Przejdź do zawartości

Jan Safarewicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Safarewicz
Data i miejsce urodzenia

8 lutego 1904
Dyneburg

Data i miejsce śmierci

9 kwietnia 1992
Kraków

profesor nauk humanistycznych
Specjalność: językoznawstwo
Alma Mater

Uniwersytet Wileński

Doktorat

1927

Habilitacja

1932

Profesura

1937

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek krajowy

Status PAU

członek czynny

Doktor honoris causa
Uniwersytet Wileński – 1979
Uniwersytet Jagielloński – 1985
Uczelnia

Uniwersytet Wileński
Uniwersytet Jagielloński

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Niepodległości Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej

Jan Safarewicz (ur. 8 lutego 1904 w Dyneburgu, zm. 9 kwietnia 1992 w Krakowie) – polski językoznawca, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Nauk.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Romualda (urzędnika podatkowego, z wykształcenia filologa klasycznego) i Wandy z Golińskich. Po wczesnej śmierci rodziców wychowywali go stryj Aleksander (bakteriolog, profesor Uniwersytetu Wileńskiego) i jego żona Janina z Golińskich (jednocześnie siostra matki, gdyż siostry Golińskie poślubiły braci Safarewiczów). Uczęszczał do Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie, po jego ukończeniu (1922 r.) podjął studia z językoznawstwa i filologii klasycznej na Uniwersytecie Wileńskim; naukę uwieńczył doktoratem filozofii w 1927 r. na podstawie pracy De inscriptione I. G II 971. W latach 1927–1930 uzupełniał studia na uniwersytecie w Paryżu (m.in. u Emile Benveniste). W 1932 habilitował się na Uniwersytecie Wileńskim (praca Le rhotacisme latin) i został docentem w Katedrze Językoznawstwa Indoeuropejskiego.

W 1935 przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński, gdzie objął kierownictwo Katedry Językoznawstwa Indoeuropejskiego; w 1937 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, w 1948 na profesora zwyczajnego. Wykładał także na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim (1942–1945). W 1948 r. przeszedł do Katedry Językoznawstwa Ogólnego (kierował nią w latach 1965–1973); dwukrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Filologicznego (1954–1956 i 1963–1964). W latach 1952–1967 był przewodniczącym Rady Naukowej Pracowni Słownika Łaciny Średniowiecznej PAN.

Od 1945 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (1945 członek korespondent, 1951 członek czynny), w 1989 został członkiem reaktywowanej Akademii. W 1958 został członkiem korespondentem PAN (1964 członek rzeczywisty); w latach 1971–1974 przewodniczył Komitetowi Językoznawstwa PAN. W latach 1969–1981 był redaktorem naczelnym czasopisma Język Polski[1], a od 1976 do śmierci redaktorem naczelnym rocznika Acta Balto-Slavica. W 1982 został również członkiem reaktywowanego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Ponadto działał m.in. w Polskim Towarzystwie Językoznawczym (prezes 1958–1961 i 1966–1968) i Towarzystwie Miłośników Języka Polskiego (prezes 1969–1984)[2]. Państwowy Uniwersytet Wileński (1979) i Uniwersytet Jagielloński (1985) nadały mu doktorat honoris causa.

W pracy naukowej zajmował się językoznawstwem krajów bałtyckich, językoznawstwem romańskim, językoznawstwem indoeuropejskim, gramatyką historyczną, językoznawstwem ogólnym, latynistyką i hellenistyką. Był cenionym w Europie językoznawcą, wybitnym filologiem klasycznym – zwłaszcza znawcą gramatyki historycznej języka łacińskiego.

Zmarł w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera V-18-8)[3][4].

Był mężem Haliny ze Szczepowskich, I voto Datko (ślub 19 lipca 1932), prof. filologii rosyjskiej UJ; mieli córkę Wandę (1936–2024), I voto Dawidkową, II voto Baczkowską, historyka, pracownik Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorkę 43 biogramów w Polskim słowniku biograficznym[5]. Pasierbicą Jana Safarewicza była Halina, zamężna Krzanowska, embriolog.

Najważniejsze dzieła

[edytuj | edytuj kod]
  • Gramatyka historyczna języka łacińskiego, część 1 (współautor Jan Otrębski, Warszawa 1937), część 2 Składnia (Warszawa 1950).
  • Zarys gramatyki historycznej języka łacińskiego. Fonetyka historyczna i fleksja (Warszawa 1953) – tłumaczenie na język niemiecki pt. Historische lateinische Grammatik (Halle 1969).
  • Studia językoznawcze (Warszawa 1967) – tłumaczenie na język angielski pt. Linguistic Studies (The Hague 1974).
  • Zarys historii języka łacińskiego (Wrocław 1986).

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Historia czasopisma. jezyk-polski.pl. [dostęp 2014-05-16].
  2. ↑ „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1992, 55, s. 31–33 – Wspomnienie pośmiertne: Jan Safarewicz (1904–1992). [dostęp 2015-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-21)].
  3. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 245, ISBN 978-83-233-4527-5.
  4. ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2024-01-22].
  5. ↑ Zmarła Pani Wanda Baczkowska.
  6. ↑ Wysokie odznaczenia państwowe. „Dziennik Bałtycki”. Nr 279, s. 12, 23 listopada 1962. 
  7. ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1588 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
  8. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  9. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. Nr 0/165 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Biogramy uczonych polskich. Suplement (pod redakcją Andrzeja Śródki), Warszawa 1993.
  • Urbańczyk, S.: Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751–1950), Kraków 1993.
  • Materiały biograficzno-wspomnieniowe zawiera także tom pokonferencyjny: Smoczyński, W. (ed.): Analecta Indoevropaea Cracoviensia Ioannis Safarewicz Memoriae Dicata, Kraków 1995.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Safarewicz&oldid=73768834”