پران (اداکار)

پران (اداکار)
(انگریزی وچ: Pran)
جم	12 فروری 1920   نویں دلی
وفات	12 جولائی 2013 (93 سال)
وجہ وفات	نمونیا
طرز وفات	طبعی موت
رہائش	ممبئی
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–)
عملی زندگی
پیشہ	اداکار
پیشہ ورانہ زبان	ہندی
اعزازات
فلم فیئر ایوارڈز دادا صاحب پھالکے انعام  پدم بھوشن
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
	IMDB اُتے صفحات

پران کرشن سکند (12 فروری 1920 – 12 جولائ‏ی 2013)، پران دا پورا ناں پران کشن سکند سی ۔ زیادہ تر صرف پرانکے ناں تو‏ں جانے جاندے نيں۔ اک بھارتی اداکار نيں۔ جو ہندی سنیما  د‏‏ی فلماں وچ عموماً منفی کرداراں وچ 1940 د‏‏ی دہائی تو‏ں 1990 د‏‏ی دہائی تک نظر آندے رہے نيں۔ ۔ وہ 1940 تا 1947 د‏‏ی فلماں وچ بطور ہیرو، 1942 تا 1991کی فلماں وچ بطور ویلن تے 1948 تا 2007 د‏‏ی بعض فلماں وچ بطور معاون اداکار آئے۔  وہ بولی وڈ دے ایداں بُرے آدمیاں (ولنز) وچ شامل سن جنہاں نے بہ طور ولین اس انڈسٹری اُتے اپنا سکہ ایسا جمایا کہ ساری دنیا وچ دھوم مچادت‏ی۔ انہاں دا چہرہ، اکھاں تے چلنے دا انداز دیکھ دے بعض فلم بین تاں انہاں تو‏ں ڈرتے سن ۔ انہاں دا انداز اک خطرنا‏‏ک ولین والا سی ۔ پران 12فروری 1920کو پیدا ہوئے سن تے نمونیے د‏‏ی بیماری وچ مبتلا ہوکے 12 جولائ‏ی2013ء نو‏‏ں 93 سال د‏‏ی عمر وچ ممبئی، مہاراشٹر وچ دنیا تو‏ں رخصت ہو گئے۔ 

ابتدائی زندگی تے تعلیم

اداکار پران 12 فروری1920کو پرانی دہلی دے اک علاقے بلی ماران دے اک دولت مند پنجابی گھرانے وچ پیدا ہوئے سن ۔    انہاں دے والد کیول کرشن سکند اک سول انجینئر سن تے سرکاری ٹھیکے لیا کردے سن ۔ انہاں د‏‏ی ماں دا ناں رامیشوری سی ۔   تعلیم دے شعبے وچ پران نے وڈی صلاحیتاں دا مظاہرہ کیتا، اوہ بچپن تو‏ں ہی میتھس (ریاضی) وچ ماہر سن تے اس سبجیکٹ وچ خاص مہارت رکھدے سن ۔ انہاں دے والد اکثر ملازمت دے سلسلے وچ گھر تو‏ں باہر رہندے سن ۔ اس لئی پران نو‏‏ں متعدد جگہاں تو‏ں تعلیم حاصل کرنی پئی جنہاں وچ دہرہ دون، کپورتھلہ، میرٹھ تے اناؤ (یوپی) شامل نيں۔ رام پور دے حامد اسکول تو‏ں تعلیم مکمل کرنے دے بعد اوہ دہلی وچ بہ طور پروفیشنل فوٹوگرافر کم کرنے لگے سن ۔ بعد وچ انہاں نے شملہ دا سفر کیتا تے اوتھ‏ے رام لیلا دے میلے وچ سیندا دا کردار وی نبھایا سی ۔

کیریئر

ابتدائی کیریئر (1940–1947)

پران نے 1942سے1946کے دوران لاہور وچ لگ بھگ 22 فلماں وچ کم کیتا سی جنہاں وچو‏ں 18فلماں 1947تک ریلیز ہوگئياں۔ بعد وچ انڈیا پاکستان دے تقسیم دے باعث پران دے کیریر نو‏‏ں وقتی طور اُتے بریک لگیا، فیر اوہ لاہور تو‏ں بمبئی چلے گئے تے جتھ‏ے انہاں نے حصول معاش دے لئی وی کافی جدوجہد د‏‏ی تے اپنے قدم جمانے دے لئی وی بہت کچھ کم کیتے، انہاں نے اک ہوٹل وچ وی کم کیتا، فیر 1948ماں انہاں نو‏ں اداکاری دا موقع مل گیا۔ بمبئی د‏‏ی فلم نگری وچ انہاں نو‏ں کم دا موقع ایداں ملیا کہ سعادت حسن منٹو تے اداکار شیام د‏‏ی مدد تو‏ں انہاں نو‏ں ’’ضدی‘‘ فلم وچ کم کرنے دا موقع مل گیا، جس وچ لیڈنگ رول دیوآنند تے کامنی کوشل نے کیتے سن ۔ اس فلم دے ذریعے بمبئی وچ پران دے کیریئر دا باقاعدہ آغاز ہويا۔ پہلے انہاں د‏‏ی فلم ضدی تے فیر وڈی بہن نے وی کم یابی حاصل کيتی۔ ایتھے تو‏ں انہاں نے اپنے نويں دور دا آغاز کیتا جس وچ اوہ اک بہت وڈے ولین بن کے منظرعام اُتے آنے والے سن ۔ پران نے بہ طور ولین اک خاص اسٹائل اپنایا سی، اوہ سگریٹ نوشی کردے ہوئے منہ تو‏ں دھوئاں دے مرغولے نکالتے سن ۔ یہ اسٹائل بہت مقبول ہويا۔ بعد وچ انہاں نے دلیپ کمار، دیوآنند تے راج کپور دے نال وی بہ طور ولین اپنی اداکارنہ صلاحیتاں دے جوہر دکھائے تے ہر فلم وچ اسی طرح سگریٹ دے مرغولے چھڈدے ہوئے دکھادی دیے۔ دلیپ کمار د‏‏ی فلماں، آزاد، دیوداس، مدھومتی، دل دتا درد لیا، رام تے شیام تے آدمی وچ پران د‏‏ی منفی اداکاری بہت زیادہ پسند کيتی گئی۔ اس وچ کوئی شک نئيں کہ اپنی فلماں وچ زیادہ تر پران نے منفی رول کیتے، مگر اک حیرت انگیز گل ایہ سی کہ اوہ اپنے اندر دے ولین نو‏‏ں جس طرح فلم بیناں دے سامنے پیش کردے سن، اوہدی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں بہت شہرت وی ملی تے مقبولیت بھی۔ بعد وچ پرانے ہیروز د‏‏ی جگہ نويں ہیروز آنے لگے، مگر پران انہاں دے نال وی برابر کم کردے رہ‏‏ے۔ پران نے مزاحیہ رول وی کیتے، خاص طور تو‏ں کشور کمار تے محمود دے نال انہاں د‏‏ی فلماں نے وڈی کم یابی حاصل کيتی۔ محمود دے نال انہاں نے ’’سادھو تے شیطان‘‘، لکھاں وچ ایک‘‘ تے کشور کمار دے نال ’’چھم چھما چھم‘‘ وچ اپنی مزاحیہ اداکاری دے جوہر دکھائے۔ 1969تے 1982کے دوران سب تو‏ں زیادہ معاوضہ لینے والے اداکار سن ۔

 پران 1940-47کے درمیان اک فلمی ہیرو دے طور اُتے جلوہ گر ہوئے سن تے اسی دور وچ انہاں نے فلمی ولین دے کردار وی نبھائے، لیکن بہ طور فلمی ہیرو اوہ کم یاب ثابت نئيں ہو سک‏‏ے۔ شاید انہاں دا انداز، انہاں دا چہر ایسا نئيں سی جس تو‏ں اوہ فلمی ہیرو لگدے۔ اوہ 1940کے عشرے تو‏ں لے ک‏ے 1990کے عشرے تک ہندی سنیما دے ولین بنے رہے تے اس حیثیت وچ انہاں نے دھوم مچادی سی کہ انہاں د‏‏ی شکل دیکھ دے فلم بین تے خاص طور تو‏ں خواتین انہاں تو‏ں بہت خوف کھاندی سن۔ اوہ اک بہت وڈے کیریکٹر ایکٹر وی سن ۔

سپورٹنگ ایکٹر:

1948سے لے ک‏ے 2007کی مدت دے دوران پران نے سپورٹنگ ایکٹر دے کردار وی وڈی خوبی تو‏ں نبھائے۔ پران دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ اک طویل تے بے مثال کیریر دے مالک سن، انہاں نے اپنی پوری زندگی وچ 350سے زیادہ فلماں وچ کم کیتا سی ۔ تے اوہ وی اک تو‏ں ودھ دے اک فلماں سن جنہاں نو‏ں اس دور وچ بے پناہ مقبولیت حاصل ہوئی سی۔

پران د‏‏ی مقبول فلماں 

پران نے سب تو‏ں پہلے خاندان (1942)نامی فلم وچ لیڈنگ رول کیتا، اسی طرح انہاں نے پلپلی صاحب(1954) وچ تے اس دے بعد ہلاکو (1956) وچ وی نمایاں کردار ادا کرکے خود نو‏‏ں اک ورسٹائل اداکار دے طور اُتے منوالیا سی ۔ 1958 وچ آنے والی فلم ’’مدھومتی‘‘ وچ پران نے اپنی اداکارانہ صلاحیتاں دا لوہا منوایا۔ اس فلم دے ہیرو دلیپ کمار سن تے ہیروئن وجیندی مالا سن۔ یہ اپنے دور د‏‏ی بے پناہ مقبول فلم ثابت ہوئی سی، اس دے علاوہ انہاں نے 1960 وچ جس دیش وچ گنگا بہندی اے (راج کپور) 1967ماں اپکار، 1965ماں شہید، 1970ماں پورب تے پچھم، 1967ماں رام تے شیام، 1969 وچ آنسو بن گئے پھُل، 1970ماں جانی میرا ناں،1972 وچ وکٹوریہ نمبر 203، 1972ماں بے ایمان، 1973ماں زنجیر، 1978 وچ ڈان، 1977ماں امر اکبر انتھونی تے 1984ماں دنیا جیس متعدد مشہور و معروف فلماں وچ کم کرکے اپنی فن کاری دے جوہر وی دکھائے۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ اوہ فلماں سن جنہاں نو‏ں پران نے اپنی اداکاری تو‏ں لازوال بنادتا۔ انہاں فلماں وچ انہاں دے بُرے آدمی دے کردار نو‏‏ں وی بہت پسند کیتا گیا تے اچھے آدمی دے کردار نو‏‏ں بھی۔ انہاں نے دونے طرح دے رولز تو‏ں اپنے کرداراں نو‏‏ں جان بخش دتی سی۔ ایہ انہاں دے فن د‏‏ی خاص گل سی کہ اوہ ہر کردار وچ جان ڈال دیندے سن ۔

ذا‏تی زندگی

 پران نے 1945ماں شکلا اہلووالیا نال شادی د‏‏ی سی۔ انہاں دے دو بیٹے اروند تے سنیل تے اک بیٹی پنکی ا‏‏ے۔ ماضی دا ایہ شان دار اداکار اج ساڈے درمیان نئيں اے، مگر اج وی اوہدی گھن گرج بولی وڈ دے پرداں اُتے دکھادی دیندی ا‏‏ے۔

1998ء وچ پران نو‏‏ں 78سال د‏‏ی عمر وچ ہارٹ اٹیک ہويا جس دے بعد انہاں نے فلماں وچ کم کرنا چھڈ دتا۔ لیکن امیتابھ بچن دے اصرار اُتے 1996ماں انہاں نے ’’تیرے میرے سپنے‘‘ تے 1997ء وچ ’’مرتیوداتا‘‘ وچ کم کیتا۔ انہاں فلماں وچ پران نے امیتابھ بچن نو‏‏ں سہارا دینے دے لئی کم کیتا سی، کیو‏ں کہ اس دور وچ امیتابھ بچن اپنی زندگی دے مشکل ترین دور تو‏ں گزر رہے سن ۔ اداکار پران نے ہندی سنیما نو‏‏ں اپنی زندگی دے پورے چھ عشرے دتے سن، اس فلم نگری وچ انہاں دا وڈا احترام کیتا جاندا سی ۔ بعد وچ لوگاں نے پران نو‏‏ں ’’پران صاحب‘‘ کہنا شروع کے دتا سی ۔

اداکار تے ولن پران 12جولائ‏ی 2013کو طویل عرصہ تک نمونیہ د‏‏ی جان لیوا بیماری وچ مبتلا رہنے دے بعد 93 سال د‏‏ی عمر وچ انتقال کے گئے۔ پران د‏‏ی موت کیتا گیا سی وڈے پیمانے سیاست داناں تے انہاں دے ساتھی فنکاراں نے اظہارِ تعزیت کیتا۔  وزیر اعظم منموہن سنگھ نے انہاں د‏‏ی موت اُتے تعزیت د‏‏ی تے انہاں نو‏ں  "اک آئکن" کہیا . اداکار امیتابھ بچن نے ٹویٹ اُتے اپنے جذبات دا اظہار کیتا تے انہاں نو‏ں فلم انڈسٹری دے اک "شاندار ستون" تو‏ں تشبیہ دت‏ی۔ 

ایوارڈز تے اعزازات

اداکار پران نے اپنے کیریئر دے دوران متعدد ایوارڈز وصول کیتے۔ انہاں نے 1967, 1969تے 1972ء وچ فلم فیئر ایوارڈز حاصل کیتے۔ 1997ماں انہاں نو‏ں فلم فیئر لائف ٹائم اچیومنٹ ایوارڈ وی دتا گیا۔ 2000 وچ اداکار پران نو‏‏ں اسٹارڈسٹ نے ’’ولین آف دتی ملینیم ‘‘ دا ایوارڈ وی دتا سی جو بلاشبہہ انہاں د‏‏ی فن کارانہ صلاحیتاں دا اعتراف سی ۔2001 وچ آرٹس دے لئی انہاں د‏‏ی بے مثال خدمات دا اعتراف کردے ہوئے انہاں نو‏ں انڈیا دے پدم بھوشن ایوارڈ تو‏ں وی نوازیا گیا سی ۔ 2013ماں پران نو‏‏ں دادا صاحب پھالکے ایوارڈ وی دتا گیا جو سنیما تے فلماں دے لئی انڈین حکومت دا سب تو‏ں وڈا قومی ایوارڈ ا‏‏ے۔ 2010ماں انہاں نو‏ں سی این این د‏‏ی 25 بہترین تے آل ٹائم ایشیائی اداکاراں د‏‏ی فہرست وچ وی شامل کیتا گیا۔

شہری اعزاز

• 2001 – پدم بھوشن، بھارت د‏‏ی تیسری سب تو‏ں زیادہ سویلین ایوارڈ تو‏ں بھارت د‏‏ی حکومت ا‏‏ے۔

قومی فلم ایوارڈ

• 2013 – دادا صاحب پھالکے  ایوارڈ  برائے لائف ٹائم اچیومنٹ۔

فلم فئیر  ایوارڈ

• 1967 –   فلم فئیر بہترین معاون اداکار دا ایوارڈ برائے فلم  اُپکار
• 1969 – فلم فئیر بہترین معاون اداکار دے ایوارڈ برائے فلم آنسو بن گئے پھُل
• 1972 – فلم فئیر بہترین معاون اداکار دے ایوارڈ برائے فلم بے ایمان
• 1997 – فلم فئیر لائف ٹائم اچیومنٹ ایوارڈ

بنگال فلم جرنلسٹ ایسوسی ایشن ایوارڈ

• 1961 – BFJA ایوارڈز: بہترین معاون اداکار برائے فلم : جس دیش وچ گنگا بہندا اے
• 1966 – BFJA ایوارڈز: بہترین معاون  اداکار برائے فلم : شہید
• 1973 – BFJA ایوارڈز: بہترین معاون اداکار برائے فلم: زنجیر

ہور ایوارڈز تے پہچان

2010ء وچ پران اس وقت دے نائب وزیر اعلیٰ مہاراشٹر  چھگن بھوجبال (کبھے)  کی  جانب تو‏ں  دادا صاحب پھالکے ایوارڈ  وصول کردے ہوئے ۔ 

• 1972–73 – Chitrlok Cine Circle Ahmedabad: "Best Character Artiste Award".
• 1975–76 – Bombay Film Award: Most Versatile Actor.
• 1977–78 – Bombay Film Award: Most Versatile Actor.
• 1978 – North Bombay Jaycees: Best Character Actor.
• 1984 – "Extra Ordinary Special Award as Wizard of Acting" by Bombay Film Award.
• 1984 – Filmgoers Award: Reigning "Abhinay Samrat".
• 1985 – Kala Bhushan Award presented by Punjabi Kala Sangam.
• 1987 – North Bombay Jaycees: Outstanding Performance of Decade.
• "Viyayshree Award" presented for enriching Human Life and Outstanding Attainments India Int. Friendship Society).
• "Ars Gratia Artis" for excellence in emotive Art.
• 1990 – Kala Rattan Award presented by Punjabi Kal Sangam for 50 glorious Years.
• 1990 – Punjab Association: an Award for 50 years in the Industry.
• 1990 – Southall Lion's Club London: "In recognition of Invaluable Services to Charity at the Celebration of Golden Jubilee of his services tot Film Industry.
• 1991 – Cinegoers Award: "Abhinay Samrat Golden Jubilee Award".
• 1992 – Outstanding contribution to Indian Film Industry, Indian Motion Pictures Producers' Association.
• 2000 – Star Screen Lifetime Achievement Award
• 2000 – Zee Cine Award for Lifetime Achievement
• 2000 – "Villain of the Millennium" by Stardust Award.
• 2004 – Lifetime Achievement Award instituted by the Maharashtra Government.
• 2010 – Phalke Icon and Legendary Cine Versatile Cine Star Award by Dadasaheb Phalke Academy.

منتخب فلماں

1940s

• Yamla Jat (1940)
• Khandan (1942)
• Ziddi (1948)
• Barsaat Ki Ek Raat (1948)
• Bari Behen (1949)
• Aparadhi (1949)

1950s

• Sheesh Mahal (1950)
• Bahar (1951)
• Biraj Bahu (1954)
• Azaad (1955)
• Kundan (1955)
• Munimji (1955)
• Chori Chori (1955)
• Halaku (1956)
• دیوداس (1955ء فلم) (1956)
• Tumsa Nahin Dekha (1957)
• Madhumati (1958)

1960s

• Chhalia (1960)
• Jis Desh Men Ganga Behti Hai (1960)
• Jab Pyar Kisi Se Hota Hai (1961)
• Dil Tera Diwana (1962)
• Half Ticket (1962)
• Phir Wohi Dil Laya Hoon (1963)
• Mere Mehboob (1963)
• Kashmir Ki Kali (1964)
• Rajkumar (1964)
• Mere Sanam (1965)
• Shaheed (1965)
• Gumnaam (1965)
• Do Badan (1966)
• Dil Diya Dard Liya (1966)
• Love in Tokyo (1966)
• An Evening in Paris (1967)
• Patthar Ke Sanam (1967)
• Ram Aur Shyam (1967)
• Milan (1967)
• Upkar (1967)
• Safar (1968)
• Brahmchari (1968)
• Anjaana (1969)
• Tum Se Achcha Kaun Hai (1969)
• Pyar Hi Pyar (1969)

1970s

• Ganwaar (1970)
• Tum Haseen Main Jawaan (1970)
• Gopi (1970)
• Heer Raanjha (1970)
• Humjoli (1970)
• Johny Mera Naam (1970)
• Purab Aur Paschim (1970)
• Guddi (1971)
• Naya Zamana (1971)
• Ek Bechara (1972)
• Parichay (1972)
• Victoria No. 203 (1972)
• Jangal Mein Mangal (1972)
• Zanjeer (1973)
• Bobby (1973)
• Jugnu (1973)
• غدر (نکسل قائد) (1973)
• Jheel Ke Us Paar (1973)
• Majboor (1974)
• Zehreela Insaan (1974)
• Sanyasi (1975)
• Dus Numbri (1976)
• Dharam Veer (1977)
• Amar Akbar Anthony (1977)
• Don (1978)
• Des Pardes (1978)
• Chor Ho To Aisa (1978)
• Ganga Ki Saugandh (1978)
• Vishwanath (1978)

1980s

• Aap Ke Deewane (1980)
• Dostana (1980)
• Karz (1980)
• Kaalia (1981)
• Naseeb (1981)
• Nastik (1983)
• Andha Kanoon (1983)
• Naukar Biwi Ka (1983)
• Souten (1983)
• سوہنی ماہیوال (1984)
• Insaaf Kaun Karega (1984)
• Raaj Tilak (1984)
• Sharaabi (1984)
• Bewafai (1985)
• Dosti Dushmani (1986)
• Paap Ki Duniya (1988)
• Shukriyaa (1988)
• Shahenshah (1988)
• Toofan (1989)

1990s

• Sanam Bewafa (1990)
• Isi Ka Naam Zindagi (1992)
• 1942: A Love Story (1994)
• Tere Mere Sapne (1996)
• Mrityudata (1997)

باہرلے جوڑ

• پران – ہندی سنیما دے لیجنڈ– سرکاری ویب سائٹ
• سانچہ:آئی ایم ڈی بی ناں
• پران دے نال انٹرویو وچ Rediff.com
• پران دے بارے وچ 92 حقائق آپ کومعلوم نئيں سی