سينوسايټس

سينوسايټس يا د سينوسونو تسپود (په انگرېزي: Sinusitis) د پزې چار چاپېره سينوسونو يوه التهابي ناروغي ده چې د انتانونو، الرژي او يا هم اټواميون يا معافيتي روغتيايي ستونزو په سبب رامېنځ ته کېږي. د سينوسونو تسپود اکثراً د ويروسي انتانونو په سبب پېښېږي چې د ۱۰ ورځو په موده کې پخپله له مېنځه ځي. دا يو ډېر عام حالت دی چې هر کال په امريکا کې له ۲۴ ميليونو نه ډېر خلک پرې اخته کېږي.

ډلبندي

د مودې له مخې

سينوسايټس (يا راينوسينوسايټس) د پزې چارچاپېره سينوسونو د ميوکس پردې يو التهاب دی چې د مودې له مخې په ډېرو وېشنيزو ډلبندي شوی.

1. حاد راينوسينوسايټس — يو داسې انتاني ناروغي چې تر څلورو اونيو غځېږي او د نښو نښانو له مخې په شديد حالت او ناشديد حالت وېشل کېږي.;
2. بياپېښېدونکی حاد راينوسينوسايټس — په يوه کال کې تر څلور او له څلورو ډېر د حاد سينوسايټس د پېښېدلو حالت;
3. حاد څېرمه راينوسينوسايټس — يوه انتاني ناروغي چې له څلورو تر ۱۲ اونيو غځېږي او د حاد حالت نه اوندن حالت ته د لېږدېدو په صورت رامېنځ ته کېږي;
4. اوندن راينوسينوسايټس — کله چې د دغې ناروغۍ نښې نښانې له ۱۲ اونيو واوړي نو ناروغي اوندن حالت ته ورداخلېږي; او
5. د اوندن راينوسينوسايټس حاد شدت — دا يو داسې حالت وي چې د اوندن راينوسينوسايټس د نښو نښانو شدت ډېرېږي خو تر درملنې وروسته بېرته خپل بنسټ ليکې ته ورگرځي.
د سينوسايټس دا ټول بېلابېل ډولونه سره ورته او يو شان علايم لري او په همدې سبب يې اکثراً توپيري تشخيص کول ستونزمن وي. حاد سينوسايټس ډېر عام دی. نژدې ۹۰ سلنه بالغان د خپل ژوند په پړاو کې په حاد سينوسايټس اخته شوي.

حاد

حاد سينوسايټس اکثراً د پورتنۍ ساييزې لارې ويروسي انتاني ناروغۍ وروسته رامېنځ ته کېږي. که د پورتنۍ سايزې لارې انتان باکټريا الاصله وي، نو هغه درې عام ميکروبونه چې د حاد سينوسايټس سبب گرځي، هغه سټرېپټوکوکس نيومونيا، هېموفېليوس انفلوينزا او موراکسېلا کټارالس باکټرياگانې دي. تر دې وروستيو کالونو، د سينوسايټس د پېښېدو تر ټولو عامه باکټريا هېموفېليوس انفلوينزا وه، خو د هېموفېليوس انفلوينزا د بي ډول واکسين تر جوړېدو او خپرېدو وروسته د هېموفېليوس انفلوينزا انتانونو کچه راټيټه شوه. د سينوسايټس د باکټريايي لامل نور مېکروبونه سټافېلوکوکس اورېوس او د سټرېپټوکوکس جنسونه، ان-اېروبي باکټريا او لږ عام گرام منفي باکټېرياگانې دي. ويروسي سينوسايټس د دود سره سم له ۷ - ۱۰ ورځو پورې غځېږی، خو باکټريايي سينوسايټس بيا ډېر اړم او مضر دی. د ويروسي سينوسايټس نژدې 0.5% تر 2% د باکټېريايي سينوسايټس ته اوړي. داسې انگېرل کېږي چې په متواتر ډول د پزې سوخ کول او د پزې ازيت دوهم ځلي باکټېريايي انتان ته لار هواروي.

د سينوسايټس حاد حالت د چڼاسو د اخته کېدنې سبب هم کېدلی شي. د چڼاسو انتانونه اکثراً د ډيابېټيز يا شکرې ناروغۍ او د ټيټ معافيتي نظام ناروغانو (لکه اېډز، د پيوندي غړو ناروغان چې د معافياتي نظام ضد درمل کاروي) کې ليدل کېږي چې ډېرې جدي ستونزې راپېښوي. د لومړي ډول ډيابېټيز په ناروغانو کې کېټواسيدوسېز د سينوسايټس سره اړونده گڼل کېږي چې د ميوکورميکوسېز په سبب رامېنځ ته کېږي.

کيميايي اذيتونه لکه په عام ډول د سېگرېټ لوگی او د کلورين لوگی هم سينوسايټس پارولی شي. د غاښونو انتاني ناروغۍ هم په کله ناکله د سينوسايټس سبب گرځي.

اوندن

اوندن سينوسايټس د خپل تعريف له مخې له درې مياشتو مودې نه اوږدمهاله حالت وي چې يو شمېر بېلابېلې ناروغۍ د سينوسونو د اوږدمهاله التهاب د گډو نښو نښانو په توگه رامېنځ ته کېږي. د اوندن سينوسايټس په نښو نښانو کې دا علايم نغاړلي دي: د پزې بندېدنه، مخخوږی، سرخوږی، د شپې مهال ټوخی، د پخوا نه کنټرول شوې سابندۍ د علايمو ډېرښت، عمومي ستړيا، شين یا زېړ رنگه پرڼ بلغم، د مخ د دروندوالي او ډکوالي احساس چې د سر ښکته کولو سره غاښخوږی، سربدالي او هاليتوسېز يا د خولې بدبوی. په دغو نښو نښانو کې هر يو ځانته ځانگړي گڼ شمېر سببونه لري چې هر يو يې په پام کې نيولو وروسته تر څېړنې لاندې نيول کېدی شي. څو چې کومه روغتيايي پېچلتيا پېښه شوې نه وي، نو په اوندن سينوسايټس کې تبه نه ښکاره کېږي. اوندن سينوسايټس اکثراً د وږم د حس کمزورتيا او د شاميه حس د کمېدو سبب گرځي. په ډېرو لږو پېښو کې، حاد يا اوندن مکسېلري سينوسايټس د غاښو د انتاني ناروغيو سره اړونده گڼل کېږي. سرڅرخي يا سربدلاي، سرگرځېدنه او د سترگو تت ليد، د اوندن سينوسايټس کليشه يي نښې نښانې نه دي او په داسې حالت کې بايد د لا نورو سببونو موندنو څېړنې ترسره شي.

د اوندن سينوسايټس ځينې ډولونه د پوليپي او غيرپوليپي سينوسايټس په کټگوريو وېشل کېږي. کله چې د سينوسايټس سره پوليپ موجود وي نو دې حالت ته هايپرپلاسټيک اوندن سينوسايټس وايي، که څه هم چې د داسې پېښو سببونه په سمه توگه نه دي پېژندل شوي خو دا ډول ناروغي کېدای شي د الرژي (حساسيت)، چاپېريالي عاملونو لکه دوړه او هوا ککړتوب، باکټېريايي انتانونه يا چڼاس وي (حساسيت، انتانونه يا نور غبرگون پارونکي عاملين). ناحساسيته عاملين، لکه واسوموټور رېنايټس هم د اوندن سينوسايټس ستونزې زېږوي. په غيرنورماله توگه د سينوسونو نرۍ او تنگه لار، لکه هغه وگړي چې د پزې دېوال يې کوږ دی او د سينوسونو د تشېدو مخه نيسي، هم د اوندن سينوسايټس د عاملينو نه گڼل کېږي.

د موقعيت له مخې

د پزې چاپېره يو شمېر سينوسونه دي چې په ترتيب سره فرنټال يا مخ لور ته، ايتمويډ، مکسېلري يا د پورتنۍ ژامې او سفينويډ په نامه يادېږي. ايتمويډ سينوسونه په لا دوو برخو وېشل شوی چې د مخې ايتمويډ او د شا ايتمويډ سينوسونه بلل کېږي. د دې تر څنگ چې د ناروغۍ د شدت په اړه يادونه لاندې شوې، سينوسايټس د ناروغ سينوسونو د منشا له ځايگي له مخې چې په ناروغۍ اخته ويي داسې ډلبندي شوي:

• مکسېلري – دا ډول سينوسايټس د مخ په پورتنۍ ژامې کې مکسېلري (باړخو) کې د درد او فشار سبب گرځي (د ساري په توگه، غاښ خوږی، سرخوږی) (J01.0/J32.0)
• فرنټال – دا ډول سينوسايټس د مخ په فرانټال سينوس او د سترگو د کولک نه پورته د تندي په تشه کې د درد او فشار سبب گرځي او سرخوږی رامنځته کوي. (J01.1/J32.1)
• اېتمويډ – دا ډول سينوسايټس د سترگو په منځ او يا شا سيمه ک د درد او فشار او سرخوږي سبب گرځي (J01.2/J32.2)
• سفينويډ – دا ډول سينوسايټس د سترگو تر شاه او د ککرې په محوري سيمه کې د درد، فشار او سرخوږي سبب گرځي.

د سينوسايټس اړونده تازه تيوري گانو ښودلې چې دا ناروغي اکثراً د ساييزې لارې (د ساري په توگه، د يوې ساييزې لارې" نظريه") د ناروغيو سره يوځای، اکثراً د سابندي سره، يا هم ترې وروسته پېښېږي. د سينوسايټس ټول ډولونه کېدای شي د ساييزې لارې د يوه عمومي يا د يوې برخې د تسپود په نتيجه کې رامنځته شي، نو په همدې خاطر د ساييزې لارې د ناروغۍ نښه ټوخی هم ورسره يوځای پېښېدلی شي.