Irwingiowate
 Irvingia malayana | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
irwingiowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Irvingiaceae Tiegh. in C.K. Schneide Just's Bot. Jahresber. 33(2): 566. 1907[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Irwingiowate (Irvingiaceae) – rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu malpigiowców. Skupia 12 gatunków z czterech rodzajów spotykanych w tropikach Afryki oraz Azji południowo-wschodniej[2]. Występują one w lasach na terenach suchych, rzadziej nad rzekami, na terenach zalewowych[4]. Mięsiste owoce kilku gatunków z rodzaju irwingia są spożywane. Z nasion Irvingia gabonensis wytłacza się tłuszcz (tzw. „masło cay-cay”) wykorzystywany m.in. do wytwarzania czekolady. W Afryce zachodniej miażdżone nasiona tego gatunku są spożywane także jako dodatek do potraw rybnych[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Do irwingiowatych należą drzewa, w tym także osiągające okazałe rozmiary – do 55 m wysokości[4]. Drzewa z gatunku Klainedoxa gabonensis wyróżniają się potężnymi korzeniami szkarpowymi[5]. Liście są skrętoległe, całobrzegie, owalne lub eliptyczne, krótkoogonkowe. Mają charakterystyczne, okazałe, asymetryczne, złączone w pary przylistki. Okazałe są także ostro zakończone pąki. Drobne kwiaty (do 4 mm długości) zebrane są w kątowo lub szczytowo wyrastające wiechowate kwiatostany. Kwiaty są promieniste, obupłciowe, 5-krotne. Działki kielicha i płatki korony są wolne. Na masywnym dysku kwiatowym wyrasta w pojedynczym okółku 10 pręcików dłuższych od okwiatu, otaczających zalążnię górną, składającą się z 2 do 5 zrośniętych owocolistków. Owocem jest zwykle pestkowiec, tylko u Desbordesia skrzydlak[2][4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina o niejasnej pozycji w obrębie malpigiowców (Malpighiales) należących do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych. W różnych analizach filogenetycznych uznawana była za siostrzaną dla lnowatych (Linaceae), w innych za spokrewnioną z rodziną Putranjivaceae lub rodzinami krasnodrzewowatych (Erthroxylaceae) i Ixonanthaceae[2]. Dawniej (np. system Cronquista z 1981) rośliny tu zaliczane były klasyfikowane jako podrodzina Irvingioideae w obrębie biegunecznikowatych (Simaroubaceae)[6]. W systemie APG IV rodzina została uzupełniona o rodzaj Allantospermum Forman (wcześniej klasyfikowany do Ixonanthaceae) i sytuowana jest jako siostrzana dla rodziny Pandaceae[7][2].
| ← |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Allantospermum Forman – dwa gatunki z Madagaskaru i zachodniej Malezji,
- Desbordesia Pierre ex Tiegh. – jeden gatunek w DR Konga,
- Irvingia Hook. f. – irwingia – 6 gatunków w środkowej Afryce, 1 w Azji południowo-wschodniej,
- Klainedoxa Pierre ex Engl. – dwa gatunki w Afryce środkowej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ a b c d e f Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ a b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
- ↑ a b c Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 424. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 270-273. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 315. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ Genera of Irvingiaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).