Morela japońska

Morela japońska

Kwitnące morele japońskie
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	śliwa
Podrodzaj	śliwa
Sekcja	morela
Gatunek	morela japońska
Nazwa systematyczna
Prunus mume Siebold & Zucc. Fl. jap. 1:29, t. 11. 1836
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski

Morela japońska, mume (Prunus mume Siebold & Zucc.) – gatunek drzewa należący do rodziny różowatych. Pochodzi z południowo-środkowych Chin i Laosu. Rozpowszechniony został już w starożytności na pozostałym obszarze Chin, w Korei, Japonii i na Tajwanie.

Morfologia

Kwiaty moreli japońskiej

Odmiana o czerwonych kwiatach

Owoce moreli japońskiej

Pokrój

Drzewo o wysokości do 6–9 m, żyjące kilkadziesiąt lat. Korona ma kulisty pokrój.

Pień

Kora ciemnobrunatnoszara, z licznymi spękaniami.

Liście

Owalne, do 10 cm długości, jasnozielone, błyszczące, ostro zakończone.

Kwiaty

W zależności od odmiany – od białych poprzez różowe do czerwonych, pięciokrotne, zwykle pojedyncze lub w parach, lekko pachnące. Najczęściej średnica korony ma 1–3 cm. Kwitnie bardzo wcześnie, przed pojawieniem się liści na południu Japonii lub USA już w styczniu lub na początku lutego.

Owoce

Pestkowiec o długości 2–3 cm, prawie okrągły, z wyraźną bruzdą wzdłuż owocu, zielonawy lub żółtawy, o omszonej skórce, czasem z czerwonawym rumieńcem. Mdły w smaku, prawie niejadalny, o miąższu żółtym, przyrośniętym do pestki. Dojrzewa wcześnie, w Japonii już w czerwcu. W Chinach dojrzewanie zwiastuje początek pory deszczowej.

Zmienność

W Japonii jest ponad 300 odmian uprawnych ume, które dzieli się na trzy grupy:

• yabai (dzika morela japońska) – uprawiana z przeznaczeniem na podkładki do szczepienia dla moreli, śliw i innych Prunus sp.,
• hibai (japońska morela purpurowa) – uprawiana jako roślina ozdobna o okazałych kwiatach i czerwono zabarwionych pędach,
• bungo (morela bungo, od nazwy dawnej prowincji Bungo, Prunus mume var. bungo) – uprawiana głównie jako roślina owocowa, są także odmiany powstałe ze skrzyżowania z morelą zwyczajną, charakteryzujące się smaczniejszymi owocami.

Najpopularniejszymi odmianami są:

• 'Alboplena' – odmiana wczesna o półpodwójnych białych kwiatach,
• 'Benishidori' – o małych podwójnych kwiatach o purpurowej barwie i późnym kwitnieniu,
• 'Dawn' – o dużych jasnoróżowych, podwójnych kwiatach z poskręcanymi płatkami, późno kwitnąca,
• 'Matsubara Red' – o ciemnoczerwonych podwójnych kwiatach, ma bardziej wyniosły charakter wzrostu i może dorastać do 10 m wysokości,
• 'Pendula' – nieduży krzew o zwisających pędach z pojedynczymi jasnoróżowymi kwiatami i bardzo wczesnym kwitnieniu.

Prunus mume skrzyżowana z czerwonolistną odmianą ałyczy (Prunus cerasifera 'Atropurpurea') dała czerwonolistną Prunus x blireiana André., uprawianą także w Polsce jako gatunek ozdobny.

Zastosowanie

Drewno Prunus mume

Jest rośliną uprawną głównie w krajach dalekowschodniej Azji. Jako roślina ozdobna spotykana sporadycznie w cieplejszych rejonach innych kontynentów (strefy mrozoodporności 6-10).

Roślina lecznicza

Owoc wykorzystuje się w chińskiej medycynie tradycyjnej pod nazwą 'wu mei'. Stosowany jako środek przeciwko pasożytom i wrzodom, dla poprawy funkcjonowania systemu trawiennego oraz jako środek na serce. W Korei sok moreli japońskiej jest sprzedawany jako środek wzmacniający o dużych walorach zdrowotnych.

Umeboshi

Sztuka kulinarna

W Japonii produkuje się napój alkoholowy umeshu otrzymywany poprzez zalanie zielonych owoców mocną, klarowną wódką shōchū – zwany błędnie także winem śliwkowym. Ma słodki i łagodny smak. Smak umeshu mogą polubić osoby, którym zwykle nie smakują napoje alkoholowe. Produkty podobne do umeshu produkuje się także w Korei.

Umeboshi

Owoce ume są suszone i marynowane w soli oraz „kolorowane” na czerwono przyprawą w postaci liści pachnotki zwyczajnej (odmiany czerwonej Perilla frutescens var. crispa f. purpurea i odmiany zielonej P. frutescens var. crispa f. viridis) używane są m.in. do sashimi i sushi. Umeboshi mają smak intensywnie słono–kwaśny. Z tego powodu spożywa się je w małych ilościach, często jako pikle do ryżu.

Znaczenie kulturowe

Drzewo moreli japońskiej jest bardzo wysoko cenione w kulturze chińskiej. Dotyczy to w szczególności jego kwiatów. Mume kwitnie w najzimniejszej porze roku i z tego względu uznawane jest jako symbol witalności i umiejętności przeciwstawiania się niesprzyjającym warunkom.

21 lipca 1964 roku parlament Tajwanu nadał mume status kwiatu państwowego. Z tego względu na samolotach linii China Airlines widnieje symbol tego kwiatu. Ponieważ namalowanie kwiatu ze względu na jego wygląd wymaga dużo pracy – a pracę tę wykonuje się ręcznie – wizerunki kwiatu na samolotach różnią się między sobą. Symboliczny wizerunek kwiatu moreli znajduje się także na dolarach tajwańskich.

W Wietnamie ze względu na piękno drzewa i jego kwiatów słowo 'mai' – oznaczające morelę japońską – jest imieniem nadawanym dziewczętom. Największy szpital w Hanoi nazywa się Bạch Mai co oznacza 'biały kwiat moreli', a ponadto wiele innych miejsc w tym mieście nawiązuje w swoich nazwach do tej rośliny. Bardzo wiele wierszy poświęconych jest tej roślinie.