Marwan II
| Kalif | |
| Okres |
od 744 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia |
ok. 692 |
| Data śmierci |
750 |
| Ojciec | |
Marwan II (właśc. Marwan ibn Muhammad ibn Marwan, arab. مروان بن محمد بن مروان بن الحكم; ur. ok. 692, zm. 750) – ostatni kalif z dynastii Umajjadów. Był wnukiem kalifa Marwana I. Doświadczenie wojskowe i polityczne zdobywał w Armenii i Azerbejdżanie. Został kalifem po obaleniu Ibrahima ibn al-Walida. Na lata jego rządów przypadł okres licznych powstań i niepokojów. Utracił władzę i życie w wyniku jednego z nich, powstania Abbasydów.
Pochodzenie i początki kariery
[edytuj | edytuj kod]Był synem Muhammada ibn Marwana i wnukiem kalifa Marwana I[1][2]. Nie jest znana tożsamość jego matki. Prawdopodobnie była ona niewolną Kurdyjką, która po zwycięstwie kalifa Abd al-Malika nad Abd Allahem ibn az-Zubajrem w 692 roku stała się własnością Muhammada ibn Marwana[1]. Według niektórych przesłanek była już wówczas w ciąży, co oznaczałoby, że Marwan był przyrodnim synem Muhammada. Tezie tej przeczą jednak inne relacje, w tym opis historyka At-Tabariego, według którego Marwan urodził się w roku 695 lub 696[1].
W początkach swojej kariery wojskowej i politycznej działał głównie w rejonie Kaukazu, Armenii i Azerbejdżanu[1][3]. W 730 roku uczestniczył w misji do Armenii swojego kuzyna Maslamy ibn Abd al-Malika. Odznaczył się wówczas w walkach, dzięki czemu został mianowany gubernatorem Azerbejdżanu i Armenii. Według At-Tabariego urząd ten objął bezpośrednio po Maslamie w 732 roku[1]. Inne źródła podają zaś, że na tym stanowisku w 734 lub 735 roku zastąpił Sa'ida ibn Amr al-Harashiego[1].
Podczas swojego namiestnictwa w Azerbejdżanie i Armenii wspierał miejscowy ród Bagratydów przeciwko ich politycznym konkurentom – Mamikonianom[1]. Wygnał z kraju Dawida i Grzegorza Mamikonianów, gdy Ci nie zaakceptowali powołania Aszota Bagrata na stanowisko zarządcy Armenii[1]. W 737 roku wspomagany przez siły armeńskie wyprawił się na Kaukaz. W 744 roku, gdy Jazid III objął władzę w kalifacie po zamordowaniu Al-Walida ibn Jazida, rozważał wyprawienie się na południe w celu walki z nowym władcą[1]. Został jednak powstrzymany przez wykrycie w swojej armii spisku[1] Thabita ibn Nu'ayma, przedstawiciela Jemenitów. Thabit został wówczas aresztowany, zaś Jemenici odesłani do Syrii[4].
Podczas kilkumiesięcznych rządów Jazida III pozostawał gubernatorem Mezopotamii. Jego siedzibą było wówczas Harran[1]. We wrześniu 744 roku, gdy Jazid został zabity, nie uznał panowania brata dotychczasowego kalifa, Ibrahima ibn al-Walida. Przekroczył wraz ze swoją armią Eufrat i rozpoczął marsz na Damaszek[1]. Początkowo miał prawdopodobnie na celu wyniesienie na tron przetrzymywanych w niewoli synów Al-Walida ibn Jazida. W szybkim tempie zdobył północną Syrię wraz z miastem Hims oraz pokonał Sulajmana ibn Hiszama w bitwie na drodze z Baalbek do Damaszku. Wówczas Ibrahim zbiegł do Palmyry, wcześniej rozkazując zamordować synów Al-Walida[1].
Rządy w kalifacie
[edytuj | edytuj kod]
Po wkroczeniu do Damaszku został obwołany kalifem. W grudniu 744 roku odbyła się baja, zaś Sulajman ibn Hiszam zaakceptował jego władzę. Na początku 745 roku powrócił na krótki czas do Harran[1]. Wkrótce musiał jednak przybyć z powrotem do Syrii, gdzie wybuchły trzy powstania: w Damaszku, Hims i Palestynie[5]. Przywódcą trzeciego z nich był Thabit ibn Nu'aym[1]. Marwan na początku 745 roku zdobył Hims, następnie pokonał siły Jazida ibn Chalida al-Kasriego pod Damaszkiem, wreszcie zwyciężył Thabita pod Tyberiadą. Korzystając z tego zwycięstwo doprowadził do uznania jego synów za następców[1].
Po stłumieniu ostatnich ognisk oporu w Syrii powołał kontyngent z miejscowej ludności, który przyłączono do wyruszającej do Iraku armii Jazida ibn Hubajry[1]. Gdy wojska te przechodziły w pobliżu Al-Rusafy, gdzie przebywał Sulajman ibn Hiszam, kontyngent syryjski zdezerterował i przyczynił się do wybuchu powstania Sulajmana. Marwan pobił siły Sulajmana pod Kinnesrin, a następnie po raz kolejny zdobył Hims[1].
Gdy kalif przebywał w Syrii, w Iraku wybuchło powstanie charydżytów[1]. Prowincji tej do powrotu Marwana bronił jego syn, Abd Allah. Latem 746 roku udało się stłumić bunt, zaś w 747 roku Marwan ostatecznie podporządkował sobie Irak. W tym samym roku wybuchło powstanie Abu Muslima w Chorasanie[1]. Kalif nie był w stanie wysłać na czas posiłków tamtejszemu dowódcy, Nasrowi ibn Sajjarowi, gdyż był pochłonięty tłumieniem powstania charydżytów i walkami pomiędzy Jemenitami a Mudarytami[3]. W styczniu 750 roku doszło do bitwy nad Wielkim Zabem[1]. Marwan poniósł w niej klęskę, musiał ratować się ucieczką na drugą stronę rzeki, a następnie z niewielkimi siłami podjął ucieczkę na południowy wschód[3]. Przez siły Abbasydów został dogoniony w Górnym Egipcie. W wyniku niewielkiej potyczki poniósł śmierć[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Clifford Edmund Bosworth: The Encyclopedia of Islam, Volume 6, Fascicules 107-108. Brill Archive, 1989. ISBN 978-90-04-09082-8.
- ↑ The Umayyads: The Rise of Islamic Art. AIRP, 2000, s. 41. ISBN 978-1-874044-35-2.
- ↑ a b c Ian Richard Netton: Encyclopedia of Islamic Civilization and Religion. Routledge, 2013. ISBN 978-1-135-17967-0.
- ↑ Paul M. Cobb: White Banners: Contention in 'Abbasid Syria, 750-880. SUNY Press, 2001, s. 72-76. ISBN 978-0-7914-4880-9.
- ↑ Moshe Sharon: Revolt: The Social and Military Aspects of the ʻAbbāsid Revolution. JSAI, 1990, s. 125-127. ISBN 978-965-223-388-2.