Mohammed Siad Barre
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 października 1919 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| 3. Prezydent Somalii | |
| Okres |
od 21 października 1969 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
 
| |
| |
| generał major | |
| Data i miejsce urodzenia |
6 października 1919 |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1960–1991 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
wojna w Ogadenie, |
Mohammed Siad Barre (som. Maxamed Siyaad Barre; arab.محمّد زياد بري; ur. 6 października 1919 w Shilavo w Ogadenie, zm. 2 stycznia 1995 w Lagos) – przywódca i dyktator wojskowy Somalii w latach 1969–1991[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie nomadów klanu Darod[1]. Jego rodzice zmarli gdy miał dziesięć lat. Po ukończeniu szkoły podstawowej w mieście Luuq w południowej Somalii, przeniósł się do stolicy ówczesnej Somalii włoskiej, Mogadiszu, gdzie kontynuował naukę w szkole średniej[2]. Według różnych źródeł mógł się urodzić w 1912, 1916, 1919 lub 1921 roku[3]. W młodości wstąpił do somalijskiej policji kolonialnej. Po tym gdy w 1941 roku kraj został zajęty przez Brytyjczyków awansował na stanowisko głównego inspektora[1]. Gdy w 1950 roku Somalia powróciła pod zarząd włoski, Siad wysłany został na dwuletnie szkolenie do akademii wojskowej we Florencji[1][2][4]. Po uzyskaniu przez kraj niepodległości został przydzielony do armii narodowej. Od 1966 roku sprawował rangę generała majora i naczelnego wodza[1].
22 października 1969 roku zainspirowany panarabskim puczem w Sudanie przeprowadził zamach stanu. W wyniku puczu wojsko powołało Najwyższą Radę Rewolucyjną której Siad został przewodniczącym[1][5]. Rada zawiesiła konstytucję, rozwiązała parlament, aresztowała członków obalonego rządu, zakazała działalności partii politycznym, przeprowadziła reformy utrzymane w lewicowym stylu (w 1970 roku nacjonalizacja przedsiębiorstw, ożywienie kontaktów z krajami socjalistycznymi)[5][6][7] i przemianowała kraj na Demokratyczną Republikę Somalii[8][9]. Działania te przyniosły Somalii uznanie ze strony ZSRR, co przełożyło się na dużą pomoc wojskową w latach 70. Do Somalii trafiły czołgi i jednostki powietrzne radzieckiej konstrukcji[10]. W 1976 roku w miejsce Rady wojskowi powołali monopartię o nazwie Somalijska Rewolucyjna Partia Socjalistyczna, Siad został jej przywódcą i prezydentem kraju jednocześnie[5][11]. W tak skonstruowanym systemie realna autorytarna władza należała do Siada który rządy sprawował powołując się na oficjalną państwową ideologię znaną jako socjalizm naukowy[1] będącą w praktyczne mieszanką marksizmu i islamu. W tym quasi-socjalistycznym ustroju w niewielkim stopniu pozwolono na funkcjonowanie prywatnym firmom a zasady kulturowe islamu nie były zwalczane[7][12].
Eliminował przejawy klanowości, usiłował wprowadzić w Somalii alfabet łaciński[1][13], wprowadził państwową kontrolę nad instytucjami religijnymi (w tym meczetami)[14]. Junta na dużą skalę prowadziła programy robót publicznych i alfabetyzacji. W polityce zagranicznej bardziej podkreślano powiązania Somalii ze światem arabskim. W 1975 roku Siad włączył Somalię w strukturę Ligi Arabskiej. W tym samym roku został wybrany przewodniczącym Organizacji Jedności Afrykańskiej[2][15].
Opowiadał się za koncepcją Wielkiej Somalii, która odnosiła się do całości regionu Rogu Afryki w których mieszkają etniczni Somalijczycy. Teren ten obejmuje więc Ogaden, Dżibuti i północno-wschodnią Kenię a więc tereny zamieszkałe prawie wyłącznie przez Somalijczyków[16][17]. W ramach tej koncepcji zaostrzył relacje z sąsiednią Etiopią. W okresie wojny o niepodległość Erytrei wspierał separatystów z Erytrejskiego Frontu Wyzwolenia i Erytrejskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia[18]. Od czasu puczu w Etiopii z 1974 starał się wykorzystać panującą w tym kraju dezintegrację do rozszerzenia Somalii na Ogaden. Ta etiopska prowincja była zamieszkiwana w większości przez ludność somalijską która w przeszłości podejmowała się zbrojnych prób oderwania od Etiopii[10]. Polityka integracji w konflikt w Ogadenie w latach 1976-77 ograniczył się do zaopatrywania tamtejszych rebeliantów z Frontu Wyzwolenia Zachodniej Somalii. W lipcu 1977 roku Siad zdecydował o bezpośrednim wsparciu działań separatystów i uderzeniu regularnej armii na etiopskie pozycje w Ogadenie[19].
Wraz z rozpoczęciem inwazji na Etiopię, Somalia utraciła wsparcie Moskwy co spowodowane było radzieckim wsparciem dla Etiopii. Rząd Somalii w efekcie zerwał wszelkie porozumienia z ZSRR i wycofał z kraju radzieckich doradców, równocześnie zwracając się o pomoc militarną do Stanów Zjednoczonych. W 1978 roku Waszyngton zainstalował w Somalii misję pod nazwą Amerykańska Agencja na rzecz Rozwoju Międzynarodowego, utworzono także bazę wojskową w Berberze. Amerykańskie wsparcie okazało się zbyt późne - do września 1977 roku jedynie 10% Ogadenu znajdowało się poza kontrolą Etiopii[20][21].
Po militarnej porażce zmienił kurs. W 1979 roku ogłosił nową konstytucję i przeprowadził wybory do Zgromadzenia Ludowego. W październiku 1980 roku rozwiązał rządzącą monopartię, a w jej miejscu przywrócił Najwyższą Radę Rewolucyjną[7][9].
W latach 80. klęska suszy wywołała kryzys gospodarczy i wzmogła nastroje antyrządowe[5]. W czerwcu 1982 rebelianci z ugrupowania Demokratyczny Front Ocalenia Somalii z obszaru Etiopii (i z jej pomocą) przeprowadzili atak na Somalię, zajmując kilka miast. Wojna zakończyła się klęską sił rebeliancko-etiopskich, z powodu militarnego wsparcia Somalii przez Stany Zjednoczone[22][23].
W 1990 roku w kraju wybuchły walki klanowe które zmusiły Siada do wprowadzenia reform. W grudniu tego samego roku wprowadził on nową konstytucję regulującą system wielopartyjny. Jednocześnie rząd zapowiedział przeprowadzenie wolnych wyborów. Spóźnione reformy nie zdołały zatrzymać postępującej dezintegracji kraju. W styczniu 1991 roku Siad został zmuszony do rezygnacji i udał się na emigrację do Nigerii, gdzie zmarł w 1995 roku[1][5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i Mohamed Siad Barre, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ a b c Benjamin Frankel, The Cold War, 1945-1991: Leaders and other important figures in the Soviet Union, Eastern Europe, China, and the Third World, (Gale Research: 1992), s. 306.
- ↑ Mohamed Haji Mukhtar Historical dictionary of Somalia. The Scarecrow Press, 2003. s. 158. ISBN 0-8108-4344-7.
- ↑ Кто есть кто в мировой политике. М.: Политиздат, 1990. s. 297. ISBN 5-250-00513-6.
- ↑ a b c d e Somalia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-08-08].
- ↑ Metz, Helen C. (ed.) (1992), Coup d'Etat, Somalia: A Country Study, Washington, D.C.: Library of Congress.
- ↑ a b c Peter John de la Fosse Wiles, The New Communist Third World: an essay in political economy, (Taylor & Francis: 1982), s. 279.
- ↑ J. D. Fage, Roland Anthony Oliver, The Cambridge history of Africa, Volume 8, (Cambridge University Press: 1985), s. 478.
- ↑ a b The Encyclopedia Americana: complete in thirty volumes. Skin to Sumac, Volume 25, (Grolier: 1995), s. 214.
- ↑ a b Degefe Gemechu (Forum Politologiczne Tom 10) Spory graniczne Etiopii z sąsiednimi państwami. Niekończąca się wojna s. 356
- ↑ Przewodnik po świecie. Ilustrowana encyklopedia geograficzna, Przegląd, Warszawa 1998, s. 615 (rozdz. Somalia)
- ↑ Metz, Helen C. (ed.) (1992), Siad Barre and Scientific Socialism, Somalia: A Country Study, Washington, D.C.: Library of Congress.
- ↑ Laitin, David D., Politics, Language, and Thought, s. 89
- ↑ Nadeem F. Paracha: Socjalizm islamski. Część II – czas sukcesów (1952-78)
- ↑ Oihe Yang, Africa South of the Sahara 2001, 30th Ed., (Taylor and Francis: 2000), s.1025.
- ↑ Francis Vallat, First report on succession of states in respect of treaties: International Law Commission twenty-sixth session 6 May-26 July 1974, (United Nations: 1974), s.20
- ↑ Africa Watch Committee, Kenya: Taking Liberties, (Yale University Press: 1991), s. 269
- ↑ Guarak, Mawut Achiecque Mach. Integration and Fragmentation of the Sudan: An African Renaissance. Bloomington, IN: AuthorHouse, 2011. s. 252-253
- ↑ Degefe Gemechu (Forum Politologiczne Tom 10) Spory graniczne Etiopii z sąsiednimi państwami. Niekończąca się wojna s. 356-7
- ↑ Degefe Gemechu (Forum Politologiczne Tom 10) Spory graniczne Etiopii z sąsiednimi państwami. Niekończąca się wojna s. 358-9
- ↑ Przemysław Jabłoński Etiopia, Somalia. Konflikty końca ubiegłego stulecia dla portalu arabia.pl
- ↑ The History Guy: Ethiopia-Somalia Wars and Conflicts
- ↑ Somalia's difficult decade, 1980-90 - Flags, Maps, Economy, Geography, Climate, Natural Resources, Current Issues, International Agreements, Population, Social Statistics, Political System
