Trznadel złotawy
| Schoeniclus aureolus[1] | |||
| (Pallas, 1773) | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
trznadel złotawy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Trznadel złotawy[4], trznadel złocisty (Schoeniclus aureolus) – gatunek małego ptaka z rodziny trznadli (Emberizidae), zamieszkujący północno-wschodnią Europę (Finlandia, Rosja) i północną Azję (Syberia). Wędrowny, zimuje w południowo-wschodniej Azji, Indiach i południowych Chinach. Rzadko zalatuje do środkowej i zachodniej Europy, w tym wyjątkowo do Polski (stwierdzony 5 razy do 2003)[5]. Jest krytycznie zagrożony wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Część systematyków zalicza trznadla złotawego do rodzaju Emberiza[6][7].
Wyróżniono dwa podgatunki S. aureolus[6][7]:
- S. aureolus aureolus – wschodnia Europa do wschodniej Syberii i na południe do Kazachstanu i centralna Mongolia.
- S. aureolus ornatus – południowa-środkowa Syberia i północno-wschodnia Mongolia do południowo-wschodniej Syberii, Japonia i północno-wschodnie Chiny.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd
- Samiec w upierzeniu godowym ma głowę czarną z wyjątkiem ciemnobrązowego wierzchu, żółty spód ciała i podgardle. Grzbiet kasztanowy, w tym samym kolorze przepaska na piersiach. Szeroka, biała pręga na skrzydłach, białe pokrywy podogonowe. Samica z jasnożółtym brzuchem, wierzch ciała jasnobrązowy. Kontrastowy rysunek na głowie z wyraźną jasną pręgą nad okiem. Samiec w szacie spoczynkowej ubarwiony podobnie jak samica.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 14–15,5 cm[6]
masa ciała 14–33 g[6]
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Preferuje nizinne, podmokłe łąki z wysoką roślinnością i porozrzucanymi wierzbami lub brzozami. Bywa spotykany także w zakrzewieniach rosnących wzdłuż rzek, wtórnych zaroślach krzewów, młodnikach, skrajach brzozowych lasów i, lokalnie, torfowiskach wysokich. Na zimowiskach odwiedza również pola ryżowe, trzcinowiska, uprawy[8].
- Głos
- Śpiew dzwoniący, podobny do śpiewu ortolana. Często śpiewa na wyeksponowanych miejscach.
- Lęgi
- Przeważnie rozpoczyna lęgi przynajmniej w drugiej połowie czerwca i zazwyczaj wyprowadza jeden lęg. Gniazdo znajduje się na ziemi, także w kępie traw, zagłębieniu, między korzeniami lub nieco nad ziemią w gałęziach wierzby. Składa 3–5 jaj. Inkubacja trwa 13–14 dni, wysiadują oba ptaki z pary. Młode po 11–15 dniach od wyklucia są w pełni opierzone[8].
- Pożywienie
- Nasiona roślin, w okresie lęgowym bezkręgowce, m.in. chrząszcze, gąsienice, ważki i pajęczaki[8].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) w 2017 uznała trznadla złotawego za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR, Critically Endangered). Wcześniej w 2016 i 2013 otrzymał rangę zagrożonego (EN, Endangered), w 2012 i 2008 narażonego (VU, Vulnerable), w 2004 bliskiego zagrożenia (NT, Near Threatened), zaś wcześniej uchodził za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[3][9]. W latach 90. XX wieku badacze dostrzegli spadek liczebności na Hokkaido, wysnuli przypuszczenie, że trznadlom złotawym – wówczas niezwykle pospolitym – może zagrażać ogólny spadek liczebności. Według BirdLife International, w 2017 roku spadek globalnej liczebności populacji mógł osiągnąć już 95%. Gatunek wędruje i nocuje w wielkich stadach, co czyni te ptaki łatwymi ofiarami. W Chinach ptaki te są odławiane i sprzedawane w celach spożywczych; choć ta praktyka jest nielegalna od 1997, ptaki te sprzedawane są na czarnym rynku. W 2017 w Chinach nastąpiły zmiany prawne i zakazano także i konsumpcji przedstawicieli gatunków chronionych[10]. Opracowywany jest plan ochrony tego gatunku na skalę globalną[11].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Emberiza aureola, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2015-12-13] (ang.).
- ↑ a b c d D. Lepage: Yellow-breasted Bunting Emberiza aureola. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-07]. (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Emberiza aureola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-24] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Emberizidae Vigors, 1825 - trznadle - Old World buntings (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-09].
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 782. ISBN 83-919626-1-X.
- ↑ a b c d Copete, J.L. & Sharpe, C.J.: Yellow-breasted Bunting (Emberiza aureola). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (7 grudnia 2015)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Buntings. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-09]. (ang.).
- ↑ a b c Clive Byers, Urban Olsson, Jon Curson: Buntings and Sparrows. A&C Black, 2013, s. 168. ISBN 978-1-4081-8906-1.
- ↑ Simba Chan: Is the Yellow-breasted Bunting the next Passenger Pigeon?. 17 października 2017. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-07-28)].
- ↑ Yellow-breasted Bunting Emberiza aureola. BirdLife International. [dostęp 2017-12-06].
- ↑ ACTION PLAN FOR THE YELLOW-BREASTED BUNTING [online], Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals 5th Meeting of the Sessional Committee of the CMS Scientific Council (ScC-SC5) Online, 28 June – 9 July 2021 [dostęp 2023-02-07] (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).