivads ils 11 da fanadur.
Grazia a l’avat Ursicinus ha l’emprima cella gia pudì sa sviluppar vers la mesadad dal 8avel tschientaner ad in convent per propi. Tello, l’uvestg da Cuira e figl dal praeses Victor ch’aveva fatg mazzar Placidus, è sa mussà generus envers il convent cun far numerusas donaziuns (Testament da Tello). En il cudesch da fraternisaziun da Reichenau cumparan l’onn 810 gia 71 muntgs vivents e 93 defuncts oriunds da la claustra da Mustér. Ils muntgs eran d’origin retic, aleman, francon e langobard.
Enturn l’onn 800 èn vegnidas bajegiadas duas baselgias: l’ina è deditgada a Sontga Maria e l’autra a Son Martin. En l’ultima è vegnida integrada la cripta da Son Placidus; igl è quai ina da las pli veglias criptas enconuschentas en Svizra. Il medem temp è vegnida erigida ina chaplutta ch’è deditgada a Son Peder.
Temp autmedieval
[modifitgar | modifitgar il code]
L’onn 940 è il convent carolingic vegnì destruì durant in’invasiun dals Saracens. En il 10avel tschientaner, sut l’imperatur Otto I, ha l’abazia da Mustér retschet bleras donaziuns territorialas. L’imperatur vuleva rinforzar uschia si’influenza sin il Pass dal Lucmagn sco passadi d’impurtanza strategica.
L’onn 1020 ha Heinrich II – che preferiva il Pass dal Brenner sco passadi – cedì l’abazia a l’uvestg da Brixen en il Tirol dal Sid. Sut Friedrich I Barbarossa ha il convent dentant puspè retschet novs possess. L’onn 1185 s’extendeva ses domini, la ‹Casa Dei› u Cadi, da Breil fin al Pass dal Furca.
Avugads e lias politicas
[modifitgar | modifitgar il code]Sco convent imperial era la claustra da Mustér apparentamain suttamessa gia en il 12avel tschientaner ad in chastellan (avugà). Questa funcziun è vegnida exercitada a l’entschatta da la famiglia de Torre ch’era en servetsch da la famiglia von Lenzburg, l’onn 1213 dad Enrico de Sacco da la Mesolcina ed en la mesadad dal 13avel tschientaner dals conts von Werdenberg.
Sut l’avat Johannes da Glion (1367–1401) è vegnì concedì a la Cadi in mastral independent. L’onn 1395 è il medem avat stà in dals fundaturs da la Lia da Glion ch’ha confermà l’unificaziun politica da la regiun. Questa lia è vegnida renovada l’onn 1424 a Trun (Lia Grischa). A la testa dals sutsegnaders steva danovamain in avat da Mustér, numnadamain Pieder de Pultengia (1401–1438).
Ensemen cun la Lia da la Chadé e la Lia da las diesch dretgiras è il pajais s’allià vers la fin dal 15avel tschientaner cun la Confederaziun e l’onn 1524 è vegnida fundada la Republica da las Trais Lias. Gia il 1477 aveva la vischnanca da Mustér surpiglià la funcziun dals avugads claustrals. Sco cuntramesira ha la claustra incorporà ulteriuras plaivs e cun quai extendì sia pussanza ecclesiastica fin a Domat. L’imperatur ha confermà ils privilegis dals avats.
Cuntrarefurma e temp baroc
[modifitgar | modifitgar il code]
La refurmaziun ha provocà scumbigls era a Mustér; l’avat e trais muntgs han midà a la nova cardientscha. Las autoritads dal cumin han sinaquai nominà in nov avat e manà enavos il convent en il catolicissem, era per salvar ils agens privilegis. L’onn 1581 ha l’avat Christian von Castelberg (1566–1584) clamà a Mustér l’archuvestg da Milaun Carlo Borromeo per instradar la cuntrarefurma.
A l’entschatta dal 17avel tschientaner ha l’abazia gudì sut l’avat Augustin Stöcklin (1634–1641) ina perioda da renovaziun. Sut l’avat Adalbert Bridler (1642–1655) è la claustra plinavant sa schliada da la submissiun sut l’uvestg da Cuira. Persuenter è la pussanza giudiziala vegnida cedida a la vischnanca. L’onn 1649 èn ils dretgs sur la Val d’Ursera vegnids vendids. Sut ils avats Adalbert de Medell (1655–1696) ed Adalbert Defuns (1696–1716) è vegnì erigì in nov convent en il stil baroc.
Privel da dissoluziun e restauraziun
[modifitgar | modifitgar il code]
Durant la Segunda Guerra da coaliziun (1799–1801) tranter la Frantscha e l’Austria èn il vitg e la claustra da Mustér vegnids donnegiads fermamain tras las truppas franzosas (6 da matg 1799). Durant ils onns da guerra ha l’abazia plinavant pers ses possess a Postalesio en Vuclina. Secularisada n’è la claustra dentant betg vegnida, en spezial perquai ch’il convent na furmava betg pli in domini feudal.
Sut il stimul dal cumbat cultural è l’administraziun dal convent passada enturn 1860 en maun chantunal. Er la giurisdicziun è ida enavos a l’uvestg da Cuira. Da quel temp era il privel grond che la claustra vegnia schliada. Ma la restauraziun ha la finala pudì vegnir terminada cun la nominaziun dal nov avat Benedikt Prevost (1888–1916). Lez ha en pli promovì ina renovaziun interna ed empruvà da posiziunar Mustér sco center religius e lieu da pelegrinadi. Vers la fin dal tschientaner è era vegnida bajegiada ina nova baselgia da Sontga Maria.
Convent e scola claustrala oz
[modifitgar | modifitgar il code]Ils avats dal 20avel tschientaner èn stads Beda Hophan (1925–63), Viktor Schönbächler (1963–1988) e Pankraz Winiker (1988–2000). Dal 2000 al 2012 è Daniel Schönbächler stà avat. L’avat actual è Vigeli Monn, oriund da Sedrun.
La scola claustrala vegn numnada l’emprima giada en in document dal 1285. En il 19avel tschientaner è ella daventada in gimnasi e dapi l’onn 1936 pon ins far examens da maturitad. La scola claustrala frequentan oz var 200 scolaras e scolars.[1]
Annotaziuns
[modifitgar | modifitgar il code]Litteratura
[modifitgar | modifitgar il code]- General
- Erwin Koch (text) e Giorgio von Alb (fotos): Ein Buch über die Welt. Das Kloster Disentis, Benteli-Verlag, Sulgen 2010 ISBN 978-3-7165-1596-9
- Daniel Schönbächler: Die Benediktinerabtei Disentis, (Retscha ‹Schweizerische Kunstführer›), 2. ediziun, Berna 1999
- Istorgia architectonica
- Urban Affentranger: Bau- und kunstgeschichtliche Studien zur Disentiser Klosterkirche. En: Bündner Monatsblatt. 4/2011, Desertina, Chur 2011 (datoteca PDF)
Colliaziuns
[modifitgar | modifitgar il code] |
Commons: Claustra da Mustér – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio |
- Claustra da Mustér en il Lexicon istoric retic
- Claustra da Mustér (tudestg)
- Scola claustrala da Mustér (tudestg)