James Dean
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
James Byron Dean (Marion, 8 fërvé 1931 - Cholame, 30 stèmber 1955) a l'é stàit n'ator american. Sò nòm a l'é famos dzortut mersì a tre film dont a l'é stàit protagonista ma a l'é stàit dzortut con Rebel Without a Cause che a l'é trasformasse ant na legenda. A l'ha arseivù ël Golden Globe n'ann dòp soa mòrt (1956). Vita[modìfica | modifiché la sorgiss]Nàit a Marion ant lë stat american ëd l'Indian-a da sò pare Winton e soa mare Mildred e a l'é peui mudasse a Santa Monica an Califòrnia për argionze 'l pare che a l'era andàit bele-là për travajé coma odontojatra. Dean a l'ha studià a la scòla Brentwood fin-a a la mòrt ëd la mare dël 1940 quand che 'l pare a l'ha mandalo a studié a Fairmount, ant l'Indian-a, da na famija 'd parent. Bele-lì a l'ha pijà 'l diplòma dël 1949, a l'é torna mudasse an Califòrnia për vive con sò pare e soa marastra. Anscrivusse a l'Università ëd Santa Monica ant un prim moment a vorìa studié për dventé avocat ma peui a l'ha preferì studié teatro a l'Università dla Califòrnia 'd Los Angeles. A l'ha ancaminà soa cariera con na reclam ëd la Pepsi Cola për la television e a l'ha peui partessipà coma stunt tester ant ël gieugh televisiv "Beat the Clock". Bandonà l'università a l'ha travajà coma consergi d'un postegg. An scotand ij consèj ëd vàire amis, Dean a l'é mudasse a New York për travajé coma ator ëd teatro e an costa sità a l'ha tacà a studié con Lee Strasberg ant l'academìa Actors Studio. Soa cariera a l'ha fàit n'arsàut mersì a vàire partessipassion a 'd programa coma Kraft Television Theater, Studio One, Lux Video Theater, Robert Montgomery Presents, Danger e General Electric Theater ant j'achit ëd j'ani '50.
Cinema[modìfica | modifiché la sorgiss]Con sò prim ròl da protagonista dël 1955, East of Eden, a l'ha arseivù soa prima nominassion për l'Oscar coma mèj ator protagonista. Dòp a l'ha avù d'àutri doi film da protagonista: Rebel without a cause (1955) e Giant (1956) film che a l'ha fajé avèj n'àutra nominassion për l'Oscar. Soa vita a l'é furnìa dël 1956 davzin a Cholame për n'assident che a l'ha patì mentre che a guidava soa Porsche 550 Spyder. A l'é sotrà al Park Cementery 'd Fairmount, an Indian-a. Soe interpretassion a l'han trasformalo ant un sìmbol ëd l'arvira dij giovo e ant j'ani dòp soa mòrt vàire generassion a son anspirasse a chiel e a soa blëssa sensa temp. Filmografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
