Łódź – jest czwartym co do wielkości miastem w Polsce i stolicą województwa łódzkiego, położonym na Wysoczyźnie Łódzkiej. Jest jednym z największych miast w kraju zarówno pod względem liczby ludności, jak i zajmowanej powierzchni. Niegdyś kojarzona wyłącznie z fabrykami, dziś należy do większych ośrodków akademickich oraz kulturalnych. Ma 670 642 ludności
Na turystów czeka wiele ciekawych atrakcji. Jednym z charakterystycznych miejsc Łodzi jest ulica Piotrkowska – to najdłuższa ulica handlowa w Polsce, przy której umiejscowionych jest ponad 100 restauracji, pubów, klubów oraz dyskotek. Są przy niej także odnowione kamienice, w których swoje siedziby mają banki, sklepy, galerie sztuki i kino („Charlie”).
Miejscowość ma metrykę średniowieczną. Łódź początkowo była małą wsią leżącą w granicach historycznej ziemi łęczyckiej władanej przez książąt łęczyckich. Pierwsza wzmianka znajduje się w dokumencie sygnowanym przez księcia ziemi łęczyckiej i dobrzyńskiej Władysława Garbatego z 1332 r., który związany był z nadaniem kilku wsi, w tym również wsi o nazwie Lodza („Łodzia”), w wieczyste posiadanie biskupom kujawskim. Prawa miejskie nadane zostały miejscowości w Przedborzu nad Pilicą 29 lipca 1423 r., a wraz z nimi pozwolenie na organizowanie targów.
Do końca XVII w. Łódź rozwijała się jako małe miasteczko rolnicze, będące własnością biskupstwa włocławskiego (Łódź była prywatnym miastem duchownym (vel kościelnym) – jako Łodzia jest wymieniana wśród miast biskupstwa włocławskiego w powiecie brzezińskim województwa łęczyckiego w końcu XVI wieku). Stała się ona wtedy lokalnym ośrodkiem handlowym oraz rzemieślniczym. Mieściło się tu osiem młynów oraz warsztaty kołodziejów, bednarzy, szewców, cieśli i rzeźników. W 1424 r. biskup włocławski Jan Pella określił obowiązki i przywileje mieszkańców Łodzi, a od 1471 r. rozpoczęto prowadzenie ksiąg miejskich. W 1496 r. król Jan I Olbracht potwierdził przywileje królewskie na odbywanie dwóch jarmarków rocznie i cotygodniowego targu w mieście Lodzya. W szczytowym okresie rozwoju „Łodzi rolniczej”, na początku XVI wieku, miasto liczyło 70 rodzin mieszczańskich i około 30 domostw (1534 r. – pierwszy spis ludności).
Okres najazdów szwedzkich w połowie XVII w. doprowadził do upadku i częściowego wyludnienia. W 1739 r. w Łodzi mieszkało 97 rodzin. W 1777 r. Łódź liczyła 265 mieszkańców, a w mieście stało 66 domów. Do II rozbioru Polski Łódź znajdowała się w województwie łęczyckim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Łódź trafia do zaboru pruskiego. W tym czasie liczyła jedynie 250 mieszkańców, a obszar zabudowany obejmował obecne Stare Miasto. Ze względu na niewielkie rozmiary pruskie władze w 1794 roku rozważały odebranie miejscowości praw miejskich i przekształcenie jej ponownie w wieś. W 1798 roku, wskutek sekularyzacji dóbr kościelnych, stała się miastem rządowym. Od 1807 roku należała do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 roku do Królestwa Polskiego.
W 1820 na podstawie dokumentu z dnia 18 września, sygnowanego przez księcia namiestnika Józefa Zajączka, rząd Królestwa Polskiego włączył Łódź do grona osad przemysłowych w kalisko-mazowieckim okręgu przemysłowym i przeznaczył jej rolę ośrodka tkackiego i sukienniczego. Stało się to na wniosek ówczesnego prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego – Rajmunda Rembielińskiego. Za powstaniem osady fabrycznej przemawiały warunki naturalne i prawne:
państwowa własność ziemi – możliwość wydzielania działek osadnikom,
duże zalesienie – drewno jako materiał budowlany i opałowy,
liczne drobne rzeczki o dużym spadku (m.in. Ostroga/Łódka, Jasień, Olechówka) – energia do napędu maszyn.
Miasto liczyło wówczas ok. 800 mieszkańców, a decyzja ta była początkiem okresu rozwoju „Łodzi przemysłowej”. Do Łodzi przybywali głównie niemieckojęzyczni tkacze z Wielkopolski, Śląska, Saksonii, Czech, Brandenburgii i Moraw. Rejony te posiadały długą tradycję rzemiosła tkackiego, która jednak powoli chyliła się ku upadkowi wskutek procesów industrializacji, jak i utraty rynków zbytu związanej z nowym podziałem politycznym Europy po 1815.
Aby sprostać potrzebom osadników, władze miejskie – w latach 1821–1823 – rozplanowały i wytyczyły osadę sukienniczą „Nowe Miasto”. Ulokowano ją na południe od istniejącego „Starego Miasta”, a najważniejszym jej elementem był centralnie położony, ośmioboczny rynek, z czterema wylotowymi ulicami na jego osiach (Nowy Rynek – dzisiejszy plac Wolności). Po regulacji fabryczna Łódź składała się z sześciu części rozlokowanych na pięciowiorstowej długości. W jej skład wchodziły: Stare Miasto, osada sukiennicza zwana „Nowym Miastem”, osada tkacka, osada prządnicza, Osada Szlązaki oraz Nowa Dzielnica. W latach 1824–1827 wytyczono osadę „Łódka”, położoną na południe od „Nowego Miasta”, wzdłuż osi, którą stanowiła ulica Piotrkowska.
Tabella Miast, Wsi, Osad, Królestwa Polskiego wydana w 1827 informuje o 97 domach w Łodzi i 939 mieszkańcach miasta. Gwałtowny rozwój Łodzi przeobraził ją w ciągu kilkudziesięciu lat z małej mieściny (liczącej w 1830 r. 4 tys., a w 1865 r. 40 tys. ludności) w przemysłową metropolię z 300 tys. mieszkańców w 1900 r. i 500 tys. w 1914 r.
Początki Łodzi wielkoprzemysłowej związane są z powstaniem kalisko-mazowieckiego okręgu przemysłowego, kiedy w mieście powstały wielkie manufaktury, m.in. kompleks fabryczny Ludwika Geyera, rozwijający się od 1828 r. – z pierwszą na terenach Królestwa Polskiego maszyną parową (1839 r. – znany dziś jako „Biała Fabryka”). W latach 30. XIX w. było to największe przedsiębiorstwo przemysłowe w Królestwie Polskim. Łódź eksportowała swoje wyroby głównie do Rosji i Chin.
Okres po upadku powstania listopadowego (1831 r.) przyniósł bariery celne i pewną stagnację. W 1850 miasto było już dość znaczne i funkcjonowali w nim liczni rzemieślnicy: „13 bednarzy, 2 brukarzy, 4 blacharzy, 7 felczerów, 6 cieśli, 6 czapników, 4 dekarzy, 1 folusznik, 3 garbarzy, 5 gwoździarzy, 2 introligatorów, 1 kominiarz, 1 konował, 1 kotlarz, 10 kowali, 48 krawców, 8 kołodziejów, 2 koszykarzy, 2 kapeluszników, 2 mechaników, 21 muzykantów, 4 modniarki, 22 młynarzy, 2 mosiężników, 4 mydlarzy, 9 murarzy, 32 piekarzy, 3 piernikarzy, 2 piwowarów, 10 powroźników, 4 praczki, 2 postrzygaczy, 2 pompiarzy, 8 rymarzy, 33 rzeźników, 1 rękawicznik, 10 ślusarzy, 5 szklarzy, 5 szwaczek, 39 szewców, 31 stolarzy, 7 sztycharzy, 3 szmuklerzy, szczotkarz, 10 tokarzy, 2 waciarzy, 3 zegarmistrzów, złotnik, 15 zdunów”. W sumie w mieście miało swoją siedzibę 18 cechów rzemieślniczych, a także dwie apteki, cukiernia, kawiarnia, trzech lekarzy oraz siedem ówczesnych hoteli – tzw. domów zajezdnych. Kolejny okres koniunktury napędził w drugiej połowie XIX w. rozwój rynku wewnętrznego, otwarcie w 1865 r. linii kolejowej Fabryczno-Łódzkiej do Koluszek na trasie kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, napływ taniej siły roboczej (po uwłaszczeniu chłopstwa) i ponowne otwarcie eksportu po zniesieniu przez Rosję granicy celnej w 1851 r., oraz wprowadzenie w 1877 r. tzw. złotych ceł na granicy Cesarstwa Rosyjskiego.
W tym czasie rosły fortuny przemysłowe Scheiblerów, Grohmanów, Poznańskich. Powstały pierwsze miejscowe banki (w 1872 r. z inicjatywy Karola Scheiblera – Bank Handlowy w Łodzi oraz Towarzystwo Kredytowe Miejskie w Łodzi), udzielające głównie kredytów handlowych. Rósł też udział lokalnego kapitału w bankach warszawskich. Łódź stała się miejscem wielkich szans, głównie dla Żydów, Niemców, Polaków i Rosjan – przysłowiową Ziemią Obiecaną (jest to publicystyczne określenie Łodzi, będące tytułem powieści W. Reymonta). Ich ślady są ciągle czytelne w dzisiejszym mieście w postaci zespołów pofabrycznych, zabytków architektonicznych, świątyń czy cmentarzy. W roku 1902 uruchomiono prywatną Kolej Warszawsko-Kaliską, łączącą Łódź z Warszawą przez Łowicz na wschodzie oraz przez Sieradz z Kaliszem na zachodzie. Przedłużenie w 1906 linii z Kalisza do Ostrowa Wielkopolskiego dało Łodzi bezpośrednie połączenie z niemiecką siecią kolejową.
Mimo swoich rozmiarów i pojedynczych inwestycji Łódź pozostawała w ogromnej mierze ignorowana przez centralne władze rosyjskie i rażąco niedoinwestowana pod względem infrastruktury transportowej, technicznej i społecznej. Kilkusettysięczne miasto posiadało jedynie godność siedziby powiatu, podlegając gubernatorowi rezydującemu w kilkunastokrotnie mniejszym Piotrkowie. Nie istniały połączenia kolejowe w kierunku północno-zachodnim (Konin, Poznań), północnym (Kutno, Toruń) oraz południowym (Piotrków, Częstochowa, Zagłębie Dąbrowskie). Brak było sieci kanalizacyjnej i wodociągowej, szkolnictwo stało na niskim poziomie. W 1845 otwarto natomiast szpital, sfinansowany przez miasto Łódź, rząd, darczyńców prywatnych oraz z tzw. ceduł muzycznych („podatek od zabaw”) opłaconych w Łodzi, Zgierzu, Konstantynowie i Aleksandrowie (placówka w założeniu miała służyć mieszkańcom tych właśnie miast, którzy mieli też swoich przedstawicieli w radzie nadzorczej).
5 grudnia 1914, po klęsce poniesionej przez wojska rosyjskie w bitwie pod Łodzią, administracja rosyjska rozpoczęła ewakuację z miasta. 6 grudnia do Łodzi wkroczyły wojska niemieckie, rozpoczynając niespełna czteroletni okres okupacji miasta.
W dniu 15 lutego 1916 wizytował Łódź król saski Fryderyk August. Spotkał się tu z generałem gubernatorem Felixem von Barthem. Po dłuższej rozmowie z nim przespacerował się po tworzonym parku im. księcia J. Poniatowskiego, a następnie spotkał się na kolacji z przedstawicielami łódzkiego establishmentu w hotelu „Grand”.
W wyniku grabieżczej polityki okupanta niemieckiego (m.in. rekwizycje metali kolorowych) doszło do ogromnej dewastacji łódzkich fabryk. W połączeniu z utratą wschodnich rynków zbytu przyczyniło się to do znaczącego upadku przemysłu włókienniczego; zaczął się on podnosić z tych zniszczeń dopiero około połowy lat 30.
W listopadzie 1918 r. Łódź weszła w skład tworzącego się państwa polskiego. Stanowiąc drugi co do wielkości ośrodek miejski w Polsce, Łódź po raz pierwszy w historii uzyskała rangę ośrodka administracji regionalnej, stając się siedzibą władz wojewódzkich. W 1924 r. wybudowano brakujące połączenie kolejowe w kierunku północnym, łącząc Łódź z Toruniem i Gdańskiem przez Zgierz, Łęczycę i Kutno.
Ze względu na silną pozycję mniejszości narodowych w mieście (w 1931 r. wśród 357 tys. mieszkańców Łodzi było 59% Polaków, 31,7% Żydów oraz 8,9% Niemców) i jego przemysłowy charakter Łódź pozbawiona była poważniejszego wsparcia inwestycyjnego ze strony państwa polskiego, co zrzuciło cały ciężar rozwoju infrastruktury na barki lokalnego samorządu. Magistrat jako pierwszy wprowadził w 1919 r. powszechny obowiązek szkolny, sfinansował budowę sieci szpitali i nowoczesnych szkół podstawowych, a w r. 1930 wydatnie wsparł utworzenie w Łodzi jednego z pierwszych w Europie muzeów sztuki współczesnej. Do 1939 r. nie ulokowano jednak w Łodzi uniwersytetu ani żadnej innej państwowej instytucji kulturalnej o większym znaczeniu. Jedną z głównych inwestycji transportowych kraju – magistralę węglową – wytyczono w latach 1928–1933 35 km na zachód od Łodzi, zaprzepaszczając szanse na dogodne połączenie miasta z południem kraju.
W okresie międzywojennym Łódź była jednym z miast, w których duże wpływy mieli komuniści. W 1934 roku na unieważnioną listę komunistyczną w wyborach do Rady Miejskiej oddanych zostało ok. 40 tys. głosów. Od początku 1936 roku dość dobrze układała się współpraca łódzkich organizacji PPS oraz nielegalnej KPP. W kolejnych wyborach do Rady Miejskiej we wrześniu 1936 roku na wspólną listę socjalistyczno-komunistyczną padło prawie 95 tys. głosów co dało 34 mandaty w 72 osobowej Radzie.
W pierwszej połowie 1936 roku w mieście doszło do ekscesów o podłożu antysemickim. Łódź została zajęta przez wojska niemieckie 8 września 1939 r.
Dekret kanclerza Rzeszy Adolfa Hitlera – z 8 października 1939 r. – o nowym podziale i administracji ziem zagarniętych Rzeczypospolitej Polskiej nie rozstrzygał losów Łodzi. Początkowo planowano stworzyć w Łodzi stolicę Generalnego Gubernatorstwa, lecz determinacja miejscowych Niemców, wsparta działaniami miejscowych niemieckich czynników partyjnych i gospodarczych, legła u podstaw decyzji Hitlera o wcieleniu miasta do Rzeszy. Uroczyste ogłoszenie tego aktu nastąpiło 9 listopada 1939 roku. Początkowo Łódź znalazła się w rejencji kaliskiej, ale już z początkiem 1940 r. otrzymała niemieckie prawa miejskiego samorządu oraz uprawnienia miasta wydzielonego. Również z Kalisza do Łodzi przeniesiono siedzibę rejencji, tworząc rejencję łódzką.
Z dniem 11 kwietnia 1940 r. zmieniona została nazwa miasta na Litzmannstadt, na cześć niemieckiego generała Carla von Litzmanna, dzięki którego manewrowi w listopadzie 1914 r. wojska niemieckie odniosły zwycięstwo nad wojskami rosyjskimi w bitwie pod Łodzią; była to jedna z trzech największych bitew I wojny światowej na froncie wschodnim (dwie pozostałe: pod Tannenbergiem (Grunwaldem) oraz pod Gorlicami).
Po włączeniu Łodzi do Rzeszy (9 listopada 1939) ulice miasta otrzymały nowe, niemieckie nazewnictwo (korygowane później trzykrotnie: w 1940, 1941 i 1942). Między innymi po ucieczce Rudolfa Hessa do Anglii jego ulicę (ob. al. marsz. J. Piłsudskiego) zmieniono na Ostland Strasse.
W dniach 9 i 10 listopada 1939 r. okupanci przeprowadzili tzw. Intelligenzaktion Litzmannstadt będącą regionalną częścią akcji przeprowadzonej przez Niemców w całej okupowanej Polsce w ramach tzw. Intelligenzaktion – „Akcji Inteligencja”. Była ona wymierzona w polską elitę intelektualną mieszkającą w regionie łódzkim. W dniach 9 i 10 listopada 1939 r. w lasach lućmierskich rozstrzelano ok. 500 osób, a do grudnia w sumie wymordowano w nich około 1500 intelektualistów, urzędników oraz duchownych. W sumie podczas okupacji, w lesie koło Lućmierza, Niemcy zamordowali ok. 30 tys. osób. Byli to głównie więźniowie narodowości polskiej i żydowskiej z Radogoszcza i getta łódzkiego.
Nazistowska administracja odizolowała całą żydowską ludność miasta (ok. 160 tys. osób) w getcie utworzonym formalnie w lutym 1940 r. (ostatecznie zamkniętym 30 kwietnia) na Bałutach w północnej, najbardziej zaniedbanej dzielnicy. W 1941 wysiedlono do niego Żydów z okolicznych wsi i miasteczek, z gett tam likwidowanych oraz 20 000 Żydów z Europy zachodniej. Dodatkowo krótko umieszczono tu ok. 5000 Cyganów, którzy niedługo potem zostali wywiezieni i zgładzeni w Chełmnie n. Nerem. W sumie przez łódzkie getto przeszło około 200 000 ludzi. W niezwykle trudnych warunkach bytowych, dziesiątkowani przez choroby i głód, zostali w dwóch etapach, w 1942 i w sierpniu 1944 niemal w całości wymordowani. Najpierw w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem (1942), a podczas likwidacji getta w sierpniu 1944 zgładzeni w komorach gazowych Auschwitz-Birkenau. Getto łódzkie było pierwszym w pełni odizolowanym od świata zewnętrznego gettem na terenie Polski (pierwsze w Piotrkowie Tryb; X 1939), największym po warszawskim (ok. 200 tys. – ok. 400 tys.) i ostatnim zlikwidowanym przez nazistów na ziemiach polskich (VIII 1944). Końca okupacji hitlerowskiej w Łodzi doczekało 877 osób, ale w innych miejscach około 10 000 i jest to największa liczba Żydów ocalałych z holocaustu.
Deportacje przesiedleńcze, wywózki na roboty przymusowe i prześladowania spotkały także ludność polską. W wyniku okupacji niemieckiej liczba ludności miasta zmniejszyła się do 488 284 (styczeń 1945), wobec 680 000 (według stanu na 1 września 1939). Pierwsze wysiedlenia z Łodzi miały miejsce już w październiku 1939 roku. Lokowano ich m.in. w obozie przesiedleńczym na Radogoszczu. W końcu grudnia okupant m.in. wysiedlił z osiedla im. „Montwiłła” Mireckiego część jego mieszkańców. Akcję powtórzono na przełomie 14–15 stycznia 1940 roku, kiedy to hitlerowcy wysiedlili ok. 5 tysięcy pozostałych mieszkańców osiedla. W miejsca po wysiedlonych Polakach naziści prowadzili zasiedlanie w ramach akcji zwanej „Heim ins Reich” Niemcami przywiezionymi z ZSRR, Rumunii, Litwy, Łotwy i Estonii.
W okresie okupacyjnym w mieście znajdowały się: system niemieckich obozów przesiedleńczych, getto dla Żydów, kilka więzień, w tym więzienie na Radogoszczu, obóz dla dzieci i młodzieży polskiej (tzw. obóz przy ul. Przemysłowej). Miejsca zbrodni nazistowskich dokonanych na Żydach i Polakach upamiętnia w regionie łódzkim Szlak pamięci ofiar hitlerowskiego ludobójstwa.
Zdobycie Łodzi przez wojska Armii Czerwonej nastąpiło 19 stycznia 1945 roku w ramach operacji wiślańsko-odrzańskiej. Miasto zostaje zajęte przez oddziały 8 Gwardyjskiej Armii wchodzącej w skład I Frontu Białoruskiego (dla ich uczczenia na cmentarzu żołnierzy radzieckich w parku im. Poniatowskiego przy ul. Żeromskiego wzniesiono Pomnik Wdzięczności). Z uwagi na mniejsze zniszczenia oraz centralne położenie miasta, w nowych granicach Polski, Łódź pełniła tymczasową funkcję stolicy, co było spowodowane całkowitym zniszczeniem Warszawy.
W czasie II wojny światowej ludność Łodzi zmniejszyła się z 670 do 300 tys. mieszkańców, co było spowodowane wymordowaniem przez hitlerowców ludności żydowskiej i wysiedleniem dużej części Polaków oraz powojennymi wyjazdami Niemców.
Znacznym zniszczeniom uległ przemysł, zniszczonych było wiele budynków, a maszyny zniszczone lub rozkradzione. Mimo trudności reaktywowano produkcję w łódzkich zakładach w szybkim tempie. Miasto ponownie stało się siedzibą władz województwa.
W 1945 poszerzono granice miasta; do Łodzi włączone zostały m.in. Brus, Charzew, Chocianowice, Chojny, Cyganka, Grabieniec, Lublinek, Łagiewniki, Łodzianka, Mikołajew, Modrzew, Moskule, Odzierady, Olechów, Radogoszcz, Retkinia, Rokicie, Ruda Pabianicka, Sikawa, Smulsko, Stoki, Wiskitno, Złotno.
Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obozy pracy nr 135, 163 i 168 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Łodzi.
Dopiero w okresie powojennym w Łodzi utworzono pierwsze uczelnie akademickie. Dekretami władz państwowych z dnia 24 maja 1945 roku powołano do życia Uniwersytet Łódzki i Politechnikę Łódzką. W roku 1945 założono także Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Łodzi oraz Państwowe Konserwatorium Muzyczne – od 1946 działające jako Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna, a od 1982 Akademia Muzyczna. W 1949 r. wyłączono z uniwersytetu wydziały stomatologiczny, lekarski i farmaceutyczny, tworząc Akademię Medyczną.
W latach 1958–2002 działała w Łodzi Wojskowa Akademia Medyczna (WAM), kształcąca oficerów służby zdrowia (lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów i psychologów) dla potrzeb wojska. Akademia stała się jedną z największych na świecie tego typu placówek, wyróżniając się spośród innych uczelni medycznych specyficzną atmosferą, łączącą dyscyplinę wojskową z wysokim poziomem nauczania.
W 1958 utworzono Państwową Wyższą Szkołę Teatralną i Filmową im. Leona Schillera. Placówkę uruchomiono w wyniku połączenia dwóch łódzkich uczelni – Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, powstałej w 1948 r. i Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej (powstałej w 1949 r. w miejsce Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi, przemianowanej w 1954 r. na Państwową Wyższą Szkołę Teatralną im. Leona Schillera).
W 1945 powstała Wytwórnia Filmów Fabularnych (WFF), która wkrótce stała się największym ośrodkiem produkcji filmowej w Polsce. W 1967 otwarto Powszechny Dom Towarowy „Uniwersal”, a w 1972 Spółdzielczy Dom Handlowy „Central”.
W latach 1945–1989 (m.in. w ramach „Programu Rozwoju i Modernizacji Łodzi” z 1973 r.) zmodernizowano ponad 140 łódzkich zakładów przemysłowych (m.in. Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. Obrońców Pokoju (Uniontex), im. Juliana Marchlewskiego (Poltex), im. 1 maja i im. Armii Ludowej (ALBA); Zakłady Przemysłu Wełnianego im. 9 maja i im. Gwardii Ludowej). Oddano do użytku 70 dużych inwestycji – to np. zakłady: tekstylne „Vera”, Zakłady Przemysłu Pończoszniczego „Feniks”, Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „Pierwsza”, Kombinat Tekstylno-Odzieżowy „Teofilów”, produkujący dywany „Dywilan”, przemysłu odzieżowego „Próchnik”, „Wólczanka”, włókien sztucznych „Chemitex-Anilana”, aparatury radiowej „Unitra-Fonica”, fabryka zegarków „Poltik”, fabryka osprzętu samochodowego „Polmo”, zakłady farmaceutyczne „Polfa”, zakłady przemysłu gumowego „Stomil”, fabryka transformatorów i aparatury trakcyjnej „Elta”.
W 1960 miasto odznaczono Orderem Budowniczych Polski Ludowej.
W 1988 otwarto Instytut „Centrum Zdrowia Matki Polki”.
W 2015 niektóre obszary miasta zostały uznane za „Pomnik historii” pod wspólną nazwą „Łódź – wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego”.
Łódź starała się o organizację EXPO w 2023, ostatecznie przegrała z Buenos Aires. Miasto zostało gospodarzem „Zielonego Expo” (International Horticultural Exhibition) w 2024.
dużo połączeń, około 120 km od Łodzi, dobre połączenie kolejowe (około 1,5 godziny WarszawaCentralna -> ŁódźFabryczna), samochodem ok. 2 godzin (autostrada A2).
Port Lotniczy Katowice w Pyrzowicach (IATA: KTW), rozkład lotów, telefony, ok. 175 km od Łodzi, ok. 2,5 – 3 h samochodem.
Port Lotniczy Poznań-Ławica (IATA: POZ, ICAO: EPPO), informacja – tel.+48618492343, ok. 210 km od Łodzi, ok. 3 h.
Port Lotniczy Wrocław Copernicus (IATA: WRO), przyloty, ok. 220 km od Łodzi (ok. 3,5 godz. autem).
Port Lotniczy Bydgoszcz im. I. J. Paderewskiego (IATA: BZG, ICAO: EPBY), tel.+4852365-46-50, ok. 230 km od Łodzi, ok. 3,5 godz samochodem.
Dworzec Łódź Fabryczna położony jest w samym centrum miasta. Obsługuje głównie połączenia w kierunku Koluszek i Warszawy oraz północno-wschodniej i wschodniej Polski. Znajduje się na obszarze budowanego obecnie Nowego Centrum Łodzi.
Dworzec został otwarty w 2016 roku po całkowitej przebudowie i sam w sobie jest godnym uwagi obiektem. We wschodniej części budynku dworca, od strony al. Rodziny Scheiblerów, zobaczyć można odrestaurowaną elewację starego budynku dworca sprzed przebudowy. Zarówno hala dworca, jak i znajdujące się pod nią perony zlokalizowane są poniżej poziomu terenu. Na powierzchni, ponad dworcem, powstaną w przyszłości budynki biurowe.
Łódź Fabryczna to dworzec czołowy, dlatego liczba połączeń kolejowych jakie on obsługuje jest ograniczona, jednak w ciągu najbliższych lat budowany będzie tunel średnicowy, dzięki którym stanie się on głównym dworcem miasta. Umożliwi to zatrzymywanie się na nim wszystkich pociągów dalekobieżnych przejeżdżających przez Łódź. Dworzec jest także przygotowany pod przyszłą budowę kolei wysokiej prędkości "Y". Pociągi tej kolei będą się zatrzymywać właśnie na dworcu Łódź Fabryczna.
Częścią dworca jest 24-stanowiskowy przystanek autobusowy, jednak na chwilę obecną (kwiecień 2017) obsługuje on niewielką liczbę połączeń – należy jednak wśród nich wymienić wszystkie przebiegające przez miasto połączenia przewoźnika PolskiBus.com. Więcej informacji niżej, w sekcji poświęconej dojazdowi autobusem.
Dworzec Łódź Kaliska położony jest na zachód od centrum miasta, w rejonie alei Włókniarzy, przy Atlas Arenie i stadionie ŁKS-u. Przed przebudową dworca Łódź Fabryczna był to największy dworzec kolejowy w Łodzi. Obecnie obsługuje przede wszystkim połączenia o charakterze lokalnym i regionalnym.
W sąsiedztwie dworca, od strony alei Włókniarzy, znajduje się dworzec autobusowy.
Od 2015 roku wiele pociągów dalekobieżnych przecinających Łódź omija dworzec Łódź Kaliska, zatrzymując się jedynie na dworcu Łódź Widzew, znajdującym się we wschodniej części miasta oraz na dworcu Łódź Chojny, znajdującym się w południowej części miasta.
Na dworcu Łódź Widzew zatrzymuje się zdecydowana większość przejeżdżających przez Łódź lub docierających do Łodzi pociągów dalekobieżnych. Dworzec ten jest doskonale skomunikowany z położonym w centrum miasta dworcem Łódź Fabryczna za pomocą pociągów regionalnych. Dworzec Łódź Chojny ma znaczenie przede wszystkim dla południowo-wschodniej części miasta.
Do Łodzi nie docierają, niestety, pociągi międzynarodowe. Pod tym względem miasto obsługiwane jest przez stację w oddalonym o około 60 km Kutnie, gdzie zatrzymują się pociągi relacji Warszawa-Berlin. Kutno jest skomunikowane z Łodzią pociągami regionalnymi i dalekobieżnymi, a także połączeniem autobusowym przewoźnika SandBus.
Wielostanowiskowy Przystanek Autobusowy Łódź FabrycznaDworzec autobusowy Łódź Kaliska
Po ponownym otwarciu dworca Łódź Fabryczna, w mieście funkcjonują trzy dworce autobusowe:
Wielostanowiskowy Przystanek Autobusowy Łódź Fabryczna, położony w centrum miasta i tworzący jeden kompleks z dworcem kolejowym – na chwilę obecną (kwiecień 2016) obsługuje niewielką liczbę połączeń o charakterze lokalnym, regionalnym i dalekobieżnym, jednak należą do nich wszystkie połączenia przewoźnika PolskiBus.com (na chwilę obecną brak informacji internetowej i telefonicznej o odjazdach, należy kontaktować się bezpośrednio z przewoźnikami),
dworzec autobusowy Łódź Kaliska, położony w zachodniej części miasta, między dworcem kolejowym Łódź Kaliska a aleją Włókniarzy – obsługuje większość połączeń dalekobieżnych innych przewoźników, w tym wiele połączeń lokalnych i regionalnych, a także połączenia międzynarodowe (rozkład jazdy, informacja telefoniczna: 42 631 97 06),
dworzec autobusowy Północny, położony w północnej części miasta, w rejonie skrzyżowania ulic Źródłowej i Smugowej, w pobliżu ulicy Wojska Polskiego – obsługuje przede wszystkim połączenia lokalne i regionalne oraz niewielką liczbę połączeń dalekobieżnych (rozkład jazdy, informacja telefoniczna: 42 631 97 06).
Część połączeń – nie tylko lokalnych i regionalnych, ale także dalekobieżnych, a nawet międzynarodowych – korzysta z miejskich przystanków autobusowych, nie wjeżdżając na dworce. Jedne z ważniejszych przystanków tego typu to:
plac przed dworcem kolejowym Łódź Kaliska – odjeżdżają stamtąd autobusy dalekobieżne przewoźnika Neobus oraz niektórych przedsiębiorstw PKS, a także wiele autobusów międzynarodowych,
Zachodnia/Lutomierska – autobusy regionalne w kierunku Ozorkowa i Łęczycy,
Lutomierska/Zachodnia – autobusy regionalne w kierunku Poddębic,
Piłsudskiego/Śmigłego-Rydza – autobusy lokalne i regionalne w kierunku wschodnim (gmina Andrespol, Tomaszów Mazowiecki),
Sienkiewicza/Piłsudskiego (część połączeń), Uniwersytecka/Rondo Solidarności oraz Wojska Polskiego/Strykowska – autobusy lokalne i regionalne w kierunku Głowna i Łowicza,
Broniewskiego/Rzgowska – autobusy lokalne w kierunku Tuszyna,
Kościuszki/Radwańska – autobusy lokalne w kierunku Pabianic.
Informację o rozkładach jazdy większości przewoźników autobusowych odjeżdżających z Łodzi można uzyskać na stronie internetowej E-Podróżnik.
Mapa sieci tramwajowej (wersja interaktywna) Legenda: trasy istniejące, trasy zlikwidowaneTramwaj Pesa Swing w Łodzi – najnowszy typ tramwaju kursujący po mieścieAutobus Mercedes Conecto w ŁodziKrańcówka to popularne w Łodzi określenie miejsca, w którym tramwaj lub autobus zawraca na końcu swojej trasyTypowy przystanek autobusowy w Łodzi – krańcówka WyszyńskiegoZabytkowy tramwaj typu 5N+5ND na linii podmiejskiej 43 w miejscowości Lutomiersk
Głównym przewoźnikiem obsługującym miejski transport zbiorowy w Łodzi jest MPK-Łódź. Firma ta obsługuje linie tramwajowe oraz autobusowe. Linia autobusowa 6 oraz (częściowo) linia autobusowa 58 obsługiwane są przez innych przewoźników, jednak także i one stanowią część systemu komunikacji miejskiej. W granicach Łodzi obowiązuje w nich ta sama taryfa biletowa.
Linie tramwajowe oznaczone są liczbami od 1 do 18 (linie miejskie) oraz 41, 43, 45 i 46 (linie podmiejskie). Linie autobusowe noszą numery od 50 do 99, istnieje także linia autobusowa 6. Linie, których trasy posiadają kilka wariantów, posiadają dodatkowe oznaczenia literowe, np. 11B lub 60A. Ogólnodostępne linie służące głównie dowozowi pracowników do zakładów i uczniów do szkół oznaczane są literami lub kombinacjami litery z liczbą, np. W lub G2. Oprócz tego jest 9 linii nocnych: 8 autobusowych oznaczonych od N1 do N8 i jedna tramwajowa: N9. W nocy (na skróconej trasie) kursuje także linia tramwajowa 46.
Częścią systemu komunikacji miejskiej są także pociągi Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej i Przewozów Regionalnych (PolRegio), w których w granicach miasta obowiązuje miejska taryfa biletowa, włączając w to bilety jednorazowe. Do czasu zamontowania w pociągach kasowników, w celu skasowania posiadanego biletu komunikacji miejskiej należy zgłaszać się do konduktora niezwłocznie po wejściu do pociągu.
Łódzka taryfa biletowa oparta jest na biletach czasowych. Powszechnie dostępne są bilety:
20-minutowe,
40-minutowe,
60-minutowe,
jednodniowe (ważne do godziny 23:59 danego dnia)
w wersji normalnej i ulgowej.
Dostępne są także bilety weekendowe i 5-dniowe, a ponadto bilety grupowe: jednodniowe, weekendowe i 5-dniowe, pozwalające na przejazd maksymalnie dwóch osób dorosłych i trojga dzieci, których zakup opłaca się jednak nawet gdy podróżujemy w grupie jedynie dwóch osób dorosłych (nieuprawnionych do ulgi lub jednej uprawnionej i jednej nie) lub trojga dzieci. Dla grup szkolnych i wycieczek przydatny może być bilet jednodniowy pozwalający na przejazd dwojga osób dorosłych i trzydzieściorga dzieci.
Bilety można zakupić w automatach biletowych we wszystkich pojazdach MPK (poza liniami autobusowymi 6 i 58). Wszystkie automaty przyjmują płatności bezstykowymi kartami płatniczymi oraz albo gotówką, albo tradycyjnymi kartami płatniczymi. Bilety są także sprzedawane w licznych kioskach i małych sklepach, zazwyczaj oznaczonych informacją „bilety MPK” lub „bilety Lokalnego Transportu Zbiorowego w Łodzi” oraz w automatach zainstalowanych na niektórych przystankach autobusowych i tramwajowych (przyjmują karty płatnicze bezstykowe i tradycyjne oraz gotówkę). Po wejściu do pojazdu (lub jego zakupie w automacie) bilet należy natychmiast skasować w kasowniku. Brak możliwości zakupu biletu nie zwalnia z obowiązku jego posiadania.
Nominały biletów można łączyć, tak aby uzyskać kwotę większą bądź równą cenie biletu o potrzebnym nam czasie przejazdu. W takiej sytuacji bilety kasujemy w kasowniku kolejno jeden po drugim. W szczególności można skasować dwa bilety ulgowe zamiast biletu normalnego. Ponadto jeśli zdecydujemy się na dłuższy przejazd niż początkowo planowaliśmy (ale nie dłuższy niż 60 minut), do skasowanego już biletu – dopóki pozostaje on ważny – można dokasować brakującą (lub większą) kwotę.
Możliwy jest także zakup biletu okresowego (w Łodzi potocznie nazywanego migawką i zapisywanego na elektronicznej karcie o tej samej nazwie). Dostępne są bilety okresowe:
30-dniowe,
90-dniowe,
12-miesięczne
w wersji normalnej i ulgowej.
Można zakupić bilet na okaziciela – bilet taki jest droższy, ale może na nim podróżować dowolna osoba i wydawany jest on od ręki lub imienny – który jest tańszy, ale korzystać z niego może tylko jedna osoba, ponadto zapisywany jest on elektronicznie na spersonalizowanej karcie „Migawka”, której wydanie trwa kilka dni.
Bilet na okaziciela dostępny jest jedynie w wersji na wszystkie linie, podczas gdy w przypadku biletu imiennego dostępna jest także opcja biletu liniowego, na dwie wybrane linie stykające lub przecinające się w dowolnym punkcie.
Specjalne rodzaje biletów okresowych to Wspólny Bilet Łódzko-Pabianicki i Wspólny Bilet Aglomeracyjny, pozwalające na przejazdy zarówno łódzką komunikacją miejską, jak i autobusami miejskimi w sąsiednich Pabianicach lub koleją (Przewozy Regionalne i Łódzka Kolej Aglomeracyjna) do pobliskich miejscowości.
Bilety okresowe zakupić można w licznych punktach sprzedaży wyszczególnionych na stronie internetowej – jednak odebranie spersonalizowanej karty „Migawka”, niezbędnej do zakupu biletu imiennego, możliwe jest jedynie w kilku wybranych punktach. Jeśli posiadamy już kartę „Migawka”, możliwość zakupu biletu okresowego istnieje także w automatach biletowych oraz przez Internet.
Obszar funkcjonowania łódzkiej komunikacji miejskiej podzielony jest na dwie strefy taryfowe, gdzie strefa 1 obejmuje obszar miasta Łodzi, natomiast strefa 2 obejmuje tereny podmiejskie. Bilety czasowe ważne od 20 do 60 minut ważne są w obu strefach i nie ma potrzeby kasowania nowego biletu na granicy stref. Pozostałe rodzaje biletów występują w trzech wersjach: na strefę 1, na strefę 2 lub na obie strefy.
Istotną kwestią jest to, że miasta Zgierz i Pabianice, do których dociera łódzka komunikacja miejska, posiadają własne systemy komunikacji miejskiej. Do strefy 2 łódzkiej komunikacji miejskiej nie zaliczają się autobusy miejskie na obszarze tych miast – obowiązują w nich własne taryfy Zgierza i Pabianic, oparte w dużej mierze na biletach jednorazowych.
Taryfy tych miast nie obowiązują jednak w autobusie nocnymN4B do Pabianic oraz w tramwajach41, 45 i 46 – w tych środkach transportu kasuje się zawsze bilety łódzkie.
W przypadku linii autobusowych 6 i 61, łączących Łódź ze Zgierzem, w granicach Łodzi obowiązują wyłącznie bilety łódzkie, natomiast w granicach Zgierza obowiązują wyłącznie bilety zgierskie. Oznacza to, że na przystanku granicznym należy skasować bilet miasta, do którego się wjeżdża.
Ulica Piotrkowska od strony północnejPałac Izraela Poznańskiego – Muzeum Miasta ŁodziPałac Alfreda BiedermannaDawna fabryka Izraela Poznańskiego – obecnie centrum handlowo-rozrywkowe ManufakturaKościół Zesłania Ducha Świętego z 1891 roku
Ulica Piotrkowska – najdłuższa ulica handlowa Europy, a wzdłuż niej eklektyczne i secesyjne kamienice z XIX i XX w., m.in.:
Pałac Maksymiliana Goldfedera z 1892 r. przy ul. Piotrkowskiej 77,
eklektyczna kamienica Pod Gutenbergiem Jana Petersilgego z 1896 r. przy ul. Piotrkowskiej 86,
neobarokowy pałac Juliusza Heinzla z 1882 r. przy ul. Piotrkowskiej 104 (obecnie siedziba władz miejskich i wojewódzkich),
Pałac Roberta Schweikerta z początku XX w. przy ul. Piotrkowskiej 262/264 (obecnie siedziba Instytutu Europejskiego),
neorenesansowy pałac braci Steinertów z 1896 r. przy ul. Piotrkowskiej 272ab,
Archikatedra św. StanisławaDworek Ludwika Geyera z 1833 r. przy ul. Piotrkowskiej 286,
Pasaż Meyera – prywatna ulica z eklektycznymi rezydencjami z 1886 r. (obecnie ul. St. Moniuszki),
Plac Wolności z klasycystycznym ratuszem z 1827 r., jeden z nielicznych na świecie placów w kształcie ośmiokąta foremnego (d. Rynek Nowego Miasta). Na środku placu znajduje się pomnik Tadeusza Kościuszki
Pałac Scheiblera z 1865 r. na pl. Zwycięstwa (d. Wodnym Rynku) (obecnie Muzeum Kinematografii w Łodzi)
Rezydencja Edwarda Herbsta z 1876 r. przy ul. Przędzalnianej 72 (obecnie Rezydencja Księży Młyn, filia Muzeum Sztuki w Łodzi)
Pałac Roberta Biedermanna z 1878 r. przy ul. Kilińskiego 2
neorenesansowa willa Arnolda Stillera z 1893 r. przy ul. Jaracza 45 (obecnie w budynku mieści się restauracja, klub i pomieszczenia biurowe)
Pałac J. Hertza z 1898 r. przy al. T. Kościuszki 4 (obecnie rektorat Uniwersytetu Medycznego)
Pałac Rudolfa Kellera z 1890 r. przy ul. Gdańskiej 49/51 (niestety niedostępny, popada w ruinę)
Pałacyk Reinhardta Bennicha z 1904 r. przy ul. Gdańskiej 89
secesyjny pałacyk Elektrowni Łódzkiej przy ul. Gdańskiej 107 (obecnie Uniwersytet Łódzki)
neorenesansowa willa Teodora Milscha z 1882 r. przy ul. Kopernika 46 / Łąkowej 21 (w budynku mieszczą się: kawiarnia, pub i pomieszczenia biurowe)
secesyjna willa Reinholda Richtera z 1904 r. przy ul. ks. Skorupki 6/8 (obecnie rektorat Politechniki Łódzkiej)
secesyjna willa Leopolda Kindermanna z 1903 r. przy ul. Wólczańskiej 31/33 (obecnie siedziba Miejskiej Galerii Sztuki Pod Jabłoniami)
klasycystyczny budynek dawnego Bielnika Kopischa z 1826 r. przy ul. Tymienieckiego 5 (obecnie Urząd Miasta Łodzi)
neorenesansowa willa Henryka Grohmana z 1892 r. przy ul. Tymienieckiego 24/26 (obecnie Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi)
secesyjna willa Leona Kaufmana z 1911 r. przy ul. Żeromskiego 96 (obecnie BNP Paribas Bank Polska)
pałace rodziny Poznańskich:
neobarokowy pałac z 1898 r. przy ul. Ogrodowej 15 (obecnie Muzeum Miasta Łodzi)
pałac z 1896 r. przy ul. Więckowskiego 36 (obecnie Muzeum Sztuki w Łodzi)
Neorenesansowy pałac z 1904 r. przy ul. Gdańskiej 32 (obecnie Akademia Muzyczna w Łodzi)
zespół cmentarzy (katolicki, ewangelicki, prawosławny) z zabytkowymi grobowcami, założony w 1856 r. przy ulicy Ogrodowej 39/43 (tzw. Stary Cmentarz)
Cmentarz żydowski na Bałutach przy ul. Brackiej 40, założony w 1892 r.; największa nekropolia żydowska w Europie (42 ha, ponad 200 tys. pochowanych), z największą na świecie żydowską budowlą cmentarną (mauzoleum Izraela Poznańskiego i jego żony Leonii)
Zespół klasztorny oo. franciszkanów przy ul. Okólnej 185:
barokowy kościół św. Antoniego z 1723 r.
budynek klasztorny z 1746 r.
zespół kaplic drewnianych przy ul. Wycieczkowej 75:
Kaplica św. Antoniego z 1676 r.
Kaplica św. Rocha z początku XVIII w.
Kościół rzymskokatolicki św. Józefa, drewniany, z 1768 r. przy ul. Ogrodowej 22 (przeniesiony ze Starego Miasta)
neoromański kościół rzymskokatolicki Podwyższenia Świętego Krzyża z 1880 r. przy ul. Sienkiewicza 38
neobizantyjska Cerkiew Archikatedralna (prawosławna) św. Aleksandra Newskiego z 1884 r. przy ul. Kilińskiego 56
neorenesansowy kościół luterański Świętej Trójcy z 1891 roku na Placu Wolności (od 1945 r. kościół rzymskokatolicki Zesłania Ducha Świętego)
neoromański kościół luterański św. Jana z 1884 r. przy ul. Sienkiewicza 60 (od 1945 r. kościół rzymskokatolicki Najświętszego Imienia Jezus oo. jezuitów)
neoromański kościół ewangelicko-augsburski św. Mateusza z 1928 r. przy ul. Piotrkowskiej 283
neogotycki kościół rzymskokatolicki Wniebowzięcia NMP z 1897 na Placu Kościelnym
neogotycka rzymskokatolicka Archikatedra św. Stanisława Kostki z 1912 r. przy ul. Piotrkowskiej 265 i pałac biskupi
Grób Nieznanego Żołnierza w Łodzi nieopodal katedry
klasycystyczna tkalnia Ludwika Geyera z lat 1835–1837, tzw. Biała Fabryka przy ul. Piotrkowskiej 282/284 (obecnie Centralne Muzeum Włókiennictwa)
eklektyczny zespół fabryczny Izraela Poznańskiego z lat 1872–1897 przy ul. Ogrodowej (obecnie centrum handlowe Manufaktura i muzea)
eklektyczne zespoły fabryczne Karola Scheiblera z lat 1855–1914 na pl. Zwycięstwa 2, przy ul. ks. W. Tymienieckiego oraz ul. J. Kilińskiego
zespół osiedli robotniczych Karola Scheiblera z lat 1873–1900 tzw. Księży Młyn przy ul. Księży Młyn, Przędzalnianej, Fabrycznej, ks. W. Tymienieckiego
zespół budynków straży pożarnej z 1878 r. przy ul. ks. W. Tymienieckiego 30
eklektyczna tkalnia Ludwika Grohmana z 1896 r. przy ul. Targowej
pierwsza łódzka elektrownia z 1906 r. wraz z rozbudową z 1929 r. przy ulicy Targowej
Wejście do ogrodu zoologicznego w ŁodziŁódzka PalmiarniaŚcieżka dydaktyczna w Lesie Łagiewnickim
Łódzki Ogród Zoologiczny i Orientarium – przy ul. Konstantynowskiej, założony w 1938 r. na terenach będących pozostałością Puszczy Łódzkiej. Orientarium to najnowocześniejszy w Europie pawilon poświęcony faunie i florze Azji Południowo Wschodniej. Budynek, wybiegi i woliery zajmują powierzchnię prawie 10 boisk piłkarskich.
Łódzki Ogród Botaniczny – zajmuje powierzchnię 64 ha (największy w Polsce), w którym rośnie wiele gatunków roślin rodzimych i zagranicznych. Ogród podzielono na dziewięć działów tematycznych: flora polska, ogród japoński, systematyka roślin zielonych, alpinarium, arboretum, rośliny ozdobne, rośliny lecznicze i przemysłowe, biologia roślin i dział zieleni parkowej. T
Palmiarnia Łódzka – w najstarszym parku miejskim w Łodzi Źródliska przy ul. Piłsudskiego, spadkobierczyni kolekcji roślin – przede wszystkim palm – z oranżerii fabrykantów i carskich urzędników
Las Łagiewnicki – jest największym kompleksem leśnym w Europie. W jego granicach mieszczą się, owiane legendą, zabytkowe kapliczki – św. Rocha i św. Antoniego, które należą do najstarszych zabytków zachowanych na tym terenie. Wydzielono również rezerwat, ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy oraz liczne szlaki turystyczne.
Parowy Skotnickie – w Lesie Łagiewnickim w Uroczysku Skotniki spotykamy system głębokich, ok. 10 m porośniętych lasem parowów (suchych dolin erozyjno-akumulacyjnych o szerokim płaskim dnie i stromych, ale nie urwistych zboczach pokrytych roślinnością, powstałych z przeobrażenia wąwozów). Powstały one na skutek wylesienia tego terenu podczas I wojny światowej. Dzięki zróżnicowanej rzeźbie terenu wtórne zalesienie terenu skutkowało powstanie miejsca o dużej wartości krajobrazowej.
Głazy Narzutowe Arturówek – w otulinie Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, w dolinie rzeki Bzury, na północ od ostatniego stawu znajduje się skupisko głazów narzutowych, przywleczonych tu przez lądolód środkowopolski i pozostałych po stopieniu lodów. Zostały one wydobyte z dna stawów przy ich pogłębianiu. Eratyki te zbudowane są z różnokolorowych, drobnych minerałów (kwarc, skalenie, biotyty). Są to granity, gnejsy, granitognejsy i pegmatyty.
Oryginalna w formie uliczna Galeria Wielkich Łodzian wraz ze słynną Ławeczką Tuwima, fortepianem Rubinsteina, Kuferkiem Reymonta, fotelem Jaracza, stołem czterech fabrykantów, latarnikiem, wszystkie na ulicy Piotrkowskiej po obu jej stronach od ul. Stefana Jaracza do al. marsz. J. Piłsudskiego.
Niedzielne przejazdy zabytkowym tramwajem. Linie tramwajowe 43 i 46 są jedynymi takimi aglomeracyjnymi trasami w Polsce. Na malowniczą linię 43 w letnie niedziele wyjeżdża zabytkowy skład 5N+5ND. Linia 46 jest najdłuższą linią tramwajową w Polsce i drugą najdłuższą w Europie.
Parki – w Łodzi znajduje się ponad 30 parków, które pełnią wiele niezwykle ważnych funkcji ekologicznych i społecznych i są nieocenionym elementem struktury miasta.
Rudzka Góra – przy ul. Starorudzkiej, z trasami dla rowerów górskich, 800-metrowym torem saneczkowym i znajdującą się u jej podnóża stylową bacówką.
Największą w Polsce galerię ulicznych murali, oraz największe graffiti na świecie – umieszczone na ścianie o powierzchni ponad 900 m² przy ul. Piotrkowskiej 152; rekord wpisany został do Księgi Rekordów Guinnessa.
Centrum Manufaktura, największy obiekt handlowo-usługowo-rozrywkowy w Polsce przy ulicy Karskiego 5.
Aquapark Fala – największy w Polsce aquapark.
Centrum Nauki i Techniki EC1 – interaktywna, różnorodna tematycznie ekspozycja zlokalizowana w budynkach dawnej Elektrowni Łódzkiej.
Łódź jest największym polskim ośrodkiem filmowym. To tutaj działała Wytwórnia Filmów Fabularnych, której tradycje do dzisiaj kontynuuje studio Opus Film, a także Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for, którego tradycje przejęła spółka realizatorów Se-ma-for Produkcja Filmowa. Działa także Wytwórnia Filmów Oświatowych, produkująca z powodzeniem filmy edukacyjne i dokumenty. Nie można pominąć słynnej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, z której wywodzą się największe gwiazdy polskiego teatru i telewizji. I w końcu to właśnie w Łodzi od roku 2000 odbywał się przez wiele lat, zapoczątkowany w 1993 r. w Toruniu, festiwal Camerimage, na którym pojawiają się najwybitniejsi operatorzy i reżyserzy z całego świata.
Pałac Scheiblera przy pl. Zwycięstwa – Muzeum KinematografiiBiała Fabryka Ludwika Geyera – Centralne Muzeum WłókiennictwaSala neoplastyczna w Muzeum Sztuki w Łodzi
Muzeum Miasta Łodzi – ul. Ogrodowa 15, Pałac Poznańskich
Muzeum Sportu i Turystyki – ul. ks. Skorupki 21, Hala Sportowa
Muzeum Kanału – „Dętka” – Plac Wolności
Muzeum Sztuki w Łodzi – Pałac Maurycego Poznańskiego, ul. Więckowskiego 36,
Muzeum Sztuki – oddział ms2 – ul. Ogrodowa 19 („Manufaktura”)
Oddział Rezydencja „Księży Młyn” – ul. Przędzalniana 72, Pałac Edwarda Herbsta
Centralne Muzeum Włókiennictwa – Biała Fabryka Geyera, ul. Piotrkowska 282,
Skansen łódzkiej architektury drewnianej – ul. Piotrkowska 282 (wejście do skansenu prowadzi przez Muzeum Włókiennictwa)
Muzeum Kinematografii – pl. Zwycięstwa 1, Pałac Karola Scheiblera
Muzeum Bajki Se-ma-fora – ul. Targowa 1/3 b. 24 (teren Elektrociepłowni EC1)
Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne – pl. Wolności 14
Muzeum Tradycji Niepodległościowych – ul. Gdańska 13
Mauzoleum na Radogoszczu Oddział „Radogoszcz” (byłe więzienie hitlerowskie) – ul. Zgierska 147
Muzeum Książki Artystycznej – Book Art Museum – ul. Tymienieckiego 24
Muzeum Papieru i Druku – ul. Wólczańska 223 (pomieszczenia Instytutu Papiernictwa i Poligrafii PŁ)
Muzeum Oświaty Ziemi Łódzkiej – ul. Wólczańska 202
Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Łódzkiego – Park im. H. Sienkiewicza ul. Kilińskiego 101
Muzeum Geologiczne Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego – ul. Kopcińskiego 31. W muzeum znajduje się ponad 8000 eksponatów którymi są skamieniałości, skały, minerały, a także wykrystalizowane związki chemiczne. Oglądać można 4 wystawy stałe: „Świat minerałów”, „Kamień budowlany i ozdobny w architekturze”, „Przyroda Łodzi i regionu łódzkiego”, „Kryształy w przyrodzie i technice”. Wyeksponowano szczególnie skały i skamieniałości wychodni mezozoiku regionu łódzkiego. Są one dużą atrakcją turystyczną i dydaktyczną. Obok muzeum znajduje się lapidarium w którym można obejrzeć skały zgromadzone z terenu całej Polski, a nawet i świata. Wiele różnych typów skał z opisem ich właściwości (składu chemicznego i mineralnego, budowy wewnętrznej, struktury i tekstury, genezy) i miejsca występowania.
Muzeum Uniwersytetu Medycznego w Łodzi – ul. Żeligowskiego 7/9
Muzeum Archidiecezji Łódzkiej – ul. ks. Skorupki 3
Muzeum Komunikacji Miejskiej w Łodzi – ul. Wierzbowa 51 i w zajezdni tramwajowej „Brus” przy ul. Konstantynowskiej (dojazd tramwajem linii „43”)
Muzeum Fabryki – ul. Drewnowska 58 („Manufaktura”)
Muzeum Nauki i Techniki (Experymentarium) – ul. Karskiego 5 („Manufaktura”)
Budynek dawnego kina Gdynia przy ul. TuwimaWejście do kina Silver Screen w Łodzi – pierwszy multipleks kinowy w mieścieBudynek kina Bałtyk z charakterystyczną statuetką Oscara – przez lata najnowocześniejsze kino w mieście, działające do 2015 roku
Cinema City IMAX 3D (14 sal + IMAX 1 sala), ul. Drewnowska 58
Silver Screen 3D (10 sal), ul. Piłsudskiego 5
Łódź Helios Sukcesja zlokalizowane w Centrum Handlowo-Rozrywkowym Sukcesja w Łodzi al. Politechniki 1. Posiada 9 klimatyzowanych sal, dysponuje aparaturą dźwięku cyfrowego Dolby ATMOS oraz DOLBY 7.1, srebrne ekrany najwyższej światowej jakości 4K, wysokiej klasy sprzęt nagłaśniający
Budynek Trzech Wydziałów Politechniki Łódzkiej w dawnej fabryce SchweikertaAkademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi w dawnej fabryce Ferdynanda Goldnera
W Łodzi znajduje się 6 publicznych uczelni:
Politechnika Łódzka
Uniwersytet Łódzki
Uniwersytet Medyczny
Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera
Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego
Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów
oraz kilkadziesiąt uczelni niepublicznych.
Mają tu także swoje siedziby:
Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN
Instytut Biologii Medycznej PAN
Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii UNESCO
Centrum handlowe Galeria Łódzka w okresie świątecznymPomnik Rajmunda Rembielińskiego przy centrum handlowym SukcesjaWnętrze galerii handlowej w centrum handlowo-rozrywkowym Manufaktura
Największe centrum handlowo-usługowo-kulturalno-rozrywkowe w Polsce i jedno z największych w Europie. Znajduje się pomiędzy ulicą Zachodnią, Ogrodową, Drewnowską i Karskiego. Multipleks kinowy Cinema City, duże sklepy i hipermarkety – Real, Saturn, Leroy Merlin.
Sukcesja
Najnowsze centrum handlowe w mieście, położone przy al. Politechniki. Mniej popularne od pozostałych. Multipleks kinowy Helios, a także supermarket – Piotr i Paweł.
Galeria Łódzka
Położona w centrum miasta, przy skrzyżowaniu ul. Sienkiewicza i al. Piłsudskiego. Duże sklepy i hipermarkety – Tesco, Media Markt.
Port Łódź
Centrum rozrywkowo-handlowe położone na południu miasta, przy wylocie na Pabianice, Sieradz i Wrocław. Duże sklepy – Ikea, Leroy Merlin, Saturn, Piotr i Paweł.
Uwzględniono centra handlowe, w których poza hipermarketem znajdują się przynajmniej dwie równoległe aleje z małymi sklepami:
M1
Przy wyjeździe z miasta w stronę Brzezin i Rawy Mazowieckiej – ul. Brzezińska. Duże sklepy i hipermarkety – Real, Media Markt, Praktiker.
Pasaż Łódzki
Położony w okolicach dworca Łódź Kaliska, przy Al. Jana Pawła II. Hipermarket – Real.
Tulipan
Położony przy al. Piłsudskiego, w pobliżu skrzyżowania z ul. Kopcińskiego – między centrum miasta a osiedlem Widzew i wylotem z miasta w stronę Tomaszowa Mazowieckiego. Hipermarket – Real.
W Łodzi swoją siedzibę ma Komenda Wojewódzka Policji, która znajduje się na ul. Lutomierskiej 108/112. Na ulicy H. Sienkiewicza 26/28 znajduje się Komenda Miejska Policji której podlega 8 komisariatów położonych w poszczególnych dzielnicach Łodzi, a także Wydział Wykroczeń i Przestępstw w Ruchu Drogowym, który swoją siedzibę ma przy ul. S. Żeromskiego 88.
Komisariaty:
I Komisariat KMP – ul. H. Sienkiewicza 28/30 tel. 42665-14-00 lub 01
II Komisariat KMP – ul. Ciesielska 27 (naprzeciwko Rynku Bałuckiego) tel. 42665-15-00 lub 01
III Komisariat KMP – ul. Armii Krajowej 33 tel. 42665-23-51 lub 50 i 49
IV Komisariat KMP – ul. M. Kopernika 29/31 tel. 42665-23-00 lub 01, 632-03-00
V Komisariat KMP – ul. Organizacji WiN 60 tel. 42665-15-56, 640-69-30
VI Komisariat KMP – ul. Wysoka 45 (naprzeciwko Palmiarni) tel. 42665-13-01 lub 00
VII Komisariat KMP – ul. 3 Maja 43 tel. 42665-24-56
VIII Komisariat KMP – ul. Wólczańska 250 tel. 42665-24-00
Wydział Wykroczeń i Przestępstw w Ruchu Drogowym – ul. S. Żeromskiego 88 tel. 42665-25-00 lub 01
Stanisław Liszewski: Łódź i okolice. Przewodnik, Sport i Turystyka, Warszawa 1982, ISBN 83-217-2386-1.
Joanna Podolska tekst, Maciej Nowakowski zdjęcia: Łódź Złota księga, Casa Editrice Bonechi&Galaktyka Łódź 2005, ISBN 83-87-914-94-0.
Joanna Podolska, Jakub Wiewiórski: Spacerownik. Łódź filmowa, Agora SA, Łódź 2010 ISBN 978-83-268-0038-2.
Jan Salm, Jacek Wesołowski: Łódź. Przewodnik, Łódź 1992,
Mirosław Zbigniew Wojalski: 575 lat miasta Łodzi, ZORA Łódź 2006, wyd. 5. poprawione ISBN 83-88638-28-9.
Mirosław Zbigniew Wojalski: Cmentarz Żydowski w Łodzi, ZORA Łódź 2002, ISBN 83-86699-56-6.
Ten artykuł jest przewodnikiem. Posiada już wiele dobrych, wysokiej jakości informacji, w tym, hotele, restauracje oraz atrakcje. Artykuł zawiera także informacje o przylocie i wyjeździe. Pomóż nam uczynić go medalistą!
Plac Wolności,
