Opończyk
 Opończyk szczypcowy | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Podklasa |
Funariidae |
| Rząd | |
| Rodzina |
opończykowate |
| Rodzaj |
opończyk |
| Nazwa systematyczna | |
| Encalypta J. Hedwig Sp. Musc. 60. 1 Jan 1801[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
E. ciliata J. Hedwig[3] | |
Opończyk[4] (Encalypta) – rodzaj mchów (prątników) z rodziny opończykowatych Encalyptaceae[2]. Obejmuje 33[5]–40 gatunków[6]. Rośliny te występują w większości na półkuli północnej, ale kilka gatunków jest szeroko rozprzestrzenionych na obszarach górskich, rosnąc na wszystkich kontynentach (w tym także na Antarktydzie) i większych wyspach oceanicznych[5][7]. W Polsce rośnie 7 gatunków z tego rodzaju[4]. Są to mchy naskalne, tworzące zbite darnie, rosnące w szczelinach skał wapiennych i bezwapiennych, także na murach[8][9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Gametofit
- Rośliny jednopienne, rzadko dwupienne[9]. Tworzą często zbite darnie, niebieskozielone, matowe[8]. Łodyżki w dole pokryte chwytnikami, w przekroju trójkątne lub pięciokątne[8], gęsto ulistnione[9]. Listki wyrastają w 5 lub 8 szeregach, językowate, zakończone tępo lub z wyciągniętym żebrem. Komórki u nasady liścia hyalinowe (przejrzyste), prostokątne, poza tym sześcioboczne, silnie brodawkowate[8]. Listki z wyraźnym żebrem[8], na brzegu płaskie lub podwinięte[7]. W stanie suchym wzniesione i zwykle skręcone, w stanie wilgotnym mniej lub bardziej rozpostarte[7].
- Sporofit
- Seta wyrasta ze szczytu łodyżek gametofitu, jest prosto wzniesiona[7], ma zróżnicowaną długość i barwę od czerwonej, przez brązową do czarnej[5]. Zarodnia walcowata, prosto wzniesiona, gładka lub bruzdowana podłużnie, rzadziej spiralnie[8][7]. Czepek okazały, zakrywający całą zarodnię[7][5]. Wieczko z prostym i długim dzióbkiem na szczycie, odpada wraz z czepkiem[8]. Perystom pojedynczy lub podwójny. Jego zęby są płaskie, często też żeberkowane i brodawkowane[8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Jeden z dwóch rodzajów z rodziny opończykowatych Encalyptaceae Schimp. z monotypowego rzędu opończykowców Encalyptales[2][4].
- Encalypta affinis R. Hedw. – opończyk szyjkowaty
- Encalypta alpina Sm. – opończyk alpejski
- Encalypta armata Broth. ex Dusén
- Encalypta asiatica J.C. Zhao & L. Li
- Encalypta asperifolia Mitt.
- Encalypta brevicollis (Bruch & Schimp.) Ångström
- Encalypta brevipes Schljakov
- Encalypta buxbaumioidea T. Cao, C. Gao & X.L. Bai
- Encalypta ciliata Hedw. – opończyk orzęsiony
- Encalypta cirrata (Hedw.) Sw.
- Encalypta cuspidata Bruch & Schimp. ex Müll. Hal.
- Encalypta daviesii (Dicks. ex With.) Sm.
- Encalypta flowersiana D.G. Horton
- Encalypta hedbergii P. de la Varde
- Encalypta leiomitra (Kindb.) Kindb.
- Encalypta longicollis Bruch
- Encalypta microphylla Nees & Hornsch.
- Encalypta microstoma Bals.-Criv. & De Not. – opończyk wąskootworowy
- Encalypta mutica I. Hagen
- Encalypta novae-valesiae Hampe
- Encalypta obovatifolia Nyholm
- Encalypta obtusata Cardot & Broth.
- Encalypta patagonica Broth.
- Encalypta peruviana Broth.
- Encalypta pilifera Funck
- Encalypta procera Bruch
- Encalypta rauhii Buchloh
- Encalypta rhaptocarpa Schwägr. – opończyk bruzdowany
- Encalypta sandwicensis Sull.
- Encalypta serbica Katić
- Encalypta sibirica (Weinm.) Warnst.
- Encalypta sinica J.C. Zhao & Li Min
- Encalypta spathulata Müll. Hal.
- Encalypta streptocarpa Hedw. – opończyk krętozarodniowy
- Encalypta texana Magill
- Encalypta tianschanica J.C. Zhao, S. He & R.L. Hu
- Encalypta tibetana Mitt.
- Encalypta vittiana D.G. Horton
- Encalypta vulcanica Müll. Hal.
- Encalypta vulgaris Hedw. – opończyk szczypcowy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b c B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2021-02-02] (ang.).
- ↑ a b Encalypta J. Hedwig. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-02-02].
- ↑ a b c d Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 19-20. ISBN 83-85444-84-X.
- ↑ a b c d Robert E. Magill: Encalyptaceae Schimper. [w:] Bryopyte Flora of North America. Vol. 27 [on-line]. eFloras.org, 2007. [dostęp 2021-02-02].
- ↑ a b Encalypta. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-02].
- ↑ a b c d e f A.J.E. Smith: The Moss Flora of Britain and Ireland. Cambridge i in.: Cambridge University Press, 2004, s. 497. ISBN 978-0-521-54672-0.
- ↑ a b c d e f g h Bronisław Szafran: Mchy (Musci). T. I. Warszawa: PAN, PWN, 1957, s. 260.
- ↑ a b c J. Mickiewicz, D. Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 110.
Identyfikatory zewnętrzne: