Poziewnik

Poziewnik
	; Morfologia (poziewnik szorstki)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	poziewnik
	Nazwa systematyczna
	Galeopsis L.; Sp. Pl. 579. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Galeopsis tetrahit L.
Synonimy
	Dalanum Dostál; Ladanella Pouzar & Slavíková; Ladanum Gilib.; Tetrahit Adans.; Tetraith Bubani;
	Dalanum Dostál; Ladanella Pouzar & Slavíková; Ladanum Gilib.; Tetrahit Adans.; Tetraith Bubani;
	Homonimy
	Galeopsis Moench ≡ Stachys L.; Galeopsis J. Hill ≡ Stachys L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Poziewnik (Galeopsis L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Obejmuje 10 gatunków^[3]^[5]. Rośliny te występują w strefie umiarkowanej Eurazji – w niemal całej Europie, bez jej południowych i północnych krańców, oraz w środkowej, północnej i wschodniej Azji po Japonię na wschodzie i Himalaje na południu^[3]. Centrum zróżnicowania stanowi Europa, w której rośnie 9 gatunków^[6]. W Polsce występują cztery gatunki rodzime: poziewnik dwudzielny G. bifida, miękkowłosy G. pubescens, pstry G. speciosa i szorstki G. tetrahit, dwa są introdukowane i zadomowione (poziewnik wąskolistny G. angustifolia i polny G. ladanum), a jeden przejściowo dziczejący (poziewnik piaskowy G. segetum)^[7], aczkolwiek ostatni bywa też uznawany za lokalnie już zadomowionego^[8].

Poziewnik szorstki był pierwszym allotetraploidem, którego udało się uzyskać eksperymentalnie w wyniku krzyżowania poziewnika pstrego i miękkowłosego^[6].

Morfologia

Pokrój: Rośliny roczne^[9]^[5], o pędach prosto wzniesionych lub podnoszących się, rozłożyście się rozgałęziających^[5], nagich, miękko lub szorstko owłosionych, czasem gruczołowatych, zgrubiałych lub nie w węzłach^[9].
Liście: Naprzeciwległe, ogonkowe, o blaszce jajowatej lub lancetowatej, ząbkowanej, rzadko całobrzegiej^[9].
Kwiaty: Siedzące, zebrane w okółkach w liczbie od 6 do wielu. Okółki gęsto stłoczone na szczycie pędu lub luźno wzdłuż niego rozmieszczone (zwłaszcza w dolnej części kwiatostanu). Przysadki są drobne – równowąskie do lancetowatych. Kielich rurkowaty do dzwonkowatego, z 5 ząbkami na szczycie i 5 lub 10 wiązkami przewodzącymi^[5]. Ząbki zwykle szydlaste, podobnej długości, tworzą słabo zaznaczone dwie wargi^[9]. Korona lejkowata, zakończona dwiema wargami, bez pierścienia włosków wewnątrz. Górna warga jajowata, hełmiasto wysklepiona, na brzegu drobno ząbkowana lub całobrzega, owłosiona od zewnątrz. Dolna warga tworzona jest z trzech łatek, z których środkowa jest najszersza, u nasady z dwoma rożkowatymi wyrostkami. Cztery pręciki ułożone w linii pod wargą górną, przy czym środkowe są krótsze od brzeżnych. Pylniki pękają poprzecznie^[5]^[9]. Szyjka słupka z rozwidlonym i szydlastym znamieniem o ramionach podobnej długości^[5].
Owoce: Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery gładkie^[5], trójgraniaste, na szczycie zaokrąglone rozłupki^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), a w jej obrębie z podrodziny Lamioideae^[10].

Wykaz gatunków^[3]

Galeopsis × acuminata Rchb.
Galeopsis angustifolia Ehrh. ex Hoffm. – poziewnik wąskolistny
Galeopsis bifida Boenn. – poziewnik dwudzielny
Galeopsis × carinthiaca Porsch ex Fiori
Galeopsis × haussknechtii Ludw.
Galeopsis ladanum L. – poziewnik polny
Galeopsis × ludwigii Hausskn.
Galeopsis nana Otsch.
Galeopsis × polychroma Beck
Galeopsis pubescens Besser – poziewnik miękkowłosy
Galeopsis pyrenaica Bartl.
Galeopsis reuteri Rchb.f.
Galeopsis segetum Neck. – poziewnik piaskowy
Galeopsis speciosa Mill. – poziewnik pstry
Galeopsis × sulfurea Druce
Galeopsis tetrahit L. – poziewnik szorstki

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Galeopsis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-12].
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Galeopsis Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-12].
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 376, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 85, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maria Sychowa: Galeopsis L., Poziewnik. W: Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. T. XI. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1967, s. 124.
↑ Genus Galeopsis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-12].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[powo-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Galeopsis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-12].

[A-4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].

[china-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Galeopsis Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-12].

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 376, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 85, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[Obce2012-8] B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.

[sychowa-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maria Sychowa: Galeopsis L., Poziewnik. W: Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. T. XI. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1967, s. 124.

[grin-10] Genus Galeopsis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-12].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]