Płóczki Górne

Płóczki Górne
	wieś
	; Kościół pw. św. Bartłomieja
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lwówecki
Gmina	Lwówek Śląski
Wysokość	235-305 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	554
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	59-600
Tablice rejestracyjne	DLW
SIMC	0190905
	Położenie na mapie Polski Płóczki Górne
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Płóczki Górne
	Położenie na mapie powiatu lwóweckiego Płóczki Górne
	Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski Płóczki Górne
	51°04′57″N 15°31′58″E/51,082500 15,532778
	Multimedia w Wikimedia Commons

Płóczki Górne (niem. Ober Görisseifen^[5]) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Lwówek Śląski. Logo wsi przedstawia kopacza agatów^[6].

Położenie

Płóczki Górne są łańcuchówką leżącą wzdłuż dolnego biegu Słotwiny we Wzniesieniach Gradowskich^[2]. Ciągną się na przestrzeni 4,8 km pomiędzy Płóczkami Dolnymi na północy a Nagórzem na południu^[2]. Płóczki Górne sąsiadują z obiema tymi wsiami zabudowaniami^[2]. Sołectwo obejmuje 2089 ha, w tym 1236 ha użytków rolnych przeważających wokół wsi i 679 ha porastających wzniesienia lasów. Zabudowania wsi położone są na wysokości od 235 do 305 m n.p.m. Od zachodu i północnego zachodu Płóczki Górne osłaniają wzgórza Kozi Grzbiet i Pleban, a od wschodu i północnego wschodu Mogiła, Lipień i Kołodziej. Przez wieś prowadzi dość kręta, a w górze stroma szosa z Płóczek Dolnych do Nagórza^[2]. Przez wieś przechodzą szlaki turystyczne: zielony z Lwówka Śląskiego do Olesznej Podgórskiej i żółty z Gradówka do Pławnej^[7].

Przynależność administracyjna

Do połowy XVIII w. wieś należała do księstwa jaworskiego. Następnie znalazła się w powiecie bolesławiecko-lwóweckim. Po podziale tego powiatu w roku 1816 miejscowość przeszła do powiatu lwóweckiego. W latach 1954–1959 Płóczki Górne należały i były siedzibą gromady Płóczki Górne, po jej zniesieniu w Płakowice, przemianowanej w 1968 r. na gromadę Lwówek Śląski w powiecie lwóweckim. Po roku 1973 wieś znalazła się w gminie Lwówek Śląski. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego. Od roku 1999 Płóczki Górne są w gminie Lwówek Śląski, w powiecie lwóweckim w województwie dolnośląskim.

Do wsi należało kilka, obecnie już nieistniejących, przysiółków i majątków:

Commende-Antheil – w środkowej części wsi, w rejonie kościoła
Górny Pirszyn (niem. Ober Poitzenberg) – włączony później do Płóczek Dolnych
Lindenberg
Przegrodza^[2]

Nazwa

Nazwa wsi związana jest z poszukiwaniem złota w osadach rzecznych metodą płukania^[8]. W 1217 r. wieś (w tym czasie występowała z Płóczkami Dolnymi pod jedną nazwą) była wzmiankowana jako Gorensifen. Na przestrzeni wieków pojawiały się wersje nazwy: Gorinsyphen (rok 1241), Schorensyphen (rok 1307), Goerenssyfe (rok 1369), Jerisseifen (rok 1441), Geriss Seyffen, Gierisseiffen Commende (rok 1726), Ober Görisseifen, Königlich Görisseifen (rok 1816), Ober Görisseifen, Görisseifen Commende-Antheil (rok 1825). W 1945 r. wieś uzyskała nazwę Maltanowo, którą zmieniono w 1947 r. na Płóczki Górne^[2].

Historia

Prehistoria

W Płóczkach Górnych odnaleziono ślady osadnictwa z okresu neolitu^[2].

Średniowiecze

Od XII wieku wydobywano tu złoto aluwialne z piasków złotonośnych^[9]. W dokumencie lokacyjnym Lwówka Śląskiego z 1217 r. Henryk I Brodaty nadawał miastu 25 łanów w Płóczkach. Mogło jednak chodzić o Płóczki Dolne^[2]. W dokumencie datowanym na dzień św. Grzegorza 1241 r. Henryk II Pobożny potwierdził darowizny między innymi w Płóczkach, które jego ojciec Henryk Brodaty oraz biskup wrocławski Tomasz przekazali kościołowi parafialnemu w Lwówku. Kościół św. Bartłomieja w Płóczkach Górnych, będący filią lwóweckiego kościoła parafialnego, otrzymał wtedy 4 łany od księcia i 4 łany od biskupa. Majątek ten, należący do lwóweckiej komandorii joannitów, nazywano później Commende-Antheil. Z powyższego dokumentu historycy wyciągali wniosek, że kościół św. Bartłomieja powstał na początku XIII, a być może już w XII wieku. Wielkość nadań dla parafii w Lwówku Śląskim skłaniała ponadto historyków do twierdzenia, że joannici przybyli do Lwówka i objęli kościół w Płóczkach już w początkach XIII w., a nie jak się powszechnie uważa w 1281 r.^[10] Według sporządzonego 19 października 1307 odpisu dokumentu fundacyjnego klasztoru w Lubomierzu, wdowa Jutta von Liebenthal i jej synowie ofiarowali benedyktynkom między innymi dwa majątki koło Płóczek Górnych. Na tej podstawie wnioskuje się, że od 1278 r. wieś była własnością klasztorną^[2].

XVI – XVIII w.

W 1556 r. ewangelicy przejęli kościół św. Bartłomieja, musieli go jednak zwrócić katolikom w 1654 r. W 1726 r. chłopi w Płóczkach Górnych płacili 2721 talarów podatku. Obciążenia z komandorii kawalerów maltańskich wynosiły 145 talarów, z lenn Lindenberg i Ober Poitzenberg po 54, a z Klingenwalde 36 talarów. Po przejęciu Śląska przez Prusy powstała ewangelicka szkoła, a 1742 r. ewangelicki, drewniany kościół. Dla upamiętnienia umieszczono w kościele obraz, na którym miejscowy chłop w ludowym stroju prosił Fryderyka II o zgodę na budowę^[2]. W czasie wojny siedmioletniej, w 1759 r. na wzgórzu Kołodziej (niem. Friedrichshohe) stał umocniony obóz wojsk Fryderyka II. W 1909 r. postawiono tutaj głaz pamiątkowy ku czci tego króla z napisem: Zum Andenken an Friedrich den Großen, der am 10. Juli 1759 hier zum Schutze Schlesiens ein befestigtes Lager bezog. (w polskim tłumaczeniu: Dla upamiętnienia Fryderyka Wielkiego, który w tym miejscu, 10 lipca 1759 r. założył umocniony obóz dla obrony Śląska.) Na pobliskim wzniesieniu Mogiła (niem. Taubenberge) znajdował się grób żołnierzy z czasów wojen śląskich^[9]. W 1765 r. wartość majątku benedyktynek w Płóczkach Górnych wynosiła 18 193 talarów. Zasiedlało go 40 kmieci, 62 zagrodników, 305 chałupników, 56 rzemieślników i 3 wolnych ludzi. Część kawalerów maltańskich, zarządzana przez hrabiego von Sinzendorf (lub von Zinzendorf) warta była 7396 talarów. Mieszkało w niej 3 kmieci, zagrodnik, 23 chałupników, 4 rzemieślników i 2 wolnych ludzi. Chłop nazwiskiem Stamnitz postawił w 1773 r. w majątku benedyktyńskim wiatrak. W roku 1786 w Commende-Antheil mieszkało 3 kmieci, zagrodnik i 28 chałupników. Znajdował się tam kościół katolicki i młyn wodny. W benedyktyńskiej części wsi mieszkało 43 kmieci, 181 zagrodników i 273 chałupników. Stał w niej kościół ewangelicki, dwa budynki pastorówki, szkoła ewangelicka i trzy młyny wodne. Pod koniec XVIII w. wieś była jedną z największych tak w dobrach lubomierskiego klasztoru, jak i w powiecie bolesławiecko-lwóweckim^[2].

XIX - XXI w.

W 1810 r. oba majątki zakonne zostały zsekularyzowane. Zarząd częścią benedyktyńską objął królewski urząd dzierżaw w Lubomierzu, a nadzór nad częścią maltańską rada miejska Lwówka. W 1813 r. w okolicy Płóczek Górnych stacjonowali rosyjscy i francuscy żołnierze. W 1813 r. w Commende-Antheil był kościół katolicki, filialna katolicka szkoła i 34 domy. Folwark Lindenberg był również wliczany do tej części. W dawnej części zakonnej stał ewangelicki kościół parafialny, szkoła ewangelicka z nauczycielem i dwie szkoły filialne z pomocnikiem nauczyciela, folwark, królewski posterunek celny, trzy młyny wodne i młyn do mielenia kory dębowej. W 1836 r. ostatecznie ukończono kościół ewangelicki wznosząc przy nim wieżę. W 1840 r. w katolickim kościele parafialnym odprawiano tylko dwanaście mszy w roku. Do parafii należały okoliczne wsie i kolonie. Nauczyciel ze szkoły katolickiej pracował również jako kantor i organista w kościele. W dawnej komandorii było 35 domów, 3 gospody, 5 rzemieślników i 5 handlarzy oraz Lindenberg z 2 zagrodami i młyn Süßenmühle. W dawnej części benedyktyńskiej pracowały olejarnie, młyn do mielenia kory dębowej, pięć kuźni, 3 młyny wodne, warsztaty tkackie. Bardzo wielu mieszkańców trudniło się chałupniczo przędzeniem. Wieś miała bankiera i 33 handlarzy. Hodowano 1840 owiec. 19 grudnia 1868 wieś zniszczył wielki pożar. Po pożarze liczba ludności zaczęła systematycznie spadać^[2].

Po 1945 r. liczba ludności nadal spadała, zanikły przysiółki i kolonie. W Płóczkach Górnych działał PGR. Wieś była siedzibą gromady^[2]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 554 mieszkańców^[3].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[11]:

Romański kamienny kościół filialny pw. św. Bartłomieja wymieniony po raz pierwszy w piśmie z 1241 r. ecclesia sancti Bartholomei Gorinsyphen – z tego czasu pochodzi nawa. Przebudowany na późnogotycki około roku 1520 (wieża i prezbiterium) i rozbudowany w 1558 r., z drewnianym malowanym stropem z 1744 r. W latach 1556–1654 w rękach ewangelików. Wewnątrz 2 gotyckie rzeźby z XV wieku Madonny i św. Barbary, Sakramentarium przyścienne, 2 skrzydła malowanego tryptyku z około roku 1500, renesansowe nagrobki rycerskie z XVI-XVII w. oraz polichromowany barokowy ołtarz, ambona i prospekt organowy. Na jednym z ciosów widać znak murarski z lat 1522/1523 identyczny z tym znajdującym się na oknie lwóweckiego ratusza. Z tego czasu pochodzą ozdobione maswerkami gotyckie okna^[9].
budynek mieszkalno-gospodarczy nr 46, murowano-szachulcowy, wzniesiony po 1868 r.

inne zabytki:

zespół dawnego kościoła ewangelickiego

- sam kościół nie zachował się do naszych czasów. Został wzniesiony w latach 1741-1742. Miał konstrukcję szachulcową. Założony był na rzucie prostokąta o ściętych narożach. Miał wysoki, wielospadowy dach z lukarnami. Został uszkodzony i opuszczony w 1945 r. i rozebrany w 1960 r.
- barokowa murowano-szachulcowa pastorówka z 1753 r.
- wieża z 1. połowy XIX w. Została zbudowana na planie czworokąta. Ma biforyjne okna, gzyms kostkowy, stromy hełm kryty łupkiem
- pomnik pamięci ofiar I wojny światowej
- cmentarz z resztkami starych grobowców

domy w Płóczkach Górnych, wzniesione w większości po wielkim pożarze 1868 r. stanowią zespół typowego, regionalnego budownictwa końca XIX i początku XX wieku. Tutejsze domy posiadają zwykle murowany parter i szachulcowe piętro. Dzielą się na część mieszkalną i gospodarczą. Szczyty mają deskowane. Niekiedy zdarzają się skromne portale^[2].

Geologia

Osobny artykuł: Agaty z Płóczek Górnych.

Wokół Płóczek Górnych występują kambryjskie łupki serycytowo-muskowitowo-chlorytowo-kwarcowe, dolnopermskie i dolnokarbońskie mułowce, piaskowce oraz trachybazalty czerwonego spągowca. Znaczenie gospodarcze mogłyby mieć soczewki wapieni i dolomitów. Złoża marmurów są szacowane na 1,5 mln t^[2]. W okolicy można spotkać agaty i ametysty. Agaty występują w obrębie serii skalnej, będącej pozostałością dawnego potoku lawowego zbudowanego z andezytów bazaltowych (w starszej literaturze zwanych melafirami) o miąższości od 50 do 200 m^[12]

Sport i rekreacja

Od roku 2003 odbywał się doroczny Bieg Szlakiem Agatowym.

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 102641
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów, Pogórze Izerskie. [1], A-Ł. Wrocław: I-BiS, 2003, s. 215-218. ISBN 83-85773-60-6.
↑ ^a ^b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 953 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
↑ Agatowy raj w Płóczkach, „Jelonka.com” [dostęp 2018-10-01] (pol.).
↑ Park Krajobrazowy Doliny Bobru : mapa turystyczna : skala 1:40 000 = tourist map = Touristenkarte. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne "Plan", 2007. ISBN 978-83-60044-98-8.
↑ F. Schilling: Ursprung und Frühzeit des Deutschtums in Schlesien und Land Lebus, Leipzig 1938, str. 181 n.
↑ ^a ^b ^c Mariusz Olczak: Lwówek śląski i okolice – przewodnik historyczny. Warszawa: Oppidium, 2000, s. 84. ISBN 83-912314-3-7.
↑ Benjamin Gottlieb Sutorius: Die Geschichte von Löwenberg aus Urkunden und Handschriften. Zweiter Theil. 1787. s. 40-41. [dostęp 2014-05-05]. (niem.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 119. [dostęp 2012-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Bogdański, Praszkier i Siuda 2009 ↓, s. 18-19.

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 2: Pogórze Izerskie (M-Ż). Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 2003, ISBN 83-85773-61-4.
Jacek Bogdański, Tomasz Praszkier, Rafał Siuda: Agaty z Płóczek Górnych. Lwówek Śląski. 2009. ISBN 978-83-91-45-38-7-2.

Linki zewnętrzne

Lwóweckie Lato Agatowe

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 102641

[Staffa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów, Pogórze Izerskie. [1], A-Ł. Wrocław: I-BiS, 2003, s. 215-218. ISBN 83-85773-60-6.

[GUS-3] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 953 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[5] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)

[:02-6] Agatowy raj w Płóczkach, „Jelonka.com” [dostęp 2018-10-01] (pol.).

[7] Park Krajobrazowy Doliny Bobru : mapa turystyczna : skala 1:40 000 = tourist map = Touristenkarte. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne "Plan", 2007. ISBN 978-83-60044-98-8.

[8] F. Schilling: Ursprung und Frühzeit des Deutschtums in Schlesien und Land Lebus, Leipzig 1938, str. 181 n.

[Olczak-9] Mariusz Olczak: Lwówek śląski i okolice – przewodnik historyczny. Warszawa: Oppidium, 2000, s. 84. ISBN 83-912314-3-7.

[10] Benjamin Gottlieb Sutorius: Die Geschichte von Löwenberg aus Urkunden und Handschriften. Zweiter Theil. 1787. s. 40-41. [dostęp 2014-05-05]. (niem.).

[nid-11] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 119. [dostęp 2012-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[CITEREFBogdańskiPraszkierSiuda200918-19-12] Bogdański, Praszkier i Siuda 2009 ↓, s. 18-19.

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Miasto	Lwówek Śląski
Wsie	Bielanka Brunów Chmielno Dębowy Gaj Dłużec Dworek Gaszów Górczyca Gradówek Kotliska Mojesz Nagórze Niwnice Pieszków Płóczki Dolne Płóczki Górne Radłówka Radomiłowice Rakowice Małe Rakowice Wielkie Skała Skorzynice Sobota Ustronie Włodzice Małe Włodzice Wielkie Zbylutów Żerkowice
Integralne części wsi	Górniki Gradów Zadole