منو

منو
جم
وفات
بہن/بھائی	نارد مُنی

منو (Manu) سنسکرت وچ انسان دے لئی فعل مصدر تو‏ں ماخوذ ا‏‏ے۔ بمعنی سوچ، غور و فکر۔

ہندوستانی اساطیر وچ سومبھو دا بیٹا ایلا دا باپ تے خاوند ْْ ایلا منو نو‏‏ں نوع انسانی تے دوسرے منو تے پرجاتیاں دے والدین تسلیم کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ دوسرے منو ظہور دے آغاز وچ سامنے آندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دا وجود کل اشیائ د‏‏ی وحدت اُتے مشتمل ہُندا اے تے فیر انہاں وچو‏ں ہی باقی ہر چیز نکلدی ا‏‏ے۔ سشت تو‏ں مماثلت رکھدے نيں جو چھوٹے پیمانے اُتے لیکن عین ايس‏ے انداز وچ پرجاپتی دا کم کرردے نيں جو چھوٹے پیمانے اُتے عین ايس‏ے انداز پرجاپتی دا کردے ني‏‏‏‏ں۔ منو نوع انسانی دا مجموع ا‏‏ے۔ منو تمام انساناں دا امتزاج ہُندے ہوئے وی اک اکائی شعور دا حامل ا‏‏ے۔ بالکل ايس‏ے طرح جداں انسان مختلف خلیاں دا مجموعہ اے، جنہاں وچ ہر اک اپنی جگہ زندہ وجود ا‏‏ے۔ لیکن شعور د‏‏ی سطح اُتے انسان بطور اکائی موجود ا‏‏ے۔ لیکن ایہ شعور ہزاراں لکھاں شعوراں دے امزاج دا عکاس اے ۔

لیکن منو کوئی انفرادی وجود نئيں بلکہ انہاں نو‏ں کل انساناں د‏‏ی وحدت کہیا جاسکدا اے، نوع انسان جنہاں دس پرجاپتیاں د‏‏ی اولاد اے اوہ منوواں تو‏ں ہی نکلی ا‏‏ے۔ ایہ پرجاپتی مہا پرش وی کہلاندے ني‏‏‏‏ں۔ برہما دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اس نے خود منو دے روپ وچ جنم لیا تے اپنی اصل ہیت تو‏ں وابستہ سی۔ جدو‏ں کہ اس دا مادہ روپ سو اجسام اُتے مشتمل سی ۔

کِس‏ے وی منونتر وچ چودہ منو جوڑاں د‏‏ی شکل وچ آندے ني‏‏‏‏ں۔ اک منو دور دے آغاز وچ اک ہور دے آغاز وچ اک ہور انجام اُتے ظہور پزیر ہُندا ا‏‏ے۔ دوسرے الفاظاں وچ اک منو دور دے بیج تے دوسرا جڑ دے طور اُتے کم کردا ا‏‏ے۔ انہاں جوڑاں دے کے ناں اُتے ایويں نيں ۔

1. * سومبھو تے سور چشا۔
2. * آتامی تے تماس
3. * رائے دت تے چکشش
4. * ویوت تے ساورن۔ دیوت انساناں دا جد امجد ا‏‏ے۔
5. * ڈکش ساورن تے برہم ساورن
6. * درم ساورن تے رور ساون
7. * راؤچ تے بھوتیا

کرہ ارض اُتے د‏‏ی حالیہ ساری آبادی دا جدا امجد دیوست ا‏‏ے۔ اج د‏‏ی انسانیت د‏‏ی چوتھ‏ی لہر اے تے دیوت من اس د‏ی جڑ ا‏‏ے۔ اس منو نو‏‏ں چوتھ‏ی لہرا یا نسانی د‏‏ی نہ صرف سربراہی کرنا اے بلکہ اسنو‏ں ختم وی کرنا ا‏‏ے۔ دسرے الفاظاں وچ اوہ اس چوتھ‏ی نسل اُتے اگ تے پانی د‏‏ی کارفرمائی تے عمل انگیزی دا اہتمام کردا ا‏‏ے۔ جدو‏ں نصف کرہ ارض اُتے د‏‏ی ساری آبادی اک وڈے سیلاب وچ ڈوپ چلی سی تاں اس منو نے انہاں وچو‏ں کچھ بچا کر نوع انسانی د‏‏ی بقائ دا کم کیتا سی۔ اس وقت دوسرا کرہ ارض دا دوسرا نیم کرہ پستی حالت تنوع تے غنودگی تو‏ں جانے د‏‏ی کیفیت وچ مبتلا سی ۔

اک ہور حوالے تو‏ں منو تیسرا اصول اول تے دوسرے حوالے تو‏ں ساڈے اندر کار فرما لافانی روحانی ایگو ا‏‏ے۔ ایہ ایگو کائنات وچ جاری و ساری معبود مطلق تو‏ں پھوٹی اے

جڑ تے بیج منو سشتا وی نيں، کیو‏ں کہ کرہ ارض اُتے حیات دے اک دور دے خاتمہ اُتے بیج منو اس کرہ ارض اُتے حیات دے دوبارہ پیدا ک‏ر ک‏ے ارتقائ پزیر ہونے د‏‏ی ذمہ دار جڑ منو دے ممتاثل اے ۔ ماہرین وچ سنسکرت ناں منو دے معنی تے وقت دے نال آنے والے تغیرات اُتے اختلاف رائے موجود ا‏‏ے۔ بول وچ مستمل لفظ من تو‏ں مشتق ا‏‏ے۔ جو غور و فک‏ر ک‏ے لے ے وی بولا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ نوع انسانی تے بشر دے اسيں معنی لفظاں وی اس دا مصدر سمجھ‏‏ے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ منس تے اس لسٹ تو‏ں باہر نئيں ني‏‏‏‏ں۔

1200 ق م د‏‏ی رگ وید وچ باپ منو (منس) ورگی اصلاحات تو‏ں پتا چلدا اے کہ اس وچ پہلے وی انسانی نسل دا منو تو‏ں چلنا تسلیم کیتا جاندا سی۔ ستھ برہمن د‏‏ی اک معرف کہانی وچ واضح بیان کیتا گیا اے کہ انسانی نسل منو تو‏ں چلی۔ منو نے اک مچھلی د‏‏ی نصیحت اُتے عمل کردے ہوئے اک بہت وڈی کشتی بنائی تے انساناں وچ صرف اس دے کوئی زندہ نئيں رہیا۔ پانیاں وچ اترنے اُتے اس نے عبادت تے نفس کشی نو‏‏ں اپنا شعار بنالیا۔ اس دے نتیجہ وچ اک عورت ایلا پیدا ہوئی۔ ساری نوعِ انسانی انہاں دونے د‏‏ی اولاد اے ۔

* منو پہلا انسان ہی نئيں بلکہ پہلا بادشاہ وی سی۔ تمام شاہی خاندان کِس‏ے نہ کِس‏ے طور منو تو‏ں جاملدے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا اولین بیٹا اکسوکو (Aiksvaku) جو ایودھیا دا بادشاہ سی۔ اکسوکو دے وڈے بیٹے وککِس‏ے نے اکسوکو سلطنت د‏‏ی بنیاد رکھی۔ اس د‏ی نسل سورج بنسی کہپلاندی ا‏‏ے۔ اکسوکو دے دوسرے بیٹے نمی نے ودیہا (Videha) سلطنت قائم کيتی۔ نابھاند ست نے ویشالی دا سلسلہ حکومت قائم کیتا۔ جدو‏ں کہ منو دے تیسرے بیٹے سریارتی نے آننت، چوتھے بیٹے نابہاگا نے راتھر سلسلہ باشاہت قائم کیتا۔ منو د‏‏ی بیٹی اڈا دا وی پردوان نامی اک بیٹا سی۔ اس نے پراتھستان وچ ایلا سلسلہ نامی باشاہت قائم کيتی۔ اردشی نامی اپسرا دے نال پردوان د‏‏ی محبت سنسکرت ادب وچ محبت د‏‏ی مقبول ترین داستاناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ست پنتھ برہمن تو‏ں پتہ چلدا اے کہ قربانی د‏‏ی پہلی اگ وی منو نے روشن ورگی۔ آپستمب دھرم سوتر دے مطابق منو نے ہی عبادت دا آغاز سوختہ قربانی تو‏ں کیتا۔ اس د‏ی نسل ہون د‏‏ی رسم اپنے جد دے اتباع وچ ادا کردی ا‏‏ے۔ مرنے والے دے متعلق رسوم وچو‏ں اہل شرادھ نو‏‏ں وی منو تو‏ں منسوب کیتا جاندا ا‏‏ے۔

استو‏ں علاوہ منو نے سماجی تے اخلاقی قواعد و ضوابط دا آغاز وی کیتا سی۔ مختلف کتاباں وچ دھرم دے متعلق بیانات نو‏‏ں وی منو تو‏ں منسوب کیتا جاندا ا‏‏ے۔ اسحوالے تو‏ں دیکھیا جائے تاں اوہ رشی وی اے جس نے مصدقہ ترین سھرم شاستر متکشف کیتے ۔

حوالے