Ustrój polityczny Tessalów

Ustrój polityczny Tessalów
(Κοινὴ) Θετταλῶν πολιτεία
Autor	Arystoteles, jego uczeń lub ktoś inny
Tematyka	ustrój polityczny
Typ utworu	politeja
	Wydanie oryginalne
Język	starogrecki

Ustrój polityczny Tessalów (stgr. Θετταλῶν πολιτεία) – traktat polityczny wchodzący prawdopodobnie w skład Arystotelesowskiego cyklu politei.

Powstanie

Valentin Rose w Aristotelis qui ferebantur librorum fragmenta zidentyfikował sześć fragmentów Ustroju politycznego Tessalów. Składają się na nie cytaty z piętnastu autorów, którzy powołują na Arystotelesa, przy czym tytuł dzieła wymienia tylko w trzech z nich. Rose podaje go za Biblioteką Focjusza jako Θετταλῶν πολιτεία, Karl Müller w Fragmenta historicorum Graecorum podąża za lekcją z Leksykonu Harpokrationa Κοινὴ Θετταλῶν πολιτεία. Wzmianki te sugerują przynależność utworu do cyklu politei, stworzonego przez Arystotelesa i/lub jego uczniów około 330 roku p.n.e., w związku z pracami nad Polityką. Historycy nie są w stanie zweryfikować tej informacji; możliwe jest także, że praca ta znajdowała się jedynie w bibliotece Arystotelesa, a została mylnie zakwalifikowana do jego twórczości w trakcie poszukiwań dzieł Stagiryty zleconych przez Ptolemeusza II, lub została w ogóle napisana znacznie później^[1]^[2].

Transmisja

Najwcześniejsze cytaty podające tytuł dzieła pochodzą dopiero z II wieku n.e.; w szczególności Ustrój polityczny Tessalów nie został uwzględniony w Heraclidis Epitome, który zawiera wyciągi z 44 części cyklu, a bywa przypisywany między innymi Heraklejdesowi Lembosowi, żyjącemu w II wieku p.n.e. w Aleksandrii^[a]. Być może ze względu na słabe zainteresowanie tekstem komentatorzy z II wieku n.e. znali już tylko wypisy. Dzieło w jakiejś formie musiało być znane Sopatrowi z Apamei, Focjusz bowiem, opisując XII księgę Wyciągów różnych wymienia Ustrój polityczny Tessalów na pierwszym miejscu wśród innych politei (Phot. 161 104b–105a). Z późnego antyku pochodzą najpóźniejsze cytowania dzieła, scholia do Platona napisane przez neoplatończyków oraz spisane przez – skądinąd nieznanego – Filargiriusa komentarze do Georgików Wergiliusza^[1]^[3].

Źródła

Nie znamy bazy źródłowej, na podstawie której powstał Ustrój polityczny Tessalów. Autor piszący w czasach Arystotelesa mógł korzystać z Thettaliki Hellanikusa oraz z dzieła o nieznanym tytule, napisanym przez Kritiasa^[4].

Treść

Następujące fragmenty zostały zidentyfikowane przez Valentina Rose'a^[5]:

Fragment	Treść
F 495	Etymologia nazwy wina Aminaeos
F 496	Etymologia toponimu Korakas
F 497	Podział Tesalii na 4 regiony dokonany przez Aleusa
F 498	Dokonany przez Aleusa podział Tessalii na kleruchie i zobowiązania rekrutacyjne tych jednostek
F 499	Naczynie na wino nazywane przez Tessalów lagynos
F 500	Różnice pomiędzy chlamis i chlaina

Z punktu widzenia historii Tesalii najważniejsze są fragmenty dotyczące reform Aleusa. Forma, w jakiej się one zachowały, nie pozwala jednak na ich jednoznaczną rekonstrukcję – zaproponowano wiele daleko idących emendacji tekstu. Wątpliwa jest też wiarygodność przekazu – Sławomir Sprawski uważa, że informacje dotyczące Tesalii przełomu VI i V wieku p.n.e. mogą być anachronizmami, inspirowanymi propagandą Jazona z Feraj^[6].

Uwagi

↑ Według Piotrowicz 2001 ↓, s. 672–674 autorem wypisu był najprawdopodobniej nieznany z innej działalności uczony, przypuszczalnie z IV/V wieku n.e.; bywa on także identyfikowany jako uczeń Arystotelesa Heraklejdes z Pontu.

Przypisy

↑ ^a ^b Sprawski 2009 ↓, s. 121–123.
↑ Sprawski 2012 ↓, s. 137–140.
↑ Sprawski 2012 ↓, s. 139–140.
↑ Sprawski 2012 ↓, s. 138–139.
↑ Sprawski 2012 ↓, s. 138.
↑ Sprawski 2012 ↓, s. 140–146.

Bibliografia

Sławomir Sprawski: Tessalia. Tessalowie i ich sąsiedzi. Rozważania nad źródłami do dziejów regionu w okresie archaicznym. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2009. ISBN 978-83-88737-19-0. (pol.).
Sławomir Sprawski. Remarks on Aristotle’s Thettalon politeia. „ELECTRUM”, 2012. ISSN 1897-3426. Vol. 19 (2012). (ang.).
Ludwik Piotrowicz: Wstęp. W: Arystoteles: Dzieła wszystkie. T. VI. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13355-4. (pol.).

[3] Według Piotrowicz 2001 ↓, s. 672–674 autorem wypisu był najprawdopodobniej nieznany z innej działalności uczony, przypuszczalnie z IV/V wieku n.e.; bywa on także identyfikowany jako uczeń Arystotelesa Heraklejdes z Pontu.

[CITEREFSprawski2009121–123-1] Sprawski 2009 ↓, s. 121–123.

[CITEREFSprawski2012137–140-2] Sprawski 2012 ↓, s. 137–140.

[CITEREFSprawski2012139–140-4] Sprawski 2012 ↓, s. 139–140.

[CITEREFSprawski2012138–139-5] Sprawski 2012 ↓, s. 138–139.

[CITEREFSprawski2012138-6] Sprawski 2012 ↓, s. 138.

[CITEREFSprawski2012140–146-7] Sprawski 2012 ↓, s. 140–146.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]